راز «قدرت مذاکره» هیأت ایرانی

محمود الهاشمی، مدیر مرکز الاتحاد برای مطالعات استراتژیک عراق با ارسال مطلبی برای ایکنا با عنوان راز «قدرت مذاکره» هیأت ایرانی در مسقط چیست؟ تأکید دارد که کارکنان دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی از میراث بزرگ امیرالمؤمنین، علی(ع) بهره بردند، چرا که او نخستین کسی بود که اصول مذاکره را تعریف کرد و در مذاکره با دشمنان خود مانند خوارج به کار برد؛ با آن ها وارد جنگ نشد، بلکه آن ها را به منطق و حجت دعوت کرد، عبدالله بن عباس را به سویشان فرستاد و خود نیز با آن ها مناظره کرد تا بسیاری شان از جنگ منصرف شدند.

متن یادداشت از این قرار است:

چندی پیش کتابی از دکتر عباس عراقچی، معاون پیشین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با عنوان «قدرت مذاکره: اصول و قواعد مذاکرات سیاسی و دیپلماتیک» منتشر شد که به زبان عربی ترجمه و در شش فصل تنظیم شده است. عراقچی در این کتاب به افشاگری هایی درباره تجربیات خود در وزارت خارجه و سفارتخانه های ایران پرداخته و چکیده سه دهه تجربه دیپلماتیک خود را که شامل آموزش های دانشگاهی در زمینه فن مذاکره نیز هست، به تصویر کشیده است.
وی در بخشی از این کتاب می نویسد: «مذاکره صرفاً نشست رسمی دیپلمات ها نیست، بلکه هنری ریشه دار در فرهنگ ایرانی است؛ جایی که تاجران کارکشته بر سر قیمت ها چانه می زنند و مذاکره کننده قیمت واقعی مورد نظر خود را اعلام نمی کند، بلکه مبلغی بالاتر مطرح می کند تا فضای چانه زنی ایجاد شود.» عراقچی تلاش کرده است تا از تاریخ تجارت در ایران و هنر مدیریت بازار، پیوندی میان خرد بازار و دیپلماسی نوین ترسیم کند و در نهایت مذاکره را «میدان جنگ» توصیف کرده است.
نویسندگانی که درباره این کتاب نوشته اند، از آن به دو دلیل تمجید کرده اند: نخست به خاطر ارائه تجربه عملی مؤلف در عرصه دیپلماسی، و دوم به دلیل بازگویی راز موفقیت و برتری در مذاکره از خلال تجربه اداره کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران.
پیش از انتشار کتاب عراقچی نیز، بسیاری از شخصیت های سیاسی و دیپلماتیک بر مهارت ایرانیان در مذاکره تأکید کرده بودند. به عنوان نمونه، شیخ حمد بن جاسم، وزیر خارجه پیشین قطر، دیپلماسی ایرانی را به «سیاست پسته» تشبیه کرده بود. در جلسات مذاکره ای که معمولاً با ظرفی از پسته پذیرایی می شود، مذاکره کننده ایرانی تنها یک پسته را انتخاب می کند و تا پایان جلسه آن را می شکند و می خورد، درحالی که مهمانان بیشتر ظرف را مصرف می کنند.
برخی دیگر دیپلماسی ایرانی را «دیپلماسی فرش» می نامند، چرا که ساخت و تجارت فرش ایرانی مستلزم صبر و شکیبایی است.
بی تردید، ویژگی هایی مانند صبر، تحمل و هنر مذاکره در ملت ایران وجود دارد، اما این ها کافی نیست مگر اینکه فرد دارای ایمان، باور به حقیقت، فرهنگ و آگاهی نسبت به پرونده مورد مذاکره باشد. دکتر عراقچی با ایمان به خداوند یکتا، پیامبران و اهل بیت(ع)، این قدرت در مذاکره و توان غلبه بر طرف مقابل را پیدا کرده است و در میدان مذاکره پیروز بیرون آمده است.
اکنون باید پرسید: آیا مذاکره کننده ایرانی در دوران حکومت های مستبد ایران نیز همانند دوران جمهوری اسلامی و ولایت فقیه بود؟
