کمبود فضای آموزشی در کرمان ناشی از حضور اتباع خارجی/حدود 18 درصد مدارس استان نیازمند مقاوم سازی

هدایتی با اشاره به نقش کلیدی این سازمان در توسعه زیرساخت های آموزشی کشور اظهار کرد: در طول پنج دهه گذشته، و به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اقدامات بسیار ارزنده ای در راستای ساخت و تجهیز مدارس انجام شده است. در اوایل انقلاب، با توجه به جمعیت کمتر دانش آموزی، سرانه فضای آموزشی کشور حدود 1.2 مترمربع به ازای هر دانش آموز بود. اما امروز در سال 1404، این عدد به 5.48 مترمربع رسیده است که نشان از رشد چشمگیر و تلاشی عظیم در سطح کشور دارد.

وی با تمرکز بر عملکرد استان کرمان افزود: در سال 1400، هنگامی که این مسئولیت را برعهده گرفتم، سرانه فضای آموزشی استان 4.6 مترمربع بود؛ در حالی که میانگین کشوری 5.2 مترمربع بود. خوشبختانه، با تلاش های صورت گرفته طی سه سال اخیر، شاهد رشد قابل توجهی در این حوزه بوده ایم.

هدایتی در توضیح نقش سفرهای استانی دولت قبل در این پیشرفت ها افزود: یکی از نقاط عطف، سفر رئیس جمهوری به کرمان بود که اعتبارات قابل توجهی را برای تکمیل فضاهای نیمه تمام در اختیار استان قرار داد. ما توانستیم از میان 560 پروژه نیمه تمام که از قبل در دست اجرا بود، با مدیریت و اولویت بندی دقیق، تعداد پروژه های ناتمام را به زیر 100 مورد کاهش دهیم.

هدایتی از رویکرد کلان دولت ها در سال های گذشته نیز سخن گفت: در سال های پایانی دولت دکتر روحانی و دولت آیت الله رئیسی، یکی از سیاست های محوری کشور تکمیل پروژه های نیمه تمام بود. سازمان مدیریت و برنامه ریزی در آن زمان مجوز شروع پروژه های جدید را صادر نمی کرد تا زمانی که پروژه های پیشین به سرانجام برسد. خوشبختانه، استان کرمان از نخستین استان هایی بود که توانست به این نقطه برسد و در دولت سیزدهم، با حمایت استاندار وقت (فداکار) توانستیم مجوز شروع پروژه های جدید را دریافت کنیم.

او در ادامه گفت: از سال 1403 به بعد، با توجه به تکمیل مدارس نیمه تمام، نیاز به آغاز پروژه های جدید احساس شد. در همین راستا، موفق شدیم 32 مجوز ماده 23 برای آغاز پروژه های جدید اخذ کنیم که بخش عمده ای از آن ها اکنون یا آغاز شده اند یا در مرحله مناقصه هستند.

او همچنین به برنامه ریزی برای بهره برداری از پروژه های جدید در آینده نزدیک با حضور مسئولین کشوری در کرمان اشاره کرد و از شروع پروژه های ورزشی نیز به عنوان گامی نو در توسعه زیرساخت های آموزشی نام برد.

هدایتی، در ادامه گفت وگوی خود با ایسنا و در تکمیل آمارها و تحلیل های مربوط به پروژه های نوسازی در استان کرمان، به نقش پررنگ مشارکت خیرین در فرآیند ساخت و توسعه فضاهای آموزشی اشاره کرد و گفت: بر اساس گزارش ها و مستندات موجود، حدود 60 درصد از پروژه هایی که طی سال های اخیر تحویل داده ایم، با مشارکت خیرین انجام ؛ یا به طور کامل توسط آنان ساخته شده اند یا با تأمین بخشی از هزینه ها، در تکمیل پروژه ها نقش داشته اند. البته با توجه به افزایش شدید هزینه های ساخت و ساز ناشی از تورم، امروز کمتر خیّری توان ساخت کامل یک مدرسه را دارد، اما ما با هر میزان مشارکت، دست آن ها را می گیریم، می فشاریم و می بوسیم، چرا که هم افزایی بین دولت و خیرین تنها راه رسیدن به استانداردهای جهانی در آموزش است.

