"بازآفرینی شهری" نقشه راهی به سمت هگمتانه نوین

به گزارش ایرنا، همدان با قدمت سه هزار و 500 سال، از دیرباز تاکنون بر اثر عوامل مختلف چندین بار تخریب و دوباره از نو ساخته شده است.

مناطق مختلف استان همدان بافت تاریخی دارد و به مرور زمان سکونت گاه های آن فرسوده شده و با افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی، شهرها به طور مداوم متحول شده و تغییرات فضای فیزیکی آن، شهرها را در گذر زمان با مشکلی به نام بافت های فرسوده مواجه کرده است.

فضاهای قدیمی شهرها به مرور زمان دچار فرسودگی و بدون کارایی شده یا در دوران معاصر بدون رعایت ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی شکل گرفته است، از این رو شهرها در حال حاضر با مسائل بسیاری مواجه هستند و این مشکلات را به نقاط مختلف انتقال می دهند.

فرسودگی یکی از مهم ترین مسائل مربوط به فضای شهری بوده که در ایران مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است؛ بر اساس شاخص های شورای عالی معماری و شهرسازی ایران توسط سازمان عمران و بهسازی شهری وزارت مسکن و شهرسازی شناسایی شده است، در حالی که برآوردها حدود پنج هزار و 517 هکتار بافت فرسوده در استان همدان را نشان می دهد.

به دنبال این موضوع خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز همدان با محمدرضا باباخانی، معاون بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی همدان در رابطه با چگونگی آغاز طرح بازآفرینی شهری و اهداف و ابعاد این طرح به گفت و گو نشسته است که در ادامه می خوانید.

ایرنا: بازآفرینی شهری چگونه شکل گرفت و اهداف آن چه هست؟

باباخانی: سند راهبردی نوسازی و توانمندسازی بافت فرسوده و ناکارآمد شهری یا همان سند بازآفرینی شهری در تاریخ 2 مهرماه 1393 با پیشنهاد وزارتخانه های راه و شهرسازی، وزارت کشور، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شورای عالی استان ها، تصویب شد تا نوسازی بافت های فرسوده و احیا بافت های تاریخی آغاز شود. ستاد ملی بازآفرینی به ریاست رییس جمهور تشکیل می شود و ستاد استان نیز به ریاست استاندار و شهرستانی هم به ریاست فرماندار شکل می گیرد.

پس از ابلاغ سند و دستورات استانی، ستاد بازآفرینی استان همدان و شهرستان های دهگانه راه اندازی شد. در تاریخ 28 دی ماه سال 1395، محدوده های بازآفرینی مراکز شهرستان های استان تصویب شد و حالا 9 مرکز شهرستان استان محدوده بازآفرینی دارند و تنها قروه درگزین که پس از این تاریخ به شهرستان تبدیل شده است محدوده بازآفرینی شهری ندارد.

ایرنا: محدوده بازآفرینی چه مزیتی نسبت به سایر محدوده ها دارد؟

باباخانی: بازآفرینی شهری به معنای بازسازی و توسعه دوباره بخش های شهری است که در آن فضاها، ساختمان ها، خدمات عمومی و زیرساخت ها بهبود می یابد. بازآفرینی شهری پنج زیر گونه دارد که شامل محدوده ناکارآمد میانی ناهمگون، بافت فرسوده، بافت تاریخی، سکونتگاه های غیر رسمی و روستاهای الحاق شده به شهر می شود.

بر اساس بند الف ماده 59 برنامه ششم توسعه همه 24 دستگاه عضو ستاد بازآفرینی شهری استان، موظفند که 30 درصد از اعتبارات و منابع مالی خود را در محلات هدف بازآفرینی شهری هزینه کنند. با توجه به این بند وزارتخانه های راه و شهرسازی و کشور و شهرداری ها مکلفند در طول برنامه نسبت به احیاء، بهسازی، نوسازی و مقاوم سازی و بازآفرینی، سالانه دست کم 270 محله در قالب مطالعات مصوب ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار بر حسب گونه های مختلف (شامل ناکارآمد– تاریخی– سکونتگاه های غیررسمی و حاشیه ای) و ارتقا دسترسی به خدمات و بهبود زیرساخت ها با رویکرد محله محور در چهارچوب قوانین و مقررات اقدام کنند.

تسهیلات و اعتبارات مورد نیاز سهم دولت همه ساله با پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی و هماهنگی شهرداری ها به تصویب ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار می رسد و در قالب بودجه سنواتی پیش بینی می شود و در اختیار دستگاههای اجرایی مرتبط و شهرداری ها قرار می گیرد.

برنامه عملیاتی در 2 بخش نوسازی مسکن و تامین خدمات و زیرساخت، در سه ماهه اول اجرای قانون برنامه توسط وزارتخانه های راه و شهرسازی و کشور، سازمان، شورای عالی استان ها و همه دستگاه های عضو ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار در سطح مدیریت ملی، استانی و شهری تهیه و تعهد و التزام به اجرای برنامه های بازآفرینی شهری خواهند داشت.

ایرنا: شرایط شهرهای استان در رابطه با بازآفرینی شهری چگونه است؟

باباخانی: با پیگیری های صورت گرفته و بر اساس مصوبه کمیسیون ماده پنج، مصوبه محدوده بازآفرینی همه 32 شهر استان همدان صادر شده است و مردم این 32 شهر می توانند از تسهیلات ارائه شده در این طرح برای نوسازی بافت فرسوده استفاده کننند.

دولت به شدت پیگیر نوسازی بافت فرسوده است به طوری بر اساس آخرین سرشماری نفوس مسکن در سال 1395، بیش از 70 هزار واحد مسکونی ناپایدار در سطح استان همدان شناسایی شده است که نزدیک به 40 هزار واحد مسکونی آن در شهر همدان است.

همچنین بر اساس برنامه ششم توسعه، دولت موظف است به منظور کاهش آسیب پذیری سکونتگاه های روستایی (با هدف بهسازی و نوسازی مسکن روستایی) و همچنین تامین مسکن برای اقشار کم درآمد شهری (در شهرهای کوچک) منابع مالی و تسهیلات ارزان قیمت و زمین مورد نیاز را در قالب بودجه سنواتی در طول اجرای قانون برنامه تامین و اقدامات لازم را از طریق بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به عمل آورد.

همچنین در تهیه برنامه عملیاتی محدوده های تاریخی شهرها، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به دستگاههای موصوف اضافه می شود.

ایرنا: بازآفرینی شهری چه نقشی در جلوگیری از کاهش خسارات بلاهای طبیعی دارد؟

باباخانی: در باز آفرینی شهری اولویت نخست ما مسکن است؛ با نگاهی به گذشته در می یابیم که حوادثی همچون زلزله بم باعث شد در عرض چند ثانیه فاجعه ای عظیم رخ دهد و تعداد زیادی از هموطنان خود را به دلیل استحکام کم واحدهای مسکونی از دست بدهیم.

آمار جان باختگان زلزله بم قابل توجه و زنگ خطر را به صدا درآورده است. از سوی دیگر با توجه به خصوصی بودن املاک محدوده بازآفرینی و همچنین شرایط اقتصادی، وزارت راه و شهرسازی تسهیلاتی را در اختیار متقاضیان قرار می دهد تا بدون دغدغه واحدهای خود را نوسازی کنند.

با نوسازی واحدهای مسکونی سطح استحکام بناها افزایش و به دنبال آن آمار حوادث جانی بلاهای طبیعی کاهش می یابد.

ایرنا: چه تسهیلاتی در اختیار متقاضیان بازسازی واحدهای مسکونی در محدوده بازآفرینی قرار گرفته می شود؟

باباخانی: بسته های تشویقی شهرسازانه در کمیسیون ماده پنج تعریف شده است به طوری که هر شهر استان یک بسته خاص دارد. مهمترین امتیازی که به متقاضیان داده می شود این است که در برخی از شهرها یک طبقه و در برخی از بلوک شهری 2 طبقه مجوز افزایش ارتفاع تعلق می گیرد.

به طور متوسط در سطح کشور از هر واحد فرسوده، تعداد سه واحد مسکونی نوسازی شده تولید می شود، اما این آمار در برخی از شهرها به ازای هر واحد 6 واحد نوسازی شده نیز می رسد.

عرض معابر در محدوده های بازآفرینی کم است که با اجرای طرح نوسازی، عامل تشویقی خوبی به مردم داده می شود تا علاوه بر نوسازی واحدهای خود و از بین رفتن واحدهای مسکونی ناپایدار، شرایط برای بازگشایی معابر فراهم شود.

از سوی دیگر دولت 550 میلیون تومان تسهیلات نوسازی کم سود برای واحدهای مسکونی محدوده بازآفرینی شهری در نظر گرفته است که 185 میلیون تومان آن با سود صفر درصد و 365 میلیون تومان آن با سود 18 درصد است.

کاهش زمان صدور پروانه ساختمانی از دیگر شرایطی هست که به متقاضیان داده شده تا خارج از نوبت پروانه ساخت خود را دریافت کنند. هزینه پروانه ساخت در شهر همدان دست کم 50 درصد و در شهرهای کوچک 100 درصد تخفیف دارد.

ایرنا: مساحت محدوده بازآفرینی شهری استان چقدر است و تاکنون چه دستاوردی در این حوزه به دست آورده اید؟

باباخانی: بر اساس مصوبه کمیسیون ماده پنج در سال 1400، همه 32 شهر استان همدان مشمول طرح بازآفرینی شهری شد و محدوده این طرح از چهار هزار و 385 هکتار به پنج هزار و 517 هکتار افزایش یافت.

10 هزار واحد مسکونی در محدوده بازآفرینی همدان، از سال 1400 و زمان تصویب پیوستن همه شهرهای استان به طرح بازآفرینی شهری، پروانه ساخت گرفته است.

واحدهای مسکونی در محدوده طرح بازآفرینی شهری در سال 1400 تعداد 2 هزار و 355 واحد، در سال 1401 تعداد 2 هزار و 177 واحد و در سال 1402 تعداد سه هزار و 259 واحد مسکونی مجوز ساخت دریافت کردند.

از ابتدای امسال تاکنون نیز درخواست ساخت واحدهای مسکونی در محدوده بازآفرینی شهرهای استان افزایش یافته است و آمار نشان می دهد مردم استقبال خوبی از این طرح کرده اند.

ایرنا: صحبت پایانی:

باباخانی: مردم نقش مهمی در اجرای سیاست های بازآفرینی شهری دارند، چراکه در این چنین مواردی مشارکت مردم بسیار مهم است، به خصوص اینکه به دلیل ریزدانگی این بافت ها، تجمیع کردن پلاک ها جزو موضوعات مهم بازآفرینی محسوب می شود و امیدواریم مردم در کنار یکدیگر، سیاست های بازآفرینی شهری را منجر به صدور پروانه کرده و آن را اجرایی کنند.