شهر دوستدار کودک؛ کلید رشد و جوانی جمعیت

از 24 تا 30 اردیبهشت ماه، هفته ملی جمعیت نامیده شده است. به همین مناسبت، خبرنگار ایکنا از اصفهان در گزارش پیش رو به شهر دوستدار کودک که سبب ایجاد امکانات و فرصت ها برای رشد و پرورش کودکان و نوجوانان، جوانی جمعیت و افزایش آن می شود، پرداخته است؛ چرا که امروز این الگوی شهری با وجود تلاش های دغدغه مندان این حوزه، مورد بی مهری مسئولان قرار گرفته و سبب شده است تا اصفهان و آینده سازان آن از فرصت های متفاوت محروم شوند.

شهر؛ آموزش و پرورش دوم کودکان

اکثر ما تصور می کنیم این فقط آموزش و پرورش است که نقش مهمی در توسعه ذهنی و رشد شخصیتی کودکان دارد. درست است که این سازمان با ایجاد فضایی برای یادگیری، تربیت نسل هایی را به عهده دارد که قادر به تحلیل و تفکر منطقی، حل مسئله، ارتباطات مؤثر و همکاری با دیگران باشند، اما آموزش و پرورش تنها سازمان تأثیرگذار بر پرورش کودکان و نوجوانان نیست.

انسان از کودکی در ارتباط با محیط اطراف خود است و فضای زندگی نقش مهمی بر رفتار او دارد. تأثیر محیط بر ذهن و تفکر کودک، از مهم ترین مسائلی ست که به دنبال گسترش شهرها و کمبود فضا، توجه محققان علوم تربیتی و معماری را به خود جلب کرده است تا از طریق این محیط ها بتوان خلاقیت را در کودکان به نحو احسن پرورش داد. محیط می تواند با ویژگی دسترسی به مفاهیم ذهنی جدید و کسب مهارت های بیشتر، بستر مناسبی برای رشد و پرورش خلاقیت کودکان فراهم آورد؛ بنابراین یکی از عوامل تأثیرگذار بر رشد و پرورش کودکان و نوجوانان، فضاهای شهری ست که گزارش پیش رو می کوشد تا به بررسی آن بپردازد.

کدام فضاهای شهری برای کودکان و نوجوانان مناسب است

عاطفه اژه ای، روان درمانگر کودک درباره ویژگی های فضای شهری مناسب برای کودکان به خبرنگار ایکنا از اصفهان اظهار کرد: زمانی که فضایی در سطح شهر برای کودکان و نوجوانان طراحی می کنیم، باید سه نیاز اصلی کودک را در نظر بگیریم که شامل خودمختاری (مکانی که کودک احساس کند خودش تصمیم گیرنده است)، نیاز به شایستگی (مکانی که کودک احساس کند توانمند است و می تواند چالش ها را پشت سر بگذارد) و ارتباط است. اگر محیط های شهری بتواند این سه ویژگی را تأمین کند، می توانیم شاهد رشد بسیار خوبی در ابعاد روانی، اجتماعی و جسمی کودکان باشیم.

برای فراهم کردن محیطی که کودکان در آن به بهترین شکل رشد و پرورش پیدا کنند، روز چهاردهم بهمن ماه 1399 در مراسمی که در اصفهان با حضور مقامات بلندپایه وزارت کشور، وزارت امور خارجه، دفتر یونیسف در ایران، استاندار و شهردار اصفهان برگزار شد، مندیپ اوبرایان، نماینده دفتر یونیسف در ایران به صورت رسمی لوگوی کاندیداتوری ابتکار شهر دوستدار کودک را به شهردار اصفهان داد.

شهر دوستدار کودک، شهری ست که نیازهای کودکان را در کانون توجه قرار دهد و تلاشی در راستای توسعه، مناسب سازی و بسترسازی از منظر کالبدی و اجتماعی شهر برای فعالیت کودکان است تا آن ها نیز مانند سایر شهروندان بتوانند منطبق با نیازهای شان در شهر زندگی کنند و زمینه ساز رشد و ارتقای ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی، اعم از امنیت، نشاط، سلامت و... کودکان است. این رویکرد مدیریت شهری در زمره شهرهای زیست پذیر قرار می گیرد و با هدف ارتقای کیفی زندگی کودکان در شهر فعالیت می کند. تلاش برای ارتقای کیفیت زندگی کودکان در شهر اصفهان با تأکید بر ابعاد رشدی آن ها شامل رشد شناختی، جسمانی، اجتماعی، هیجانی، معنوی و... صورت می گیرد.