هدایتی در ادامه به استاندارد جهانی فضای آموزشی نیز اشاره کرد و گفت: میانگین سرانه فضای آموزشی استاندارد در جهان حدود 8.4 مترمربع به ازای هر دانش آموز است، که هنوز تا رسیدن به آن فاصله داریم. اما با برنامه ریزی دقیق و مشارکت نهادهایی همچون بنیاد برکت و بنیاد علوی، به ویژه در مناطق محروم، در حال حرکت به سمت این هدف هستیم.

او با یادآوری پیشینه مشارکت این بنیادها در استان کرمان، اظهار کرد: از اوایل دهه 1390، بنیاد برکت فعالیت خود را در کرمان آغاز کرد. اولین پروژه های آن در فهرج و ریگان کلید خورد. بنیاد علوی نیز به عنوان معین اقتصادی قلعه گنج، فعالیت هایی همچون ساخت مدارس و حتی احداث استخر در کنار مدارس را از همان سال ها آغاز کرد و تاکنون، حدود 25 مدرسه در قالب این مشارکت ها احداث شده اند.

هدایتی از اهتمام دولت سیزدهم در موضوع عدالت آموزشی نیز سخن گفت و افزود: در دولت چهاردهم نیز توجه ویژه ای به نهضت توسعه عدالت آموزشی شده است.

او با تأکید بر پایان یافتن مدارس غیراستاندارد، به پروژه حذف مدارس کانکسی مستقل دارای بیش از 10 دانش آموز پرداخت و گفت: تا مهرماه 1404، هیچ مدرسه کانکسی مستقلی با بیش از 10 دانش آموز در استان نخواهیم داشت. اکنون بیش از 95 درصد این طرح پیشرفت داشته و مدارسی که تکمیل شده اند نیز هم اکنون در حال بهره برداری هستند.

در ادامه، هدایتی به موضوع مدارس سنگی نیز اشاره کرد که به ویژه در مناطق محروم استان کرمان هنوز باقی مانده اند: در استان، 24 مدرسه سنگی شناسایی کرده ایم که 10 مورد آن ها دارای بیش از 10 دانش آموز هستند. این مدارس، اغلب دارای دیوارهای سنگی و سقف های چوبی هستند. بنیاد علوی برای ساخت مجدد این 10 مدرسه وارد عمل شده و قول داده که تا مهرماه این مدارس نوسازی شوند؛ اگرچه با توجه به شروع دیرهنگام عملیات اجرایی، بعید می دانم همه آن ها تا آن زمان به بهره برداری برسند. اما امیدواریم تا پایان سال کار تمام شود.

وی، به راهکارهای درنظر گرفته شده برای مدارس با کمتر از 10 دانش آموز اشاره کرد و گفت: تصمیم بر آن شد که از محل مسئولیت اجتماعی صنایع و معادن استان برای ساخت و تجهیز این مدارس کمک گرفته شود.

او ادامه داد: 13 مدرسه در استان شناسایی شده که نیازمند بازسازی هستند. پس از بازدیدهای میدانی مشترک با کارشناسان نوسازی و دستگاه های نظارتی، وجود 37 مدرسه کانکسی در استان تأیید نهایی شد که بسیاری از آن ها اکنون احداث یا در حال تکمیل هستند و تا مهرماه بهره برداری می شوند.

مشارکت خیران و بخش خصوصی؛ چالش ها و فرصت ها

هدایتی همچنین با اشاره به نقش مشارکت های مردمی و خیرین گفت: در استان کرمان، تعداد خیرینی که پروژه های مدرسه سازی را به طور کامل، از صفر تا صد، انجام می دهند بسیار محدود است. شاید زیر 4 درصد از مجموع پروژه هایی که با مشارکت خیرین انجام شده، به صورت کامل توسط آن ها ساخته شده باشد. به طور نمونه، خیر شاخص استان، آقای عباسلو از شهرستان سیرجان، تاکنون نزدیک به 40 مدرسه با عنوان مدارس "مولانا" ساخته اند و حتی در جشنواره کشوری نیز از ایشان به عنوان خیر برتر نام برده شد.

