فضای معنوی حج و تأثیر آن در بُعد سیاسی

خبرگزاری تسنیم؛ اثرگذاری در جامعه، به معنای ایجاد تغییرات مثبت و الهام بخش در میان انسان ها، نیازمند عمق و غنای معنوی در فرد است. معنویت، به عنوان قدرت درونی انسان، نه تنها سرچشمه اخلاق و رفتارهای نیکو است، بلکه با تقویت ارتباط انسان با خدا، موجب پایداری و خلوص نیت در عمل می شود. وقتی انسان به خودسازی معنوی و تقویت باورهای دینی خود بپردازد، رفتار و تعاملاتش به الگویی برای دیگران تبدیل خواهد شد و این خود، زمینه ساز تحولات اجتماعی و فرهنگی در سطوح مختلف جامعه است. از این رو، هرچه معنویت افراد در جامعه عمیق تر و آگاهانه تر باشد، اثرگذاری بر دیگران نیز ژرف تر و پایدارتر خواهد بود و حج یکی از بزرگترین فرصت های دنیای اسلام برای توجه به معنویت است .

فضای معنوی حج و تأثیر آن در بعد سیاسی
حج، به عنوان یکی از بزرگ ترین شعائر اسلامی، بستری منحصر به فرد برای خودسازی فردی و تحقق اثرگذاری اجتماعی، خصوصاً در ابعاد سیاسی است. این فریضه الهی، با فراهم آوردن فضایی برای تمرین بندگی، تقوا، و رهایی از تعلقات دنیوی، انسان را به سوی اصلاح درونی سوق می دهد. از سوی دیگر، حج با تجمّع عظیم مسلمانان از اقصی نقاط جهان، بُعدی سیاسی و اجتماعی نیز می یابد که در آن، وحدت و همدلی میان امت اسلامی و تأکید بر آرمان های مشترک همچون عدالت و مبارزه با ظلم آشکار می شود. اما این اثرگذاری سیاسی و اجتماعی وابسته به توانایی افراد در خودسازی و تهذیب نفس است، چرا که تنها انسان های متعالی و با معنویت می توانند به درستی پیام این خیزش اسلامی را منتقل کرده و بر جهان تأثیرگذار باشند.

اخلاق و آداب سفر حج

امام خمینی (ره) در چهارم شهریور 1363 در پیامی با توصیه ششگانه به مسلمین ایران و جهان و حجاج بیت اللَّه الحرام در باره ‏فلسفه حج و رسالت حجاج در این باره می فرماید:

«مراتب معنوی حج، که سرمایه حیات جاودانه است و انسان را به افق توحید و تنزیه نزدیک می‏ نماید، حاصل نخواهد شد مگر آنکه دستورات عبادی حج به طور صحیح و شایسته و مو به مو عمل شود... و بُعد سیاسی و اجتماعی آن حاصل نمی‏ شود، مگر آنکه بُعد معنوی و الهی آن جامعه عمل پوشد، و لبیک های شما جواب دعوت حق تعالی باشد و خود را محْرم برای وصول به آستانه محضر حق تعالی نمایید، و لبیک گویان برای حق نفی شریک به همه مراتب کنید و از «خود»، که منشأ بزرگ شرک است  به سوی او- جلّ و علا- هجرت نمایید... اگر جهات معنوی به فراموشی سپرده شود، گمان نکنید که بتوان از چنگال شیطان نفس رهایی یابید و تا در بند خویشتن خویش و هواهای نفسانی خود باشید، نمی ‏توانید جهاد فی سبیل اللَّه و دفاع از حریم اللَّه نمایید.»

امام خمینی (ره) در این فرمایش، ارتباط عمیق بین معنویت، خودسازی، و اثرگذاری اجتماعی و سیاسی حج را به شکلی ژرف به تصویر کشیده اند. ایشان تأکید می کنند که مراتب معنوی حج، به عنوان سرمایه ای برای حیات ابدی انسان، تنها زمانی دست یافتنی است که مناسک و دستورات عبادی حج به صورت دقیق و بی عیب اجرا شوند. این بیان نشان می دهد که عمل به عبادات حج صرفاً یک تکلیف ظاهری نیست، بلکه راهی مستقیم برای تقویت روح و حرکت به سوی توحید حقیقی است. همچنین امام بر این نکته تأکید دارند که بُعد سیاسی و اجتماعی حج، که نماد وحدت مسلمانان و مقابله با ظلم است، بدون تحقق بُعد معنوی آن، به ثمر نخواهد نشست.

ایشان معنویت را به عنوان نقطه آغاز تغییرات اجتماعی معرفی کرده و هشدار می دهند که انسان تا زمانی که از شرک به نفس خود نجات نیابد و از تعلقات نفسانی هجرت نکند، توان وارد شدن به جهاد فی سبیل الله و حفاظت از ارزش های الهی را نخواهد داشت.

بنابراین، حج نه تنها عبادتی جمعی، بلکه یک مسیر تربیتی جامع است که با محوریت خودسازی معنوی می تواند موجب تحول سیاسی، اجتماعی و انقلابی در امت اسلامی شود. لبیکِ دعوت الهی، نفی شرک به همه مراتب، و هجرت از «خود» محدود انسان به سوی حق تعالی، اساس پیام حج در نگرش امام خمینی (ره) محسوب می شود.

انتهای پیام/