حفظ میراث گذشته و ساختن آینده؛ رسالت نهادهای فرهنگی در عصر تغییرات

به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم گرامیداشت روز جهانی موزه با حضور علی دارابی، قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، سردار بهمن کارگر، رئیس حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس یکشنبه 28 اردیبهشت ماه در سالن همایش های موزه ملی ایران برگزار شد.

احمد محیط طباطبایی، رئیس کمیته ملی موزه های ایران(ایکوم) در این همایش گفت: سازمان های بین المللی مانند یونسکو پس از جنگ جهانی دوم با هدف ایجاد صلح از طریق شناخت و آگاهی تأسیس شدند. امروزه، مأموریت این نهادها پاسخگویی به چالش های جوامع بشری در قرن بیست ویکم است؛ از درگیری های سیاسی تا تغییرات اقلیمی و پیامدهای انقلاب علمی و فناوری.

وی افزود: دستاوردهای بشری مانند هوش مصنوعی اگرچه ابزارهای قدرتمندی هستند، اما فاقد اخلاق بوده و می توانند آسیب زننده باشند. پرسش کلیدی این است؛ این فناوری ها از کجا آمده اند و چگونه می توانیم آن ها را در خدمت حفظ فرهنگ های محلی و تعادل با دهکده جهانی قرار دهیم؟

محیط طباطبایی ادامه داد: میراث فرهنگی و طبیعی فقط مربوط به گذشته نیست، بلکه سرمایه ای برای آینده است. فعالیت های این حوزه باید بر پایداری متمرکز باشند؛ یعنی از فناوری برای ارتباط مؤثر با جامعه استفاده کرده و اقتصاد فرهنگی نه صرفاً خرید و فروش، بلکه ثروتی مبتنی بر سرمایه های طبیعی و فرهنگی ایجاد کنند و با جامعه مصرف گرا مقابله کنند که فقط در حال زندگی می کند و آینده را نادیده می گیرد.

وی تصریح کرد: برخی اقدامات در ایران، مانند فعالیت های جزیره قشم، نشان دهنده تعهد به پایداری است. اما حفاظت تنها محدود به طبیعت نیست؛ محیط زیست و فرهنگ باید در کنار هم دیده شوند. امیدوارم با همکاری همه نهادها و جوامع محلی، میراث فرهنگی را نه به عنوان یادگاری از دیروز، بلکه زمینه ساز فردایی متوازن بسازیم.

موزه های سبز؛ سفیران توسعه پایدار

لیلا خسروی، مدیرکل موزه های وزارت میراث فرهنگی نیز طی سخنانی در این همایش گفت: در جهانی زندگی می کنیم که تغییر، تنها ثابتِ آن است. جوامع امروزی با سرعتی بی سابقه در حال دگرگونی هستند؛ تحولات فرهنگی، پیشرفت فناوری های نوین، تغییرات اجتماعی و چالش های زیست محیطی، موزه ها را به بازتعریف نقش خود فراخوانده اند.

وی افزود: امسال، شورای بین المللی موزه ها (ICOM) با شعار آینده موزه ها در جوامع در حال تغییر، بر نقش تحول آفرین این نهادها در پاسخ به دگرگونی های اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی تأکید دارد. در همین راستا، معاونت میراث فرهنگی، سال 1404 را با عنوان موزه ها برای آینده ای پایدار نامگذاری کرده است تا بر مسئولیت موزه ها در حفظ میراث فرهنگی و طبیعی به عنوان پایه های توسعه پایدار تأکید کند. این شعار بیانگر ضرورت همگامی موزه ها با چالش های جهانی مانند تغییرات اقلیمی و تحولات فناورانه است؛ به گونه ای که این نهادها نه تنها حافظ گذشته، بلکه بازیگرانی فعال در ساختن آینده ای متوازن و عادلانه باشند.

خسروی ادامه داد: موزه ها همواره آیینه ای از تمدن و فرهنگ بشری بوده اند، اما امروز دیگر نمی توانیم صرفاً به نمایش گذشته اکتفا کنیم. جوامع در حال تغییر انتظار دارند موزه ها به نهادهایی پویا تبدیل شوند که مسائل امروز را تحلیل کرده و به چالش های فردا پاسخ دهند. مطالعات میدانی اداره کل موزه ها نشان می دهد مخاطبان امروزی به دنبال تجربه هایی تعاملی و روایت محور هستند. اینجاست که نقش موزه ها به عنوان مراکز دانش آفرین، میانجی گفت وگوی بین فرهنگی و آزمایشگاه های اجتماعی برای حل مسائل جامعه پررنگ می شود.

وی در ادامه دستاوردها و برنامه های راهبردی را مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: در سال 1403، گام های بلندی در حوزه موزه داری کشور برداشته شد. در این مسیر، برنامه های راهبردی آینده شامل ایجاد و توسعه موزه ها و سایت موزه های دیجیتال، توسعه موزه های تخصصی با رویکرد موضوع محور، اجرای پروژه های بین رشته ای با مشارکت دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی داخلی و خارجی و تقویت برنامه های آموزشی با تمرکز بر مدارس و دانشگاه ها و ایجاد پلتفرم های آموزش آنلاین برای دانش آموزان و پژوهشگران است.

راه اندازی سامانه جامع ایران موزه

وی با اشاره به سامانه جامع ایران موزه گفت: راه اندازی سامانه جامع ایران موزه توسط اداره کل موزه ها، دستاوردی تحول ساز در عرصه دیجیتال سازی میراث فرهنگی ایران است. این سامانه با بهره گیری از آخرین فناوری ها، دسترسی یکپارچه و هوشمند به تمامی موزه ها و سایت موزه های کشور را ممکن ساخته و گامی بلند در جهت حفظ، معرفی و بهره برداری از گنجینه های ملی برداشته است.

وی با بیان اینکه موزه ها به عنوان سفیران توسعه پایدار هستند، گفت: در جهانی که با چالش های بی سابقه زیست محیطی روبه روست، موزه ها نه تنها می توانند نقش آگاهی بخش داشته باشند، بلکه باید الگوهای عملی برای پایداری محیط زیست ارائه دهند. امروز، موزه های پیشرو در جهان با کاهش ردپای کربن، استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و آموزش عمومی، در تحقق اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد پیشگام هستند. این موضوع را در دستور کار اداره کل موزه ها قرار داده ایم و برنامه هایی مانند راه اندازی موزه های سبز، ایجاد باغ موزه ها، مشارکت در شبکه های جهانی موزه های سبز و برگزاری نمایشگاه های تخصصی را دنبال می کنیم. مدیرکل موزه ها بیان کرد: موزه ها به عنوان کانون های فرهنگیِ محلی، ظرفیت بالایی برای توانمندسازی جوامع دارند. از طریق ایجاد موزه های جامعه محور و جلب مشارکت های مردمی، کارآفرینی فرهنگی را در اولویت قرار داده ایم. توسعه موزه ها در مناطق کم برخوردار، حمایت از موزه های خصوصی و پیوند میان میراث فرهنگی و اقتصاد محلی، از رویکردهای اصلی ما در تقویت جوامع محلی است. وی تصریح کرد: دیگر موزه ها انبارهای سکوت و تبعیدگاه اشیا نیستند؛ آن ها باید زنده، پویا و اثرگذار باشند. اداره کل موزه ها متعهد است در این مسیر پیشگام باشد و از هیچ تلاشی برای تحقق این رسالت دریغ نکند. انتهای پیام