او همچنین درباره مشارکت اتاق بازرگانی کرمان گفت: طرحی با عنوان پویش «کرمان دانا» توسط اتاق بازرگانی راه اندازی شد که متعهد به مشارکت در 120 پروژه مدرسه سازی بود. اما متأسفانه مشارکت آن ها در عمل پایین بوده و فقط حدود 40 پروژه آغاز و تکمیل شده است. سهم مشارکت مالی آن ها نیز معمولاً زیر 30 درصد بوده است؛ در حالی که ساخت یک مدرسه 12 کلاسه امروز حدود 25 میلیارد تومان هزینه دارد.

پروژه های شهری؛ تمرکز بر کرمان

مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان سپس به وضعیت شهر کرمان پرداخت و گفت: در شهر کرمان با یک عقب ماندگی جدی مواجه بودیم. اما سال گذشته فقط 15 مدرسه در خود شهر کرمان ساخته و تحویل داده ایم. سرانه فضای آموزشی در شهر کرمان در سال 1400 حدود 4 متر مربع به ازای هر دانش آموز بود که اکنون به 4.8 متر مربع رسیده است، در حالی که سرانه استان به 5.4 متر مربع رسیده است.

هدایتی از برنامه ای برای ساخت مدارس جدید در کرمان خبر داد و گفت: برای 30 مدرسه جدید در نقاط مختلف شهر مجوز و برنامه ریزی انجام شده است که امسال عملیات اجرایی آن ها آغاز خواهد شد. در تفاهم نامه ای که دو هفته پیش امضا شد، هشت مدرسه 12 کلاسه در سایت های نهضت ملی مسکن شهر کرمان در دستور کار قرار گرفت.

چالش های اجتماعی و فرهنگی ناشی از حضور اتباع خارجی

او در بخش دیگر سخنان خود به چالش تراکم دانش آموزان و حضور اتباع خارجی در مدارس کرمان پرداخت و گفت: در حال حاضر، در برخی از کلاس های مدارس کرمان تا 45 دانش آموز در یک کلاس حضور دارند. این تراکم، ناشی از کمبود فضای آموزشی و همچنین حضور حدود 20 هزار دانش آموز تبعه افغانستانی است.

مدیرکل نوسازی مدارس استان، با تأکید بر مسائل ناشی از تراکم دانش آموزان و حضور گسترده اتباع خارجی گفت: در استان کرمان امروز با حضور نزدیک به 20 هزار دانش آموز اتباع افغان مواجه هستیم که طی سه تا چهار سال اخیر به نظام آموزشی ما اضافه شده اند. طبیعتاً این موضوع، فشاری مضاعف بر فضاهای آموزشی شهر کرمان وارد کرده و باعث شده در برخی مدارس، کلاس هایی با تراکم 45 نفره نیز تشکیل شود.

وی ادامه داد: این مسأله فقط یک چالش فیزیکی نیست. ابعاد اجتماعی و فرهنگی آن هم مهم است. بسیاری از این دانش آموزان در مدارسی تحصیل می کنند که عمدتاً در مناطق حاشیه ای و کم برخوردار شهر هستند. همین موضوع باعث می شود که هم در زمینه آموزش و هم در موضوعات فرهنگی و انضباطی، شرایط خاصی بر این مدارس حاکم باشد. تأمین منابع برای مدارس اتباع، نیازمند برنامه ریزی ملی و همکاری چندجانبه بین وزارت آموزش وپرورش، استانداری، نهادهای حمایتی و البته نهادهای بین المللی مثل کمیساریای عالی پناهندگان است. البته هفت مدرسه توسط کمیساریای عالی پناهندگان ساخته شده است اما برای پوشش 20 هزار دانش آموز افغانستانی باید حدود 40 مدرسه ساخته شود.

هدایتی ابراز امیدواری کرد که با حمایت های دولت، مشارکت نهادهای اقتصادی و انگیزه بالای خیرین، استان کرمان به الگوی موفقی در زمینه نوسازی مدارس در کشور تبدیل شود.

