رشد شهرنشینی چگونه بر شاخص های اشتغال تاثیر گذاشت؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، بررسی های مرکز آمار ایران حکایت از آن دارد که نرخ مشارکت اقتصادی در بازه زمانی 1384 تا 1402 برابر 5.4 درصد کاهش یافته است؛ ، درحالی که شهرنشینی شدید و کاهش جمعیت روستایی، ساختار اشتغال را دگرگون کرده است و این سوال ایجاد می شود که آیا بهبود نرخ بیکاری در این دوره ناشی از ایجاد شغل بوده یا خروج نیروی کار از چرخه اقتصاد؟

بر اساس گزارش منتشر شده مرکز آمار ایران از وضعیت سکونت نیروی کار از سال 1384 تا سال 1402 به تفکیک سال ها و محل سکونت در شهر و روستا قابل مقایسه و بررسی است.

آمارهای منتشر شده در همین گزارش نشان می دهد که میزان جمعیت 15 ساله و بیشتر کشور در سال 1402 به 64 میلیون و 551 هزار و 852 نفر می رسد که این رقم در سال 1384، 49 میلیون و 527 هزار و 340 نفر بود؛ ارقامی که نشان می دهد مهاجرت به شهرها و کاهش نیروی کار روستایی ممکن است بر بخش کشاورزی و مشاغل سنتی تاثیر منفی گذاشته باشد.

جمعیت شهری و روستایی

از میان این جمعیت 15 سال و بالاتر کشور، در سال 1384، 34 میلیون و 370 هزار و 535 نفر در مناطق شهری و 15 میلیون و 156 هزار و 804 نفر در مناطق روستایی زندگی می کردند در حالی که آمار سال 1402 نشان می دهد، 50 میلیون و 104 هزار و 583 نفر در شهرها ساکن بوده اند و 14 میلیون و 447 هزار و 270 نفر در مناطق روستایی یعنی اینکه در این بازه زمانی شهرنشینی تشدید شده است.

جمعیت 15 ساله و بیشتر از که جمعیت در سن اشتغال را نشان می دهد از 49.5 میلیون نفر در سال 1384 به 64.5 میلیون نفر 1402 رسیده است که رشد 30.3 درصد را نشان می دهد, در همین حال جمعیت شهری نیز 45.8 درصد رشد داشته (از 34.4 میلیون به 50.1 میلیون)، درحالی که جمعیت روستایی 4.7 درصد کاهش یافته است (از 15.2 به 14.4 میلیون) که باید متوجه بود که مهاجرت به شهرها و کاهش نیروی کار روستایی ممکن است بر بخش کشاورزی و مشاغل سنتی تاثیر منفی گذاشته باشد.

بر همین اساس نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت 15 ساله و بیشتر در سال 1384، برابر 46.7 درصد و در سال 1402 برابر، 41.3 درصد ثبت شده است این ارقام برای جامعه شهری به ترتیب 44.7 درصد و 40.8 درصد و برای جامعه روستایی به ترتیب 51.4 درصد و 42.9 درصد است. بنابراین خروج از روستاها سبب شده تا نرخ مشارکت اقتصادی در این بخش به شدت کاهش یابد و افت 8.3 درصدی را تجربه کند در حالی که در همین دوره نرخ مشارکت اقتصادی در شهرها فقط 3.9 درصد تنزل داشته است.

البته ممکن است این کاهش نرخ مشارکت اقتصادی به دلایل دیگری چون افزایش تحصیلات، پدیده «دلسردی از جستجوی کار» یا گسترش اقتصاد غیررسمی نیز مرتبط باشد.

افزایش جمعیت شهری یا مهاجرت روستاییان

جمعیت فعال 15 ساله و بیشتر کشور در سال 1384 به 22 میلیون و 949 هزار و 258 نفر و جمعیت غیر فعال در همین سال به 26 میلیون و 157 هزار و 409 نفر می رسید در حالی که این ارقام در سال 1402 برای جمعیت فعال 26 میلیون و 638 هزار و 300 نفر و جمعیت غیر فعال 37 میلیون و 913 هزار و 552 نفر است.

