بازتاب زندگی امام جواد(ع) در کتب تجمیعی و تحلیلی

به گزارش ایکنا، منصور داداش نژاد؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، شامگاه 30 اردیبهشت در سلسله نشست های امام جواد(ع) شناسی که از سوی مؤسسه پرسمان در حال برگزاری است با اشاره به کتبی که در گذشته درباره امام جواد(ع) نوشته شده است، گفت: این کتب دو دسته هستند؛ اول کتب مشتمل یعنی همه کتاب مختص امام جواد(ع) نیست و بخشی از کتاب به ایشان اختصاص دارد مانند مناقب و اربلی و ...؛ در قرون اولیه برای امام علی(ع) و امام حسین(ع) کتاب نوشته شده است ولی برای امام جواد(ع) کتاب مستقلی نداریم؛ دو کتاب در چهار قرن اول نوشته شد که مفقود هستند؛ اخبار ابی جعفر، نوشته محمدبن وهبان در قرن چهارم و زهد ابی جعفر الثانی نوشته شیخ صدوق. داداش نژاد اضافه کرد: بنابراین کتاب مستقلی در دوره متاخر درباره این امام(ع) نداریم؛ در کتاب شناسی هایی که در دوره معاصر انجام و همه آثار مرتبط با ایشان گردآوری شده است اعداد 62 و 78 و 600 مقاله و کتاب ذکر شده است. عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه آثار مرتبط با امام(ع) دو دسته است؛ یکی کتب گردآوری و دیگری کتبی که بر مبنای این گردآوری ها به تحلیل پرداخته اند، اظهار کرد: از جمله کتب گردآوری شده مسند امام جواد(ع) از آیت الله عزیزالله عطاردی به زبان عربی است؛ مولد، شهادت، زیارت و ... از جمله عناوین این مسند است و 519 حدیث از امام(ع) را شمارش کرده است. داداش نژاد افزود: مستدرک العوالم العلوم و المعارف، توسط محمدباقر ابطحی گردآوری شده است؛ او همه اطلاعات مرتبط با امام(ع) را بر مبنای کتاب عوالم العلوم و المعارف از شاگردان علامه مجلسی ارائه کرده است. موسوعه امام جواد(ع) هم توسط مؤسسه ولیعصر(عج) گردآوری شده است. همچنین سبل الرشاد هم توسط عبدالحسین شبستری نوشته شده است. عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه موسوعه کلمات امام جواد(ع) هم توسط پژوهشکده باقرالعلوم(ع) جمع آوری شده است، تصریح کرد: بحارالانوار هم در بخشی از جلد 50 خود به امام جواد(ع) می پردازد؛ ناسخ التواریخ هم در دوره قاجار توسط سپهر نوشته شد و سه جلد به امام جواد(ع) اختصاص دارد؛ مکاتب الائمه(ع) هم در بخش هایی به نامه های امام جواد(ع) می پردازد. داداش نژاد با اشاره به کتاب حیات الام محمدالجواد نوشته باقر قرشی در نجف، گفت: این کتاب به تحلیل دوره امام(ع) می‎ پردازد؛ الحیات السیاسی للامام الجواد نوشته سیدجعفر مرتضی هم کتاب دیگری است که به صورت تحلیلی در مورد امام(ع) نوشته شده است؛ مجموعه مقالاتی هم مرتبط با همایش سیره و زمانه امام جواد(ع) توسط انجمن تاریخ پژوهان حوزه نوشته شده است.

پرسش فقهی معتصم عباسی از امام جواد(ع)