هوشمندسازی کلاس های درس؛ گامی در مسیر عدالت آموزشی

مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان با اشاره به برنامه های توسعه ای در زمینه هوشمندسازی مدارس گفت: برنامه ما این است که حداقل در مدارس شهری و بزرگ مقیاس استان، 30 درصد کلاس ها به تجهیزات به روز هوشمند آموزشی مجهز شوند. این تجهیزات شامل تخته های هوشمند، ویدیو پروژکتور و پنل های هوشمند هستند.

وی افزود: در یک اقدام نمادین، توانستیم برای تمامی 40 مدرسه استعدادهای درخشان استان پنل هوشمند تأمین کنیم؛ این در راستای رعایت عدالت آموزشی انجام شد تا فقط یک یا دو مدرسه برخوردار نباشند، بلکه همه مدارس تیزهوشان استان به طور یکنواخت از این فناوری بهره مند شوند.

به گفته او، در قالب طرح «نهضت توسعه عدالت آموزشی»، قرار است تا پایان سال 1404، حدود 300 کلاس از 998 کلاس جدیدالاحداث به سیستم هوشمندسازی تجهیز شوند.

انرژی خورشیدی؛ گامی در راستای پایداری محیط زیست و کاهش هزینه ها

در پی تکلیف قانونی دولت مبنی بر تأمین 20 درصد برق مصرفی دستگاه های دولتی از انرژی خورشیدی، اداره کل نوسازی مدارس استان کرمان نیز اقدامات اولیه ای را آغاز کرده است.

مدیرکل نوسازی مدارس در این خصوص توضیح داد: در حال حاضر پیگیر هستیم تا حتی بیش از 20 درصد برق مصرفی اداره کل از طریق پنل های خورشیدی تأمین شود. این پروژه در حال پیگیری است. اما تأمین برق مدارس موجود از منابع خورشیدی بیشتر در حوزه وظایف آموزش و پرورش قرار می گیرد.

او ادامه داد: با توجه به تعداد بالای مدارس، پیشنهاد ما این بوده که مدارس شبانه روزی یا بزرگ مقیاس برای اجرای طرح های خورشیدی در اولویت قرار بگیرند. برای این موضوع طرح تشویقی هم در نظر گرفته شده، به طوری که اگر خیرین وارد این حوزه شوند، تا 40 درصد حمایت دولتی شامل آن ها می شود.

ساخت مدارس با زیرساخت انرژی تجدیدپذیر از ابتدا

هدایتی با اشاره به ساخت مدارس جدید گفت: در پروژه های ساخت جدید، سعی می کنیم زیرساخت لازم برای بهره برداری از انرژی های تجدیدپذیر از همان ابتدا در نظر گرفته شود. این کار باعث می شود در آینده نیازی به تغییر اساسی در سیستم برق رسانی مدارس نباشد.

او تأکید کرد که متأسفانه در برآوردهای مالی سنوات گذشته، بودجه ای برای تجهیزات خورشیدی لحاظ نشده بود، و این مسأله بار مالی جدیدی برای نوسازی ایجاد می کند. در حال حاضر، تلاش هایی در حال انجام است تا این هزینه ها به عنوان بخشی از تجهیزات مدرسه در سازمان برنامه وبودجه به رسمیت شناخته شود.

مدارس سبز؛ نگاهی بلندمدت به پایداری آموزشی

در بخش دیگر صحبت ها، به ایده مدارس سبز نیز اشاره شد و هدایتی به ایسنا گفت: ایده مدرسه سبز یا مدرسه زیرو انرژی، به معنای ساختمانی است که نیاز به انرژی بیرونی نداشته باشد و از طریق پنل های خورشیدی، بازیافت آب باران، عایق های نوین و تهویه طبیعی، خودکفا باشد. در حال حاضر، چنین مدارسی در سطح دنیا هم بسیار محدود هستند، اما هدف گذاری آینده نگر ما نیز همین مسیر است.

او تأکید کرد که برای تحقق این ایده، نیاز به فرهنگ سازی، سرمایه گذاری مناسب و مشارکت رسانه ها و نهادهای دولتی است.