بی تردید، این ویژگی های نیکو در مذاکره از آن رو در مذاکره کننده ایرانی پدید آمده است که نماینده دولت اسلامی است. وزرای امور خارجه ایران، از جمله عراقچی و پیشینیان وی، با سلاح ایمان وارد میدان مذاکره شدند و تاریخ مذاکره در اسلام را به خوبی مطالعه کردند؛ از جمله مذاکره پیامبر اکرم(ص) در صلح حدیبیه و مباهله با نصارای نجران، که در آن دشمنان از مباهله سر باز زدند زیرا ایمان راسخی به حقانیت خود نداشتند و از صداقت پیامبر اسلام(ص) هراس داشتند.
کارکنان دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی نیز از میراث بزرگ امیرالمؤمنین، علی(ع) بهره بردند، چرا که او نخستین کسی بود که اصول مذاکره را در دوازده عنصر تعریف کرد:
1- منافع، 2- گزینه ها، 3- مشروعیت، 4- روابط، 5- ارتباط، 6- تعهد، 7- جایگزین ها، 8- علم و دانش، 9- رهبری و مسئولیت، 10- متغیرها، 11- صبر و ثبات، 12- عدالت.
امام علی(ع) این اصول را در مذاکره با دشمنان خود مانند خوارج به کار برد؛ با آن ها وارد جنگ نشد، بلکه آن ها را به منطق و حجت دعوت کرد، عبدالله بن عباس را به سویشان فرستاد و خود نیز با آن ها مناظره کرد تا بسیاری شان از جنگ منصرف شدند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979، امام خمینی(قدس سره) اصول و مبانی دیپلماسی را بر پایه ارزش های اسلام و شرایط تاریخی امت اسلامی بنیان گذاشت. پس از او، رهبر معظم انقلاب، امام خامنه ای (دام ظله) بر مذاکرات هسته ای (5+1) نظارت داشتند و توصیه هایی را به هیأت مذاکره کننده ارائه کرده و همواره یادآور شدند که: «شما نماینده اسلام و مسلمانان هستید، نه فقط ملت ایران. شما بر حق هستید و دشمنان تان در باطل.»
در این میان، هیأت مذاکره کننده ایرانی به ریاست دکتر عراقچی در مسقط همواره می گفتند: «ما متعهد به توصیه های امام خامنه ای هستیم.» ایشان هشدار دادند که: «اصرار برخی کشورهای متکبر بر مذاکره برای حل مسئله نیست، بلکه برای تحمیل سلطه و خواسته های خود است» و تأکید کردند: «تجربه نشان داده است که مذاکره با آمریکا نه عاقلانه است، نه شرافتمندانه، و نه مفید.»
امام خامنه ای در سال 2019 حتی به پیام نخست ترامپ پاسخ نداد و آن را زیر صندلی نخست وزیر ژاپن رها کرد و فرمودند: «ترامپ را شایسته پاسخ گویی نمی دانم.» پیام ترامپ از طریق شینزو آبه با نیت خیر منتقل شد، اما پاسخ رسمی به آن داده نشد. پس از آن، ترامپ ناچار شد دوباره پیام ارسال و برای آغاز مذاکره التماس کند.
این شیوه برخورد پیش تر نیز توسط امام خمینی(قدس سره) در قبال پیام گورباچف، رهبر اتحاد جماهیر شوروی، اتخاذ شده بود؛ او حتی پیام را نپذیرفت، چرا که از محتوای آن آگاه بود.
حتی پیام آخر ترامپ که توسط انور قرقاش (دیپلمات اماراتی) آورده شد، مستقیماً به امام خامنه ای تحویل داده نشد، بلکه قرائت آن در حضور مسئولان وزارت خارجه انجام شد و پاسخ از طریق سلطنت عمان ارائه شد، نه از مسیر امارات.
این اقدامات، توصیه ها و تجربیات از رهبران اسلام و تاریخ مذاکره اسلامی، منشأ قدرت دیپلماسی ایرانی شد. همچنین دکتر عراقچی از تحصیلات خود در مدارس و دانشگاه های ایران، و نیز از تحصیلات آکادمیک در بریتانیا و مطالعات خود در آثار اندیشمندان بزرگی چون راجر فیشر بهره برد و در دانشگاه های ایران نیز به آموزش فن مذاکره پرداخت.
بنابراین، ما با شخصیتی روبه رو هستیم که مجموعه ای از فرهنگ ها و تجارب را در خود گرد آورده و حاصل آن کتابی است که فصل ها و محتوای آن به سرعت در مطبوعات و مجلات به ویژه در نسخه عربی آن منتشر شد و قطعاً در آینده به یکی از منابع درسی در بسیاری از دانشگاه های جهان تبدیل خواهد شد، چرا که سرشار از تجربه، اندیشه و فرهنگ است.

انتهای پیام