معدن زمستان یورت آزادشهر؛ عدالت به کارگران لبخند زد

به گزارش ایرنا، زمستان یورت تا پیش از 13 اردیبهشت 1396 برای بسیاری نامی ناآشنا بود. این معدن، یکی از منابع اصلی زغال سنگ کک شو در منطقه البرز شرقی با تولید سالیانه حدود 100 هزار تن زغال سنگ نیاز صنایع فولاد و کوره های آجرپزی را تأمین می کرد اما انفجاری مهیب در این روز، نام زمستان یورت را به صدر اخبار ایران برد و فاجعه ای ملی را رقم زد.

این معدن از دهه ها پیش یکی از منابع اصلی زغال سنگ ایران بود که مالکیت آن به شرکت زغال سنگ شمالشرق با سهامدارانی از جمله پنج هزار کارگر بازنشسته، شرکت ذوب آهن اصفهان و شرکت های وابسته به بنیاد تعاون بسیج تعلق دارد اما شیوه های قدیمی استخراج، کمبود سرمایه گذاری و اختلافات میان سهامداران، این معدن را با مشکلات عدیده ای مواجه کرده بود.

در ساعت 11:30 صبح روز چهارشنبه، 13 اردیبهشت 1396، انفجاری مهیب در عمق هزار و 200 تا هزار و300 متری تونل معدن زمستان یورت رخ داد.

جرقه ای ناشی از تلاش کارگران برای روشن کردن لوکوموتیو حمل زغال سنگ به روش «باتری به باتری» در کنار نشت گاز متان و فقدان تجهیزات ایمنی مناسب، این فاجعه را رقم زد و در آن، 43 کارگر جان خود را از دست دادند و بیش از 70 نفر مصدوم شدند.

21 نفر از قربانیان، کارگرانی بودند که برای نجات همکاران خود به تونل بازگشتند اما در دام گازهای سمی گرفتار شدند. این حادثه، یکی از مرگبارترین فجایع معدنی ایران بود.

علل و مسوولیت ها

تحقیقات بعدی نشان داد که قصور کارفرما، نبود گازسنج های دقیق، سیستم تهویه ناکارآمد و بازرسی نامنظم، عوامل اصلی این فاجعه بودند.

کمیته حقیقت یاب دستگاه قضایی گلستان در آبان 1396، کارفرما را مقصر اصلی اعلام کرد. گزارش ها حاکی از اخطارهای ایمنی قبلی و حتی معرفی معدن به دادگاه بود که به دلیل بی توجهی، به فاجعه منجر شد.

کارگران معدن زمستان یورت سال ها پیش از فاجعه 1396 نیز با معوقات حقوقی دست وپنجه نرم می کردند. در دی ماه 1394، تجمعات اعتراضی به دلیل تاخیرهای پنج تا 12 ماهه در پرداخت حقوق برگزار شد.

دستمزدهای ناچیز و قراردادهای موقت سه ماهه، حتی برای کارگران با 15 سال سابقه، امنیت شغلی را به مخاطره انداخته بود. پس از فاجعه، این مشکلات ادامه یافت و در سال 1397، برخی کارگران تا 50 میلیون تومان طلب معوقه داشتند. اخراج کارگران قدیمی و تهدید به اخراج در صورت اعتراض، فضای ترس و ناامیدی را تشدید کرد.

شرایط کاری ناامن

کارگران اغلب با قراردادهای موقت و بدون بیمه کافی مشغول به کار بودند. تجهیزات ایمنی مانند گازسنج های دیجیتال و کپسول های اکسیژن سالم در دسترس نبود و دستگاه های موجود، قدیمی و بدون بازرسی بودند. این شرایط، همراه با شیوه های سنتی استخراج، خطر حوادث را افزایش می داد.

پس از فاجعه 1396، بازرسی های مشترک توسط ادارات صنعت، معدن و تجارت، بهداشت و درمان و تعاون، کار و رفاه اجتماعی انجام شد.

این اقدامات، ایمنی معدن را بهبود بخشید و پس از چند ماه توقف، تولید از سر گرفته شد. معوقات حقوقی و بیمه ای تا حدی پرداخت شد و سنوات خدمتی کارگران برای بازنشستگی یا ترک کار ذخیره گردید.

دستگاه قضایی گلستان نقش مهمی در رسیدگی به مشکلات ایفا کرد. امسال با پیگیری رییس کل دادگستری گلستان، 15 میلیارد تومان از معوقات کارگران پرداخت شد؛ همچنین، نظارت بر ایمنی تشدید گردید و دو معدن، از جمله زمستان یورت، به دلیل نقص های ایمنی موقتاً پلمب شدند تا استانداردهای لازم اعمال شود.