با تاکید بر ضرورت حرکت به سمت مدارس سبز، مدیرکل نوسازی مدارس استان گفت: هرچند به مدارس صددرصد «زیرو انرژی» هنوز نرسیده ایم، اما شاخص هایی از مدارس سبز مثل فضای سبز اصولی، آبیاری قطره ای، پنجره های دوجداره، عایق کاری دیوارهای بیرونی، و استفاده از پنل های خورشیدی برای تولید آب گرم در حال اجرا است.

او افزود: به ویژه در مدارس شبانه روزی و مدارسی در جنوب و شرق استان، سیستم های خورشیدی نصب شده اند که در چرخه گرمایش ساختمان نقش دارند. همچنین استفاده از پنجره های دوجداره و عایق سازی دیوارها باعث شده میزان پرت انرژی به طور محسوسی کاهش یابد.

نگهداری مدارس؛ چالش جدی در بهره برداری بهینه

به گزارش ایسنا، با وجود اقدامات زیرساختی گسترده، نگهداری تجهیزات و تأسیسات یکی از نقاط ضعف جدی است.

مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان تصریح کرد: متأسفانه نگهداری تأسیسات در مدارس استان بسیار ضعیف است. گاهاً فشار آب سیستم شوفاژ به 4.5 تا 5 بار می رسد، در حالی که باید 1.5 بار باشد؛ این باعث پوسیدگی لوله ها، دررفتگی اتصالات، و خرابی مشعل و پمپ ها می شود.

او ادامه داد: برخی از مدارسی که تنها 6 یا 7 سال از تحویل آن ها می گذرد، اکنون نیازمند تعمیرات اساسی موتورخانه و تجهیزات گرمایشی هستند. این در حالی است که اگر نگهداری سالانه انجام می شد، هزینه ها تا ده ها برابر کاهش می یافت.

هدایتی پیشنهاد داد که بودجه مشخصی با عنوان هزینه های نگهداری مدارس برای عقد قرارداد با شرکت های تخصصی که سالانه تجهیزات را سرویس کنند، ایجاد شود.

او افزود: رسانه ها، آموزش و پرورش، شوراها و انجمن های اولیا و مربیان در فرهنگ سازی مسئولیت پذیری در قبال نگهداری مدارس نقش مهمی دارند.

هدایتی در پاسخ به سؤالی درباره همکاری شهرداری ها، گفت: شهرداری ها، دهیاری ها و شوراهای محلی همکاری مناسبی در موضوعاتی مانند محوطه سازی و توسعه فضای سبز مدارس دارند، هم در مرکز استان و هم در شهرستان ها. مشکل خاصی در این زمینه نداریم.

مولدسازی املاک آموزش و پرورش؛ پتانسیل مغفول مانده

هدایتی در مورد استفاده از املاک بلااستفاده برای تأمین اعتبار (مولدسازی) عنوان کرد: تنها پروژه مولدسازی قابل توجه استان کرمان، واگذاری ملکی بوده که در قبال ساخت ساختمان اداره کل آموزش و پرورش به پیمانکار داده شده است. سایر موارد بسیار محدود بوده اند.

به گزارش ایسنا، این آمار نشان می دهد که پتانسیل مولدسازی در استان کرمان هنوز فعال نشده و نیاز به سیاست گذاری و پیگیری جدی تر دارد.

در حوزه املاک مازاد و مولدسازی، آموزش و پرورش دارای املاک ارزشمند در نقاط مختلف شهر کرمان است که برخی از آنها به تغییر کاربری تجاری تبدیل شده اند. با توسعه مولدسازی و تهاتر املاک مازاد، بتوان منابع مالی لازم برای حل مشکلات کمبود سرانه فضای آموزشی در شهر کرمان را فراهم کرد.

مقاوم سازی و بازسازی مدارس

طبق اعلام مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان، بر اساس آخرین برآوردها، حدود 18 درصد مدارس استان نیازمند مقاوم سازی یا تخریب و بازسازی اساسی هستند که حدود 30 درصد(30 درصد از 18 درصد) آنها تخریبی هستند. اگرچه مدارس تخریبی استان کاهش یافته و تعدادی از آنها تخلیه و انتقال دانش آموزان انجام شده است.