داداش نژاد با اشاره به نخستین منابعی که اطلاعاتی در مورد امام جواد(ع) ارائه کرده اند، ادامه داد: اولین کتب، تفسیری هستند؛ قدیمی ترین تفسیر، تفسیر علی بن ابراهیم است. گزارش مفصل سه صفحه ای از ازدواج امام جواد(ع) با دختر مامون و مناظره با یحیی ابن اکثم و خطبه عقد امام جواد(ع) در این کتاب آمده که در کتب قبل هم نیست. تفسیر منسوب به امام عسکری(ع) هم اطلاعاتی در این باره دارد. در تفسیر عیاشی هم که متوفای 320 قمری است اطلاعاتی ارائه می دهد؛ از جمله مراجعه معتصم عباسی به امام(ع) و پرسش فقهی در مورد حکم برخورد با دزدانی که راه را برای مردم ناامن کرده بودند. عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به کتب حدیثی که به صورت جسته و گریخته اطلاعاتی در مورد امام(ع) ارائه کرده اند، اظهار کرد: قدیمی ترین این کتب، کتاب بصائرالدرجات نوشته صفار قمی متوفای 290 قمری است و اطلاعاتی در مورد شئون امام جواد(ع) و توانایی های علمی و جایگاه ایشان عرضه کرده است. کتاب حدیثی دیگر الکافی نوشته کلینی متوفای 329 قمری است. 14 روایت در یک عنوان آورده است و در ذیل ابواب التاریخ هم 12 روایت و در ابواب الزیارات هم یک زیارت مخصوص امام را ذکر می کند. وی افزود: تهذیب و استبصار شیخ طوسی و من لا یحضر، اطلاعاتی در این باره دارند. کتاب الارشاد شیخ مفید متوفای 413 هم که در 25 صفحه به شرح حال امام جواد(ع) می پردازد؛ ارشاد در مورد زندگانی 12 امام(ع) است و بخشی از اطلاعات این کتاب برای اولین بار بیان شده است. این کتاب در مورد زندگی امام جواد(ع) فرهنگساز بوده است.

کرامات امام جواد(ع)

این پژوهشگر با اشاره به اعلام الورای طبرسی در قرن ششم در 20 صفحه و مناقب هم در همین قرن در 22 صفحه و در جلد چهارم به زندگی امام(ع) می پردازد؛ رده دیگری از کتب هم معجزات ائمه(ع) را بررسی کرده اند؛ قدیمی ترین این کتب، الهدایت الکبرا نوشته حمدان خصیبی که 20 صفحه در مورد امام جواد(ع) و به خصوص روایت مفصلی درباره قیافه ظاهری امام(ع) آورده است و منابع بعدی هم این مطالب را نقل کرده اند؛ کتاب عیون المعجزات حسین بن عبدالوهاب هم تقریبا مطالب خصیبی را بیان کرده است؛ طبری هم با رویکرد کرامت و اعجاز به زندگی امام جواد(ع) می پردازد. این کتب تلاش کرده اند تا از ژانر کرامت و معجزه به امام(ع) بپردازند. داداش نژاد افزود: تراجم و رجال، فرق و ادیان و زیارت و ... هم هر کدام به بخش هایی از زندگی امام جواد(ع) پرداخته اند؛ رده دیگری از کتب به عنوان تراجم و رجال مانند رجال کشی و طوسی و ... است؛ در این کتب درباره راویان و اطرافیان و یاران امام(ع) اظهارنظر شده است. به خصوص در رجال کشی؛ این رجال برای اولین بار می آورد که علی عریضی که عموی پدر امام جواد(ع) بودند به عنوان جانشین امام رضا(ع) پذیرفتند و برخی اختلافات بین اصحاب امام جواد(ع) در این کتاب بیان می شود. وی تاکید کرد: کتب زیارات هم از این جهت مهم است که زیارت ایشان ابتدا یکی دو سطر بوده است ولی در طول تاریخ تطور زیادی پیدا کرده تا جایی که به یک زیارت نسبتا مفصل می رسیم؛ از جمله این کتب، کامل الزیارات ابن قولویه است؛ زیارتی در این کتاب برای امام(ع) در چند سطر وجود دارد؛ مصباح المتهجد شیخ طوسی، المزار و مصباح الزائر ابن طاووس هم وجود دارد که کتاب آخر زیارت را تفصیل داده اند. وی با بیان اینکه برخی کتب فرق و ادیان هم به انشعابات فرقه ای بعد از هر امام(ع) می پردازد، اظهار کرد: دو کتاب المقالات و الفرق سعد اشعری در سال 301 و فرق الشیعه نوبختی متوفای 310 قمری به دسته بندی شیعیان می پردازد. برخی کتب جدلی اهل سنت مانند نهایه العقول فخررازی و منهاج السنه ابن تیمیه نقدهایی بر دیدگاه شیعیان در مورد امام جواد(ع) ذکر کرده اند که از این جهت مهم است. داداش نژاد تاکید کرد: بنابراین آثار در دو دسته تالیفی و تحلیلی و در قالب کتب مختلف به زندگانی امام جواد(ع) می پردازند. انتهای پیام