وفاق اجتماعی تنها بر پایه آموزه های قرآنی امکان پذیر است

حجت الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا، رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر در هجدهمین نشست از سیزدهمین دوره سلسله کرسی های آزاداندیشی با عنوان «وفاق ملی؛ پیشران گام دوم انقلاب اسلامی» که شنبه 27 اردیبهشت در دانشگاه طلوع مهر قم بصورت حضوری و مجازی برگزار شد، با نگاهی تحلیلی و مستند به آموزه های قرآن، فطری، عقلانی و قانونی، بیان کرد: تحقق وفاق اجتماعی بر پایه صداقت، عدالت و مردم سالاری دینی رقم می خورد. در واقع، وفاق ملی بدون عدالت، صداقت و عقلانیت امکان پذیر نیست و مردم سالاری دینی بر پایه قرارداد اجتماعی برگرفته از آموزه های قرآنی، فطری، عقلانی و قانونی بنا شده است و تحقق چنین مردم سالاری، لازمه ایجاد وحدت پایدار در جامعه است.

وی با بیان اینکه قانون اساسی جمهوری اسلامی تبلور این وفاق است و باید نسبت به سوءبرداشت ها از مفاهیمی، چون آزادی و وحدت مراقب بود، افزود: سه رویکرد در مواجهه با وفاق ملی وجود دارد؛ رویکرد اول دیدگاه یکسان انگاری است که این نگاه، اتحاد را در تبعیت از یک عقیده یا ایدئولوژی خاص می داند و تنوع را برنمی تابد، نمونه تاریخی آن، دوره پهلوی بود که وحدت تنها در تبعیت از سیاست های شاه معنا داشت، دیدگاه قانون محور لیبرال رویکرد دوم است که در این دیدگاه، معیارهایی مانند دین یا عقل کنار گذاشته می شود و تنها توافق اجتماعی و قانون مداری مبنای وفاق قرار می گیرد؛ با این حال کسانی که بر قانون گرایی تأکید دارند، خود از بزرگ ترین قانون شکنان اند.

مهاجرنیا با اشاره به اینکه سومین رویکرد دیدگاه تنوع گرایی دینی است، اظهار کرد: این دیدگاه وفاق را بر چهار پایه عقل، فطرت، دین و قرارداد اجتماعی بنا می نهد و براساس این رویکرد، ما باید با پذیرش تنوع و درک ضرورت عقلانی، فطری، دینی و قراردادی، به وفاق برسیم و بدون وفاق، جامعه فرو می پاشد؛ مبانی وفاق عقل، فطرت، دین و قرارداد اجتماعی است و در تبیین عقل می توان استنباط کرد که انسان ها برای تأمین نیازها و امنیت خود به زندگی جمعی نیاز دارند و عقل حکم می کند که وفاق لازمه این همزیستی است.

وی در تبیین فطرت، دین و قرارداد اجتماعی گفت: فطرت انسان ها به عدالت، صداقت و پرهیز از ظلم گرایش دارد و انسجام اجتماعی در گرو پرورش این فضائل است همچنین، دین اسلام وحدت مؤمنان را لازمه پیروزی دنیوی و اخروی می داند و بر الفت و برادری تأکید دارد و نیز براساس آیه «یَا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَوْفُوا بالْعُقُود أُحِلَّتْ لَکُمْ بَهِیمَةُ الْأَنْعَامِ إِلَّا مَا یُتْلَی عَلَیْکُمْ غَیْرَ مُحِلِّی الصَّیْد وَأَنْتُمْ حُرُمٌ إِنَّ اللَّهَ یَحْکُمُ مَا یُرِیدُ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید به قراردادهای خود وفا کنید برای شما(گوشت) چارپایان حلال گردیده جز آنچه (حکمش) بر شما خوانده می شود در حالیکه نباید شکار را در حال احرام حلال بشمرید خدا هر چه بخواهد فرمان می دهد» (سوره مائده مائده/ آیه 1)، از منظر دینی نیز قراردادها و قوانین اجتماعی معتبر و لازم الاجرا هستند.

مردم سالاری دینی، نمونه ای بی بدیل از قرارداد اجتماعی بر مبنای قرآن است

مهاجرنیا با اشاره به «عهد الست» و پیمانی که در عالم در میان بندگان و خدا بسته شده است، افزود: پایه دین نیز بر پیمان استوار است؛ مردم سالاری دینی، نمونه ای بی بدیل از قرارداد اجتماعی بر مبنای قرآن است و همانطور که در قرآن کریم آمده است آیه «وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْر ...؛ با آنان مشورت کن» (سوره آل عمران/آیه 159)، مشارکت مردم در حکومت نه تنها توصیه ای اسلامی، بلکه الزام دینی است و نیز خداوند در قرآن می فرماید: «تَعاوَنُوا عَلَی الْبرِّ وَ التَّقْوی؛ در نیکوکاری و پرهیزگاری با یکدیگر همکاری کنید» (سوره مائده/آیه 2) یعنی با وجود تفاوت ها، جامعه باید در مسیر خیر و تقوا هم افزا باشد و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تنها قانونی است که عقل، فطرت، دین و اراده ملت را در خود جای داده و با آرای عمومی مشروعیت یافته است.

وی ضمن انتقاد از برداشت های غلط از مفهوم آزادی گفت: نمی توان به بهانه آزادی، ارزش های دینی و قانونی جامعه را زیر پا گذاشت و برخی از کسانی که از تکثرگرایی دم می زنند، در حقیقت می خواهند از دین فرار کنند، به طورمثال، مظاهر بی حجابی و بی عفتی، قانون گریزی است و اگر قانون مداریم، باید به اصول ثابت آن، از جمله مبانی دینی، پایبند باشیم.

مهاجرنیا با استناد به آیه 90 سوره نحل و آیه 30 سوره روم، اظهار کرد: عدالت بعنوان ستون و مبنای وفاق اجتماعی باید موردتوجه قرار بگیرد، قرآن جهان را بر پایه عدل آفریده است و جامعه ای که در آن ظلم، رانت، رشوه، تبعیض ساختاری، فساد اداری و فاصله طبقاتی نهادینه شده باشد، نمی تواند به وحدت برسد، وفاق بدون عدالت، فقط یک شعار فریبنده است، مردم وقتی نان شب ندارند، چگونه می توانند با صاحبان ثروت های نجومی احساس برادری کنند.

وی با اشاره به اینکه نباید مانند کسانی باشیم که می گویند شنیدیم اما واقعاً نمی شنوند، جامعه ای که در آن گفتار و رفتار هم خوانی ندارد، از درون متلاشی می شود، بیان کرد: آیه «فَبما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُم» رمز انسجام امت اسلامی است و بدون محبت، برادری تنها یک شعار پوچ است.

رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر تصریح کرد: وفاق اجتماعی تنها بر پایه آموزه های قرآنی ممکن است و اگر می خواهیم از وحدت سخن بگوییم، باید ابتدا به آموزه های قرآن بازگردیم و تحلیل های سیاسی بدون پشتوانه اعتقادی، ما را به سرمنزل وفاق نمی رساند؛ وفاق در پرتو عدالت، تواضع و مهرورزی شکل می گیرد.

انتهای پیام