به گفته او، ساختمان های قدیمی با عمر 30 تا 35 سال، هرچند از استانداردهای قدیمی تبعیت می کنند، ولی به دلیل تعمیرات و نگهداری نامناسب، نیازمند بازسازی و مقاوم سازی به روزرسانی هستند.

به گزارش ایسنا، حدود 5700 مدرسه دولتی در استان کرمان وجود دارد.

مشارکت مردمی و صنایع در ساخت مدارس

رئیس سازمان نوسازی مدارس استان کرمان، تاکید کرد: در راستای سیاست های دولت و تاکید رئیس جمهور، باید روند ساخت و توسعه مدارس به مشارکت مردم، صنایع، معادن و بنگاه های اقتصادی منطقه وابسته باشد. به عنوان نمونه، در شهرستان جیرفت پروژه ساخت مدرسه ای با نام «مدرسه فارغ التحصیلان» آغاز شده که توسط فارغ التحصیلان و گروه های جهادی تأمین منابع و اجرا می شود. هدف این است که این فرهنگ مشارکت در تمام 32 منطقه آموزشی استان تعمیم یابد تا مشکلات فضای آموزشی با همراهی مردم و بخش خصوصی رفع شود.

هدایتی ادامه داد: در زمینه مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی و معادن، استان هنوز با آنچه که انتظار می رود فاصله داریم. طی نزدیک به چهار سال مدیریت من، همکاری های خوبی از سوی برخی خیرین و افراد حقیقی مانند خانم حسینی در سیرجان که املاک خود را فروخته و درآمد آن را به مدرسه سازی اختصاص داده اند، مشاهده شده است. اما معادن بزرگ استان هنوز به حد مطلوب پای کار نیامده اند.

او افزود: قانون توسعه پیشرفت و آبادانی کشور و برنامه هفتم توسعه، به بنگاه های اقتصادی اجازه داده است که هزینه های خیرخواهانه خود را از مالیاتشان کسر کنند و این معافیت مالیاتی مشوق خوبی برای مشارکت در مدرسه سازی است.

او همچنین بیان کرد: رئیس جمهور در بازدید از استان تاکید کردند که منابع طبیعی روزی تمام می شود اما سرمایه گذاری در فرهنگ و آموزش، ماندگار است. این فرصت طلایی باید توسط صنایع و معادن استان به خوبی استفاده شود تا مشکلات آموزش و پرورش طی یکی دو سال آینده به حد قابل قبولی برطرف شود.

هدایتی گفت: اگر این فرصت و ظرفیت به خوبی به کار گرفته نشود، استان و حتی کشور فرصت های ارزشمندی را از دست خواهند داد.

به گفته هدایتی، یک اتفاق بسیار خوب در سه سال گذشته رخ داده که من این گزارش را به دستگاه نظارتی استان ارائه دادم. ما در واقع توانستیم صرفه جویی قابل توجهی در هزینه کرد اعتبارات نوسازی مدارس داشته باشیم. گزارشی تهیه کردیم که نشان می دهد در سه سال اخیر، سالانه حدود 30 درصد صرفه جویی در هزینه کرد اعتبارات مربوط به ساخت پروژه ها نسبت به چهار سال قبل از آن انجام شده است.

هدایتی ادامه داد: با توجه به نرخ های پیمانکاران و مقایسه هزینه های پروژه ها در سه سال گذشته نسبت به چهار سال قبل، مجموع صرفه جویی به حدود 90 تا 100 درصد می رسد. به عبارت دیگر، ما توانستیم نزدیک به 800 میلیارد تومان صرفه جویی در هزینه های اعتبارات نوسازی مدارس داشته باشیم. این صرفه جویی معادل بودجه ای است که می توانستیم در چهار سال قبل برای این پروژه ها هزینه کنیم، ولی در سه سال اخیر با مدیریت بهتر این مقدار را کاهش دادیم.

انتهای پیام