بوم گردی بر بام مشکلات اما نظاره گر مسیر آینده

به گزارش ایرنا، اما امروز این بخش از ظرفیت اقامتی مسافران در معرض چالش هایی قرار دارند که اگر به درستی آسیب شناسی نشوند، فلسفه وجودی شان به محاق خواهد رفت. اقامتگاه بوم گردی نه صرفا یک اقامتگاه، بلکه یک مفهوم فرهنگی و زیست محیطی، در صنعت گردشگری است.

هدف از شکل گیری این اقامتگاه ها، ایجاد تجربه ای عمیق و ملموس برای گردشگران در دل زیست بوم های بومی و محلی بوده است، تجربه ای که با مشارکت فعال جامعه محلی، استفاده از معماری سنتی، ارائه غذاهای بومی، صنایع دستی و آیین ها، بستری برای توسعه پایدار گردشگری فراهم می کرد.

در واقع، این اقامتگاه ها به مثابه پل ارتباطی بین گردشگری و فرهنگ میزبان عمل می کنند، پلی که حامل پیام احترام به میراث طبیعی و فرهنگی است و جایگاه اقامتگاه های بوم گردی در زنجیره ارزش گردشگری، فراتر از اقامت صرف است. آن ها در باز تولید هویت بومی، احیای مشاغل سنتی و ترویج اقتصاد مشارکتی اثربخش هستند.

یکی از ارزشمندترین نقش های اقامتگاه های بوم گردی، حفاظت و معرفی میراث ناملموس فرهنگی و صنایع دسنی بومی است. هر اقامتگاه بوم گردی می تواند به موزه ای زنده از آیین ها، زبان ها، غذاها و هنرهای بومی بدل شود. این فضاها فرصت عرضه مستقیم محصولات صنایع دستی، آموزش مهارت های سنتی و ایجاد بازارهای محلی برای جامعه میزبان را فراهم می کنند.

از سوی دیگر، اقامتگاه های بوم گردی در مدار گردشگری مسولانه قرار دارند. آن ها باید از مدل توسعه ای پیروی کنند که مبتنی بر ظرفیت سازی، حفاظت از منابع طبیعی و احترام به کرامت جوامع محلی باشد.

اما با وجود اهداف ارزشمند، توسعه سریع و گاه بدون نظارت اقامتگاه های بوم گردی در سالهای اخیر منجر به بروز چالش هایی شده است :

برخی اقامتگاه ها به جای حفظ فرهنگ بومی، به سمت ارائه خدمات شبه هتلی و تزئینات صرفا تجاری با عنوان بومی رفته اند. در حالی که از زیست بوم فرهنگی و سنتی منطقه فاصله گرفته و برخی واحدها نیز بدون مطالعه ظرفیت برد زیست محیطی و بدون رعایت اصول ساخت و ساز، سازگار با طبیعت، موجب تخریب منابع طبیعی شده اند. همچنین، صدور مجوزهای متعدد در مناطقی خاص بدون در نظر گرفتن تنوع فرهنگی و ظرفیت منطقه ای باعث اشباع بازار و افت کیفیت شده اند.

بنابر این پیشنهادات راهبردی در این ارتباط شامل مواردی چون، ایجاد نظام رتبه بندی کیفی اقامتگاه ها با شاخص های فرهنگی و زیست محیطی، توانمندسازی جوامع محلی، ارتباط ساختارمند با هنرمندان و فعالان صنایع دستی محلی، نظارت مستمر با مشارکت نهادهای مردم نهاد، تجاری سازی ملی بومگردی ایرانی با رویکرد منطقه ای و جهانی سازی محتوا و ... است.

در ادامه این یادداشت با تمرکز بر 2 بخش، نقش زنان و جوانان در ایجاد و مدیریت اقامتگاه های بومگردی و همچنین نقش طراحی داخلی و خارجی اقامتگاه ها بر مبنای سنت، قصه گویی و روایتگری فرهنگی به دلیل حائز اهمیت بودن در اینگونه از اقامتگاه ها پرداخته می شود.

در بسیاری از اقامتگاه های بوم گردی، این زنان و جوانان هستند که روح زندگی را در گردشگری بومی جاری می کنند. مدیریت خانوادگی این اقامتگاه ها فرصتی فراهم کرده تا زنان محلی با پخت غذاهای سنتی، روایتگری فرهنگی، تولید صنایع دستی و مهمان نوازی حرفه ای، در خط مقدم ارتباط با گردشگران قرار گیرند.

هم زمان جوانان با آشنایی با فناوری، بازاریابی آنلاین و زبان های خارجی، توانسته اند در توسعه حرفه ای و روزآمد اقامتگاه ها موثر باشندو آن ها را به رقابتی ترین بخش از گردشگری داخلی و حتی بین المللی تبدیل کنند.

کارشناسان معتقدند، که اگر این ظرفیت انسانی مورد حمایت ساختاری، آموزشی و اقتصادی قرار گیرد، بومگردی می تواند به الگوی موفقی از گردشگری اجتماع محور با محوریت زنان و جوانان تبدیل شود، الگویی که توسعه پایدار محلی را از درون خانواه آغاز می کند.

یکی دیگر از مولفه های کلیدی در موفقیت اقامتگاه های بومگردی طراحی فضایی آنها با الهام از معماری سنتی، اقلیم بومی و روایت گردی فرهنگی است. در بسیاری از اقامتگاههای موفق، معماری داخلی و خارجی نه تنها بازسازی خانه های تاریخی نیست بلکه بازآفرینی آگاهانه ای است از سبک زندگی، آیین ها و قصه های زیست جوامع محلی.

طراحان داخلی و معماران سنت گرا که با دقت و شناخت فرهنگی وارد طراحی این فضاها می شوند، با بهره گیری از مصالح بومی، رنگ های طبیعی، چیدمان اقلیمی و جزئیاتی چون سکو، کرسی، پنجره های مشبک، نقوش دیواری و چیدمان سنتی، اقامتگاه را به یک تجربه زیبا شناختی و فرهنگی تبدیل می کنند.

افزون بر شکل، روایت گری فضایی نقش مهمی در جذب گردشگر ایفا می کند. هر اتاق می تواند داستانی از یک شخصیت محلی، آیین سنتی یا اسطوره منطقه را بازگو کند. گردشگران نه تنها در یک فضای اقامتی ساکن می شوند، بلکه در دل یک روایت فرهنگی بومی زندگی می کنند. این روایت ها می توانند از طریق طراحی داخلی، تابلو نویسی سنتی، روایت های صوتی یا همراهی میزبانان روایت گر منتقل شوند.

تحقیقات میدانی نشان داده اند که اقامتگاه هایی که از طراحی بومی –روایتی برخوردارند، میزان بازگشت مجدد گردشگر، رضایت و اشتراک گذاری تجربیات در شبکه های اجتماعی آنها بالاتر است. به همین دلیل سرمایه گذار بر طراحی مبتنی بر هویت فرهنگی و قصه پردازی می تواند مزیت رقابتی کلیدی برای این اقامتگاه ها باشد.

اقامتگاه بوم گردی، سرمایه ای فرهنگی و اجتماعی برای آینده گردشگری ایران است. حفاظت از روح اصیل این اقامتگاه ها نیازمند تدبیر، آموزش، نظارت مشارکت فعال تمامی ذی نفعان از جامعه محلی تا سیاستگذاران است.

**عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران