خلیج فارس؛ نامی جاودان در پهنه تاریخ و جغرافیا

به گزارش ایکنا؛ «خلیج فارس»، این پهنه آبی استراتژیک و تمدن ساز، نه تنها در طول تاریخ هویت ایرانی خود را حفظ کرده، بلکه به عنوان میراثی جهانی در حافظه تمدن های بشری ثبت شده است. نام پرآوازه «خلیج فارس» در گذر سده ها، نه تنها برای مردمان ساکن در کرانه های آن، که برای تمام ملل و تمدن های جهان شناخته شده و همواره مورد استفاده قرار گرفته است.

مستندات تاریخی در مورد نام خلیج فارس چنان گسترده و فراوان است که از سپیده دم تاریخ مکتوب تاکنون، هیچ تردیدی در اصالت این نام باقی نمی گذارد. کهن ترین آثار مکتوب شامل متون باستانی از جمله سنگ نوشته های داریوش بزرگ در کانال سوئز (قرن 5 پیش از میلاد) و آثار مورخان یونانی مانند هرودوت که از «پرسیکوس سینوس» نام برده اند و یا متون اسلامی همچون کتاب ارزشمند «مسالک الممالک» اثر اصطخری (سده چهارم هجری)، «صوره الارض» ابن حوقل با ذکر «بحر فارس»، «نزهه المشتاق» ادریسی که نام خلیج فارس را تثبیت کرده است و نسخه ای نفیس از کتاب اصطخری با شماره 5990 که در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می شود، همه گواه اصالت این نام است.

متأسفانه در دوران معاصر، برخی کشور های منطقه با سوءاستفاده از منابع مالی فراوان، دست به تحریف این حقیقت تاریخی زده اند و رئیس جمهور آمریکا که مدعی دفاع از حقوق بشر و اصول بین المللی است، بر طبل این توطئه تاریخی می کوبد. این در حالی است که سازمان ملل متحد در بیش از 30 قطعنامه رسمی نام «خلیج فارس» را به رسمیت شناخته است.

این تناقض آشکار در رفتار سیاستمداران غربی، نشان دهنده دوگانگی استاندارد های سیاسی آنها در برخورد با مسائل تاریخی و فرهنگی است. حتی نهاد های معتبری مانند نشنال جئوگرافیک و سازمان هیدروگرافی(آب نگاری) بین المللی نیز بار ها بر استفاده از نام صحیح «خلیج فارس» تأکید کرده اند. این اقدامات تحریف آمیز نه تنها از سوی جامعه بین المللی رد شده، بلکه به عنوان تلاشی نافرجام برای بازنویسی تاریخ ثبت شده است.

نقشه ای که در دولت عباسیان و در اوج گسترش از جانب شرق در ایام مأمون کاربرد داشت.

خاورمیانه از کانون های اصلی تمدن در جهان همانگونه که از نامش پیداست در میانه جهان شرق و غرب قرار گرفته است که از دیر باز تجارت و تردد بین المللی در آن جاری بوده است. در میانه این گستره ترددی تجاری، پهنه آبی با عظمتی به مساحت 251 هزار کیلومتر مربع وجود دارد که به جهت محصور بودنش از آبراه های امن جهان است، نام خلیج فارس حداقل از دوره هخامنشیان تا به امروز به عنوان یک نام شناخته شده جهانی در کتاب ها و اسناد جغرافیایی متعدد ثبت و ضبط است. از یونانیان و رومیان تا جغرافیدانان مسلمان عرب و غیر عرب، تجار و بازرگانان و استعمارگران جهانی همگی این دریا را به نام پارس یا فارس ضبط کرده اند.

برای حفظ موقعیت و منافع ایران نیاز است تا شناخت جامعی از تاریخ اتفاقات و رویداد های محلی خلیج فارس داشته باشیم. برای این منظور شناخت دقیق اسناد کشور های اروپایی و به ویژه همسایگان کشورمان ضروری است. نیاز است نقشه و اسناد سکونتگاه های انسانی و مکان های طبیعی را شناسایی کنیم تا بتوانیم از ظرفیت های تاریخی منطقه در تعامل بهتر با همسایگان به ویژه حفظ حقوقمان بهره ببریم.

این نقشه در سال 1765 میلادی توسط جهانگرد، نقشه نگار و ریاضی دان آلمانی «کارستن نیبور»  به زبان لاتین (چاپ سال 1787 م، پاریس) ترسیم شده است.

در همین راستا موزه ملک به واسطه گنجینه اسناد تاریخی که در اختیار دارد و در راستای اهداف فرهنگی تعیین شده، تلاش کرده است نگاه نوینی به اسناد اروپایی قرن های 17، 18 و 19 میلادی منطقه که توسط نقشه نگاران، سیاحان و ناشران اروپایی - فرانسوی، آلمانی، هلندی، انگلیسی، ایتالیایی و دانمارکی تهیه شده است، داشته باشد و آن را پیش روی جامعه علمی و علاقه مندان قرار دهد و برای تکمیل این شناخت پنل تطبیقی از نقشه های ایرانی قرن 19 - 20 نیز به این نمایشگاه اضافه شده است که در مجموع چهار قرن تحولات منطقه خلیج فارس را پوشش می دهد.

نقشه سفر های اسکندر مقدونی که توسط جغرافیادان و نقشه نگار فرانسوی «Pierre Duval»  به زبان لاتین (چاپ سال 1654، پاریس) ترسیم شده است.

کتابخانه و موزه ملی ملک به عنوان یکی از مراکز اسنادی معتبر کشور، گنجینه ای کم نظیر از نقشه های تاریخی مربوط به سده های هفدهم تا نوزدهم میلادی را در خود جای داده است. نمایشگاهی که سندی زنده از اصالت نام «خلیج فارس» در طول تاریخ است، نمایشگاه «ایران ما». این نمایشگاه موقت از 16 نقشه خلیج فارس که برخی از آنها برای نخستین بار به نمایش عمومی درآمده اند.

برگی از نقشه های کتاب «المسالک و الممالک» در قرن چهارم هجری

یکی از نکات مهم و برجسته در رابطه با این نقشه ها این است که تمام نقشه ها به زبان های مختلف و توسط ملل گوناگون ترسیم شده اند، اما همگی بدون استثنا نام «خلیج فارس» یا معادل های آن را به کار برده اند. حتی نقشه هایی از نقشه نگاران کشورهایی، چون آلمان و فرانسه نیز به چشم می خورد.

این نقشه به زبان فرانسه، چاپ پاریس است و توسط ریگوبرت بون، یکی از معروفترین جغرافی دانان فرانسوی اواخر قرن هجدهم میلادی ترسیم شده است.

محمد نوروزی، کارشناس موزه ملک در این زمینه به خبرنگار ایکنا گفت: این نمایشگاه پاسخ محکمی به تحریف کنندگان تاریخ است. نام خلیج فارس در تمام اسناد معتبر جهانی ثبت شده و هیچ تردیدی در اصالت آن وجود ندارد. این اسناد نشان می دهد خلیج فارس جزئی جدایی ناپذیر از فرهنگ و تمدن ایران است و هرگونه تلاش برای تغییر این نام، محکوم به شکست است؛ چراکه در برابر انبوه اسناد تاریخی تاب نمی آورد.

وی تصریح کرد: نقش موزه ها و مراکز اسنادی در معرفی این گنجینه های تاریخی به نسل جوان بسیار حیاتی است و باید در همه موزه ها اسنادی از این دست به نمایش گذاشته شود. امروز وظیفه همه ایرانیان است که با آگاهی از این پیشینه غنی، از میراث نیاکان خود پاسداری کنند.

موزه ملک به عنوان یکی از مراکز فرهنگی پیشرو، با نمایش این گنجینه های تاریخی، سهم بزرگی در این راه ایفا کرده است. امیدواریم که با معرفی هرچه بیشتر این اسناد، حقیقت تاریخی خلیج همیشه فارس را به نسل های آینده منتقل کنیم.

نمایشگاه نقشه های تاریخی خلیج فارس در موزه ملک، گواهی روشن بر هویت ایرانی این پهنه آبی مهم است. این اسناد نه تنها برای پژوهشگران، بلکه برای عموم مردم به ویژه نسل جوان، منبعی ارزشمند در دفاع از میراث ملی محسوب می شود و پیشنهاد می شود چنین نمایشگاه هایی در سایر موزه های کشور نیز برگزار شود.

گزارش از سمیه قربانی

عکاس: طاهره بابایی

انتهای پیام