خیام نیشابوری، ستاره ای جهان شمول در تاریخ ایران

به گزارش ایرنا، در حالی که شهرت جهانی او بیشتر به واسطه رباعیات فلسفی و عمیق است، جایگاه والای او در شعر و ادب پارسی، فراتر از چند رباعی محدود، در عمق اندیشه و زبان او ریشه دارد.

این شاعر و فیلسوف در قرن پنجم هجری قمری، در دورانی پرآشوب و در عین حال پربار از نظر علمی و فرهنگی در نیشابور چشم به جهان گشود.

وی در زمانه ای می زیست که دانش و حکمت در اوج شکوفایی بود و مراکز علمی مهمی مانند نظامیه بغداد، محل تبادل اندیشه ها و تربیت بزرگانی چون خیام بود، اگرچه خیام بیشتر به عنوان ریاضی دان و منجم شناخته می شود، اما نبوغ او در سرودن رباعیاتی که در عین کوتاهی، ژرفای فلسفی و شاعرانگی بی نظیری دارند، وی را به یکی از ارکان اصلی شعر فارسی تبدیل کرده است.

28 اردیبهشت ماه روز ملی خیام، این شاعر شهیر ایرانی نامگذاری شده است.

گل افشانی نسیم بهار بر مزار نابغه جهانی نیشابور، خیام

خیام، فیروزه درخشان علم و ادب ایران

آرامگاه خیام نیشابوری/ تا سبزه خاک ما تماشاگه کیست

جایگاه خیام در شعر و ادب پارسی

خیام در سرودن رباعی، ایجاز و بلاغت به عنوان قالبی کوتاه و فشرده به چنان استادی رسیده است که می تواند پیچیده ترین مفاهیم فلسفی و عمیق ترین احساسات انسانی را در چهار مصرع به تصویر بکشد.

ایجاز در کلام، انتخاب دقیق واژه ها و استفاده هنرمندانه از آرایه های ادبی، رباعیات او را به نمونه ای بی نظیر از بلاغت در شعر فارسی تبدیل کرده است.

رباعیات خیام آینه ای تمام نما از دغدغه های فلسفی او مانند جبر و اختیار، پوچی زندگی، مرگ و میرایی و لذت جویی است، وی با نگاهی انتقادی به باورهای رایج و تعصبات مذهبی، پرسش هایی بنیادین درباره هستی و معنای زندگی مطرح می کند و خواننده را به تفکر و تعمق وا می دارد.

خیام از زبانی ساده و صمیمی در رباعیات خود استفاده می کند، این ویژگی باعث می شود که اشعار او برای عموم مردم قابل فهم باشد و هر کسی بتواند با آن ها ارتباط برقرار کند. سادگی زبان خیام، در کنار عمق اندیشه، رمز ماندگاری و محبوبیت او در طول قرن ها بوده است.

خیام تأثیر عمیقی بر شاعران و نویسندگان پس از خود گذاشته است، بسیاری از شاعران از جمله حافظ، سعدی و مولانا از اندیشه ها و مضامین خیامی در اشعار خود بهره برده اند. حتی در دوران معاصر نیز شاعران و نویسندگان بسیاری از خیام الهام گرفته اند و اشعار او را ترجمه و تفسیر کرده اند.

خیام به واسطه ترجمه های «ادوارد فیتزجرالد» شاعر انگلیسی در قرن نوزدهم به شهرت جهانی رسید. رباعیات او به ده ها زبان ترجمه شده و مورد استقبال فراوان قرار گرفته است.

امروزه خیام به عنوان یکی از بزرگترین شاعران و اندیشمندان جهان شناخته می شود و اشعار او در دانشگاه ها و مراکز علمی سراسر جهان تدریس می شود.

خیام در رباعیات خود به مضامینی می پردازد که برای همه انسان ها در هر زمان و مکانی، قابل درک و ملموس است. موضوعاتی مانند مرگ، زندگی، عشق، لذت و پوچی همواره دغدغه انسان ها بوده اند و خیام با زبانی شاعرانه و اندیشمندانه به این موضوعات پرداخته است. این جهان شمولی مضامین، یکی از دلایل اصلی ماندگاری و محبوبیت خیام در طول قرن ها بوده است.