داستان اصفهان شهر دوستدار کودک

علیرضا نوروزی، مسئول گروه شهر دوستدار کودک معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان در ابتدا به روایت داستان انتخاب اصفهان، شهر دوستدار کودک پرداخت و گفت: در سال 1392 مفهوم شهر دوستدار کودک را معرفی کردم؛ با وجود اینکه مفهومی علمی بود، برخی از اعضای شورای شهر آن را به سخره می گرفتند و در یک سال ابتدایی آن را جدی نگرفتند. آغازکننده راه تهران بود؛ اما تهران شهری نبود که بتواند این برند را داشته باشد؛ چراکه شهری شلوغ، آلوده، سرشار از کودک کار و... بود و کسی آن را با این شرایط، در جایگاه شهر دوستدار کودک نمی پذیرفت؛ سپس موضوع را با شهردار و استاندار مطرح کردم. به همت آن ها و مکاتباتی که با وزارت کشور داشتند، وزارت کشور نسبت به موضوع حساس شد؛ بنابراین به اصفهان آمدند و امکانات شهر را بررسی کردند. از طرف دیگر، شهرداری اصفهان الزامات مدنظر وزارت کشور را عملی کرد؛ در نتیجه با وجود نیروی متخصصی که این شهر در حوزه شهر دوستدار کودک دارد و همچنین آوازه و ظرفیت های این شهر، وزارت کشور به این نتیجه رسید که اصفهان را اولین شهر دوستدار کودک ایران و سومین شهر دوستدار کودک خاورمیانه به دنیا معرفی کند. اکنون در ایران، 12 شهر پایلوت دوستدار کودک داریم و اصفهان تنها شهر رسمی دوستدار کودک در کشور است.

وی اهمیت دادن به کودکان را در همه حوزه ها الزامی دانست و به نامهربانی هایی اشاره کرد که در حق آینده سازان کشور شده است و اضافه کرد: نه تنها در حوزه مدیریت شهری، بلکه در کل جامعه باید به کودکان اهمیت داد. کشورهای پیشرفته و در حال توسعه بر کودکان تأکید دارند و آن ها را دروازه ورود به تمدن می دانند. کودک گروه اجتماعی پایه است و دوران سرنوشت ساز نوجوانی، جوانی، میان سالی و کهن سالی را در پیش دارد که همه این دوره ها به سبک زندگی شخص در دوران کودکی و نوجوانی وابسته است. بسیاری از خدمات و فعالیت ها از سوی خانواده به کودک عرضه نمی شود؛ برای نمونه فضای ناامن داخل محله، فقدان فضای باز، فقدان مدرسه و... را خانواده نمی تواند کنترل کند، شهرداری باید کنترل کند.

مسئول گروه شهر دوستدار کودک شهرداری اصفهان تصریح کرد: متأسفانه در چند دهه اخیر فعالیت های باکیفیتی در حوزه کودک نداشته ایم و شهرداری هم با وجود ماده 155 قانون شهرداری ها که در آن به توسعه فضاهای بازی کودکان از سوی شهرداری تأکید شده، به خوبی توجه نکرده است. اهمیت دادن مدیریت شهری به کودکان به این دلیل است که کودکان و نوجوانان در سیستم شهرداری حضور ندارند و نمی توانند از حقوق خود دفاع کنند، در صورتی که شاهد حضور بانوان، آقایان، جوانان، میانسالان و سایر اقشار در مدیریت شهری هستیم و صدای رسای آن ها را می شنویم؛ بنابراین کودکان برای دفاع از حقوق خودشان باید نمایندگانی داشته باشند. از آنجایی که در گذشته کودکان در مدیریت شهری نمایندگانی نداشتند، خدماتی برای آن ها عرضه نشده است.

اما و اگرهای اصفهان در جایگاه شهر دوستدار کودک

حالا که صحبت از کوتاهی در عرضه نشدن خدمات به کودکان شد، چرایی عقب افتادگی اصفهان در اجرای برنامه های شهر دوستدار کودک را از وی جویا شدیم. نوروزی در پاسخ به این سؤال که چرا اولین و تنها شهر رسمی دوستدار کودک در مقایسه با 12 شهر پایلوت دوستدار کودک در ایران، برنامه هایش در بازه زمانی بسیار محدود و در بعضی حوزه ها کاملاً متوقف شد، گفت: شورای اجرایی شهر دوستدار کودک سال گذشته راه افتاد. در این چند سال به شهر دوستدار کودک بی محبتی شد و اصفهان از سایر شهر ها عقب افتاده است. البته اکنون در تلاش هستیم و این عقب افتادگی را جبران می کنیم. حدود سه سال اداره شهر دوستدار کودک به دلایل متعدد به سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری واگذار شد، در صورتی که دستورالعمل وزارت کشور این بود که اداره شهر دوستدار کودک در معاونت شهرسازی باشد.

وی تأکید کرد: اقدامات شهر دوستدار کودک جنبه عمرانی و برنامه ریزی دارد و جنبه فرهنگی آن کمتر است. این اتفاق باعث شد که اقدامات اصفهان حدود سه سال عملی نشود. خدا را شکر، شهردار اصفهان و اعضای شورای شهر متوجه این اتفاق شدند و اداره شهر دوستدار کودک دوباره ذیل معاونت شهرسازی و معماری قرار گرفت. زمانی که وحدت رویه ای در سراسر کشور وجود دارد و ما برخلاف آن عمل کنیم، خودمان ضرر خواهیم کرد. اصفهان با وجود اینکه خودش رهبر شهر دوستدار کودک بود، دچار خطا شد. مدیریت شهری تصور می کرد که اگر در این بازه زمانی سه ساله، پروژه ای با نام کودک اجرا کند، الزاماً دوستدار کودک است، در حالی که هر چیزی عنوان کودک داشته باشد، دوستدار کودک نیست و حتی ممکن است ضد کودک باشد.

مسئول گروه شهر دوستدار کودک شهرداری اصفهان ادامه داد: در بازه زمانی سه ساله ای که درباره آن گفت وگو کردیم، در محله حصه بازیکده ای ایجاد شد که اقدام پسندیده ای بود؛ اما در طراحی و احداث آن متأسفانه فضای خوبی طراحی و اجرا نشد. ناهمانگی با شهر دوستدار کودک و نبود نظارت سبب شد تا هزینه ها در طرح های نسبتاً مطلوب صرف شود و مشکلاتی نیز به دنبال داشته باشد. بسیاری از طرح ها در این بازه زمانی سه ساله، مانند اتاق های مادر و کودک که متوقف و به انبار تبدیل شده بود، اکنون احصا شده است. در بودجه سال جاری نیز چند اتاق مادر و کودک را در محور چهارباغ اصفهان و باغ غدیر اضافه کردیم؛ البته پیشنهاد ما برای اضافه کردن اتاق های مادر و کودک 10 مورد بود که دو مورد پذیرفته شد.

پیامدهای بی توجهی به الزامات شهر دوستدار کودک

وی افزود: متعجبم که چرا اتاق های مادر و کودک که حق کودکان و بانوان است و پروژه های کم هزینه شهر دوستدار کودک اصفهان هستند، به کندی پیش می رود. یونیسف نیز رنگ اصفهان را یک درجه به عقب برگرداند و ما از آبی به نارنجی تبدیل شدیم؛ چرا که با وزارت کشور همکاری نداشتیم، اقدامات و برنامه های لازم نیز انجام نشد و ما به اوایل دهه 90 برگشتیم و بعضی از اقدامات را از ابتدا پیگیری کردیم. باید به این نکته توجه کرد که در حوزه بین الملل ارتباطات باید حساب شده باشد تا دچار زیان نشویم؛ البته ما دوباره با یونیسف ارتباط گرفتیم و دستور العمل هایی را که داشتند و سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری تهیه نکرده بود، مانند اطلس شهری کودکان را پیگیری کردیم. همه تلاشمان را انجام دادیم تا آبروی شهر دوستدار کودک را حفظ کنیم.

نوروزی در ادامه به نقش شهرداری در افزایش جمعیت و جوانی جمعیت اشاره کرد و گفت: دشمنی با کودکان قابل درک نیست و تعطیل کردن طرح های شهر دوستدار کودک دشمنی با آن هاست. از طرفی نقش شهرداری در افزایش جمعیت و جوانی جمعیت این نیست که شعار فرزندآوری بدهد، بلکه باید زیرساخت های مربوط به کودک را فراهم کند. زمانی که کودکی به دنیا می آید، در محله خود به خدمات گوناگون نیاز دارد؛ ولی متأسفانه اکنون ما این خدمات را نداریم. زمانی که وضعیت محله و شهر، کودک ستیز باشد و بستری برای رشد و پرورش کودکان فراهم نباشد، تمایل برای فرزندآوری کاهش پیدا می کند. کودکان زبان مشترک جهان و سبب وفاق ملی و بین المللی هستند؛ در نتیجه نباید به بستر رشد آن ها بی توجهی کرد.

وی تصریح کرد: برخی معترض اند که چرا شهر اصفهان چندین برند دارد. برندینگ شدن اصفهان در حوزه های گوناگون اتفاقی خوب است و نباید با آن مخالفت کرد. در ابتدا با اینکه اصفهان شهر دوستدار کودک شود، مخالفت می کردند، در صورتی که یونیسف براساس فرهنگ کشورها به آن ها پیشنهاد می دهد و ما براساس فرهنگ خودمان این روند را آزادانه پیگیری می کنیم و اگر یونیسف صحبتی می کند، در حد مشاوره است. اگر از این فرایندها فاصله بگیریم، خودمان عقب خواهیم افتاد و ضرر می کنیم. اینکه در حوزه بین الملل اصفهان را شهر دوستدار کودک بشناسند، بسیار بااهمیت است.

شهر دوستدار کودک دوباره جان می گیرد

مسئول گروه شهر دوستدار کودک شهرداری اصفهان در انتهای گفت وگو از اقدامات انجام شده گفت و افزود: یکی از خسارت هایی که در 10 سال اخیر در اجرای برنامه های شهر دوستدار کودک داشتیم، این بود که زیاد اسباب کشی کردیم؛ از معاونت فرهنگی به معاونت شهرسازی، از معاونت شهرسازی به سازمان فرهنگی و دوباره به معاونت شهرسازی برگشتیم. نکته جالب این است که اگر طبق دستوالعمل پیش رفته بودند، اکنون این مشکلات ایجاد نمی شد.

وی اظهار کرد: در شهریورماه سال گذشته که گروه «شهر دوستدار کودک» در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان راه اندازی شد، در اولین گام داده های پراکنده را جمع آوری کردیم. طرح های اتاق مادر و کودک، بازیکده های محلی و همچنین طرح بزرگ شهر آرزوها را که موجب تقویت اصفهان به لحاظ گردشگری می شود، معرفی کردیم. بعضی از طرح ها به بودجه سال 1403 رسید و بعضی به بودجه سال آینده. خدا را شکر همکاری خوبی هم با محلات شکل گرفت و از آنجایی که بیشترین فعالیت کودکان در بستر محله است، قطعاً خروجی خوبی برای کودکان حاصل می شود. بخشی از فعالیت ما اصلاح فرایندهای نادرست موجود، فرهنگ سازی، آموزش، عرضه خدمات آماری و... است. یکی از سنگین ترین طرح های شهر دوستدار کودک، مشارکت کودکان در پروژه های شهری به شمار می رود که هنوز به صورت جدی اتفاق نیفتاده است و در آینده رخ می دهد.

بزرگترین چالش شهر دوستدار کودک

در ادامه با فرزانه کلاهدوزان، رئیس کمیسیون خانواده، بانوان و جوانان شورای اسلامی شهر اصفهان گفت وگو کردیم تا از علت کم توجهی ها و اشتباهاتی که در حوزه شهر دوستدار کودک اتفاق افتاده است، آگاه شویم.

وی در ابتدا به اقداماتی که برای بهبود کم توجهی ها و جبران اشتباهات در این حوزه صورت گرفته است، اشاره کرد و گفت: شهر دوستدار کودک برندی ست که بسیار زحمت کشیده شد تا به دست آمد. این شهر به حقوق کودکان و آماده شدن بستری مناسب برای حضور آن ها در کالبد شهر کمک می کند. کودکان توان حمایت از خود را ندارند و به حقوق خود آگاه نیستند؛ بنابراین ما در مقام نمایندگان نیم میلیون کودک اصفهانی مطالبات بحق آن ها را باید در اولویت قرار دهیم و برند شهر دوستدار کودک را که به سختی به دست آمده است، گسترش دهیم. اصفهان از سال 1386 در راستای تحقق شهر دوستدار کودک گام برداشت و بسترسازی آن انجام شد. در سال 1399 شهردار و شورای شهر سابق تفاهم نامه ای امضا کردند و فعالیت ها در این حوزه شروع شد. پس از بروز مشکلات متفاوت در اجرای برنامه های شهر دوستدار کودک با دستور علی قاسم زاده، شهردار فعلی اصفهان اداره شهر دوستدار کودک ذیل معاونت شهرسازی دوباره احیا شد.

رئیس کمیسیون خانواده، بانوان و جوانان شورای اسلامی شهر اصفهان بزرگترین چالش شهر دوستدار کودک را گفتمان این شهر دانست و بیان کرد: گفتمان شهر دوستدار کودک باید رایج شود. زمانی که به گفتمان و فرهنگ جامعه ای، فرزندآوری و جوانی جمعیت وارد شود، کارها به راحتی انجام می شود. چالشی که اکنون با آن مواجهیم و باید به آن بپردازیم، گفتمان کرامت، شکوه و احساس راحتی یک کودک و مادر در کالبد شهر است. در فرهنگ ما باید جوانی جمعیت و فرزندآوری نهادینه شود و جزو افتخارات بانوان باشد.

مریم نقیان

انتهای پیام