پایان یک بحران

اختلافات طولانی میان سهامداران عمده شرکت زغال سنگ شمالشرق، فعالیت معادن گلستان و سمنان را فلج کرده و کارگران را با حقوق معوقه، قراردادهای نامطمئن و ناامنی شغلی مواجه ساخته بود.

در نهایت، با ورود دادگستری گلستان و برگزاری جلسه ای با حضور سهامداران و نمایندگان کارگران، توافقی تاریخی شکل گرفت؛ سهام شرکت به هلدینگ توسعه معادن روی ایران واگذار شد و این واگذاری، پایانی بر دعواهای سهامداران و آغازی برای اصلاحات اساسی بود.

رییس کل دادگستری گلستان، تأکید کرد: این تعهدات فراتر از پرداخت های مالی و هدف آن، تامین حقوق کارگران و جلوگیری از تعطیلی معادن است.

حیدر آسیابی اظهار کرد: نظارت قضایی مستمر، تضمینی برای اجرای کامل این تعهدات خواهد بود.

وی گفت: هلدینگ توسعه معادن روی ایران، به عنوان مالک جدید، تعهداتی را پذیرفت که نه تنها به رفع مشکلات فوری کارگران می پردازد، بلکه آینده ای پایدار را برای آن ها رقم می زند.

رییس کل دادگستری گلستان ادامه داد: این هلدینگ متعهد شد که تا 2 روز، همه حقوق و مزایای معوقه 600 کارگر معدن را به طور کامل پرداخت کند. این اقدام، گامی اساسی در رفع یکی از طولانی ترین چالش های کارگران است که سال ها رنج تاخیر در دریافت دستمزد را تحمل کرده اند.

آسیابی اظهار کرد: 50 کارگر که به دلیل مشکلات مدیریتی پیشین اخراج شده بودند، به کار بازخواهند گشت. این تصمیم، نه تنها عدالت را برای این کارگران برقرار می کند، بلکه نشان دهنده تعهد به حفظ نیروی انسانی به عنوان سرمایه اصلی معدن است. علاوه برآن، حقوق ماه جاری این کارگران نیز همزمان پرداخت خواهد شد.

وی بیان کرد: همچنین قراردادهای کارگران که پیش تر فاقد بندهای قانونی کلیدی مانند سختی کار و طبقه بندی مشاغل بودند، بازنویسی و اصلاح خواهند شد. این اصلاحات، حقوق قانونی کارگران را تضمین کرده و امنیت شغلی آن ها را تقویت می کند.

به گفته رییس کل دادگستری گلستان، هلدینگ متعهد شد که استانداردهای ایمنی در معدن را ارتقا دهد و دستگاه قضایی گلستان بر اجرای این تعهدات نظارت خواهد داشت. این نظارت، اطمینان می دهد که فجایعی مانند انفجار 1396 دیگر تکرار نشود.

فاجعه 1396 و مشکلات کارگری، تاثیرات عمیقی بر جامعه محلی گذاشت. خانواده های قربانیان با خسارات جبران ناپذیر مواجه شدند و اقتصاد منطقه به دلیل توقف تولید آسیب دید. تحول 1404 نه تنها به کارگران امید بخشید، بلکه با حفظ 600 شغل و تداوم تولید، به اقتصاد محلی و زنجیره تأمین زغال سنگ کمک کرد و این توافق می تواند الگویی برای حل مشکلات مشابه در معادن دیگر باشد.

واگذاری به هلدینگ توسعه معادن روی ایران، نویدبخش فصلی نو برای زمستان یورت است با این حال، چالش هایی مانند نوسازی تجهیزات، رقابت در بازار زغال سنگ و تامین مالی پایدار باقی است.

نظارت قضایی می تواند از اجرای تعهدات اطمینان دهد اما موفقیت بلندمدت به مدیریت کارآمد هلدینگ بستگی دارد که انتظار می رود این تحول، ایمنی، امنیت شغلی، و تولید پایدار را تضمین کند.

معدن زمستان یورت آزادشهر، که روزگاری با فاجعه ای تلخ و سال ها رنج کارگران شناخته می شد، اکنون در آستانه فصلی نو قرار دارد.

واگذاری سهام به هلدینگ توسعه معادن روی ایران، پرداخت معوقات، بازگشت کارگران اخراجی و اصلاح قراردادها، امیدی تازه به 600 کارگر این معدن بخشیده است.

با نظارت دستگاه قضایی، این تحول می تواند الگویی برای حل مشکلات مشابه در سایر معادن باشد.