بررسی همین آمار نشان می دهد که جمعیت فعال جامعه شهری کشور در سال 1384 به 15 میلیون و 227 هزار و 342 و جمعیت غیر فعال شهری به 18 میلیون و 846 هزار و 257 نفر می رسد، این آمار در سال 1402 برای جمعیت فعال شهری به 20 میلیون و 441 هزار و 910 نفر و برای جمعیت غیر فعال به 29 میلیون و 662 هزار و 673 نفر ثبت شده است.

بررسی آمار جامعه روستایی در سال 1384، نشان می دهد در همین سال جمعیت فعال به هفت میلیون و 721 هزار و 916 نفر و غیر فعال به هفت میلیون و 293 هزار و 152 نفر می رسید در حالی که در سال 1402، 6 میلیون و 196 هزار و 390 نفر در گروه جمعیت فعال و هشت میلیون و 250 هزار و 879 نفر در جمعیت غیرفعال قرار دارند.

کاهش شدید نرخ بیکاری روستایی از 7.2 درصد به 5.8 درصد طی 18 سال با وجود افزایش نزدیک به 15 میلیون نفری جمعیت 15 ساله و بیشتر کشور، به احتمال زیاد با کاهش فشار عرضه نیروی کار به تبع کاهش جمعیت روستایی، می تواند رخ داده باشد.

نسبت اشتغال ثبت شده برای جمعیت 15 ساله و بیشتر در سال 1384 به 41.3 درصد، در جامعه شهری به 38.5 و در جامعه روستایی به 47.7 درصد می رسید در حالی که این ارقام برای سال 1402 در مجموع 37.9 درصد، برای جامعه شهری 37.2 و روستایی 40.4 درصد است.

مقایسه وضعیت اشتغال در شهر و روستا

آمارها نشان می دهد که جمعیت 15 ساله و بیشتر شاغل کشور در سال 1384، 20 میلیون و 290 هزار و 448 نفر بود که در سال 1402 به 24 میلیون و 490 هزار و 182 نفر رسیده است، همین آمار برای جامعه شهری در سال 1384، 13 میلیون و 127 هزار و 911 نفر و برای روستایی هفت میلیون و 162 هزار و 538 نفر بود اما در سال 1402 در جامعه شهری به 18 میلیون و 655 هزار و 558 نفر و روستایی پنج میلیون و 834 هزار و 624 نفر رسیده است.

نرخ بیکاری کشور در سال 1384 برابر 11.6 درصد و جمعیت بیکار 15 ساله و بالاتر به 2 میلیون و 658 هزار و 810 نفر می رسید که این ارقام برای سال 1402 در نرخ بیکاری 8.1 درصد و به جمعیت 2 میلیون و 148 هزار و 119 نفر جمعیت بیکار ختم شده است.

جمعیت شاغل در این بازه 18 ساله، 20.7 درصد رشد داشته (از 20.3 به 24.5 میلیون)، اما این رشد کمتر از افزایش جمعیت بوده است، نرخ بیکاری از 11.6 درصد به 8.1 درصد بهبود یافته، اما کاهش جمعیت فعال ممکن است در این بهبود موثر باشد.

بر اساس همین آمار، نرخ بیکاری جمعیت شهری در سال 1384، به 13.8 درصد با جمعیت بیکار 2 میلیون و 99 هزار و 431 نفر و در سال 1402 به 8.7 درصد و جمعیت بیکار به یک میلیون و 786 هزار و 352 نفر می رسید.

نرخ بیکاری برای جمعیت روستایی در سال 1384، 7.2 و جمعیت بیکار 15 ساله و بالاتر 559 هزار و 378 نفر بود که این ارقام در سال 1402 به 5.8 درصد نرخ بیکاری و 361 هزار و 766 نفر بیکار رسید.

سهم اشتغال روستایی از کل اشتغال از 35.3 درصد در 1384 به 23.8 درصد در1402 کاهش یافته است، این تغییر نزولی نشان می دهد وابستگی اقتصاد به شهرها افزایش یافته که نیاز به سیاست های اشتغالزایی متناسب با اقتصاد شهری را پررنگ می کند.