خیام عارف و دانشمند نیشابوری محبوب در جهان

خیام مرزهای زبان را درنوردید

مقبره خیام، ترکیب هنر و مهندسی

مقبره خیام از لحاظ معماری و ساخت یکی از مهمترین بناهای ساخته شده در زمان خود است، این بنای جادویی مبتنی بر اصول ریاضی و مثلثاتی خیامی با نمادهایی از نجوم و درج اشعاری زیبا از وی محاسبه، طراحی و ساخته شده است که این اثر را به یکی از جاذبه های جهانی تبدیل کرده است.

مرداد سال 1335 انجمن آثار ملی در نامه ای به مهندس «هوشنگ سیحون» نوشت که وضع بنای موجود آرامگاه حکیم عمر خیام متناسب با شخصیت علمی و هنری خیام نیست و انجمن در نظر دارد در این مورد اقداماتی به عمل آورد.

از وی خواسته شده بود طرح و نقشه جدیدی متناسب با شخصیت خیام طراحی کند. محل جدید آرامگاه انتخابی سیحون در گوشه شمالی باغ مورد تایید انجمن قرار گرفت و در پی آن طرح پیشنهادی وی در سال 1337 به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فرستاده شد.

سیحون درباره ساخت این آرامگاه می نویسد: شنیده بودم خیام گفته بود که گور من در موضعی باشد که هر بهاری شمال بر من گل افشانی کند، بنابراین بنای یادبود باید طوری ساخته می شد که باز باشد و این خواسته خیام انجام شود و هم اکنون این بنا در میان درختان کاج تنومند و زردآلو قرار دارد.

در سال 1338 ساخت آرامگاه وی آغاز شد و در این سال قسمت های عمده کار از جمله گودبرداری، بتن ریزی های بنا و طرح محوطه به اجرا درآمد و در سال 1341 کار ساختمان آرامگاه به پایان رسید.

ارتفاع مقبره 22 متر است و استخوان بندی اصلی آن فلزی محاطه شده در پوششی بتنی است، شکل بنا در پایین تقسیم بندی 10 گانه دارد و فاصله پایه ها پنج متر است.

خیام نیشابوری دانشمندی عارف

آرامگاه خیام بنایی استوار بر علم ریاضی

اضلاع بنا مستقیم به سمت بالا ادامه یافته و به صورت اشکال هندسی منظم تو رفتگی پیدا می کنند و بعد به صورت تقریبا مخروطی شکل به هم رسیده شبه گنبدی را در بالا به وجود می آورند که قسمت عمده آن مشبک و توخالی و یادآور ستاره ای است که نماد شخصیت علمی و ستاره شناسی خیام تلقی می شود.

سطح داخل و خارج مقبره با کاشی های معرق و اشعار خیام مزین شده است و روکار بنا معرق کاری سنگی است و با قطعات نازک سنگ های محکم و شفاف ساخته شده است و در کنار آرامگاه، هفت خیمه سنگی بسیار زیبا وجود دارد که در زیر هرکدام یک حوض آب با کاشی فیروزه ای رنگ ساخته شده است.

عمر خیام، بی شک یکی از بزرگترین شاعران و اندیشمندان تاریخ ایران است. رباعیات او با اندیشه فلسفی عمیق، زبان ساده و صمیمی و مضامین جهان شمول، جایگاه ویژه ای در شعر و ادب پارسی دارد.

خیام نه تنها یک شاعر بلکه یک فیلسوف، ریاضی دان و منجم بود که نبوغ خود را در زمینه های مختلف به کار گرفت. میراث خیام، فراتر از چند رباعی محدود، در عمق اندیشه و زبان فارسی ریشه دارد و تا ابد ماندگار خواهد بود. وی ستاره ای درخشان در آسمان شعر و ادب پارسی است که نورش همواره راهنمای انسان ها خواهد بود.