مروری بر جدیدترین آثار منتشره در حوزه دین پژوهی و فلسفه اخلاق در نمایشگاه کتاب

به گزارش ایکنا؛ برپایی سی وششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، فرصت مغتنمی است تا تازه ترین آثار ارائه شده در حوزه اندیشه را با هم مرور کنیم. به منظور سهولت هرچه بیشتر در انتخاب کتاب و دسترسی مراجعه کنندگان، کتاب های این حوزه را در چند بخش و به اجمال معرفی می کنیم. در این گزارش شما با تازه های کتاب در حوزه دین پژوهی و فلسفه اخلاق مواجه هستید. بی شک این مجال تلاش مغتنمی است برای گفتن از بخش مختصری از این رخداد فرهنگی کشور. الهیات در متن علم از جان پوکینگهورن و به ترجمه میلاد نوری از انتشارات حکمت علم و دین دو مجموعه باور با دیدگاه های کلان و اساسی در زندگی انسان است، که هر کدام شیوه ای خاص را پیش روی او می گذارند و بر اساس آن راه حل هایی عرضه می کنند. با این حال در طول تاریخ همواره چالش هایی متوجه این دو بوده است. باورمندی و فهم در خصوص نسبت هایی که به این دو مقوله وجود دارد و مرزبندی هایی که توسط طرفداران هر دو طیف مفروض گرفته می شود فاصله آن ها را بیشتر می کند. طرفداران علم در محاسبات خود نیازی به دین نمی بینند و از سوی دین داران هم واکنش هایی وجود داشته است. پوکینگهورن، نویسنده کتاب یک فیزیکدان - الهی دان است. اودکتری فیزیک خود را در سال 1955 دریافت کرد و استاد دانشگاه کمبریج شد و در سال 1979دانشگاه را در سودای روحانیت ترک کرد و کشیش شد. تحقیقات عالی پوکینگهورن در هر دو زمینه او را تبدیل به مرجعی قابل اعتماد کرده که زندگی حرفه ای و تحصیلی او بیانگر آن است. او در این کتاب قصد دارد تا چارچوب نوعی متافیزیک را ترسیم کند که در آن، هم علم و هم الهیات می توانند با وضعیت خاص خود در پیوند با دیگری آگاهی یابند و به نوعی همدلی و همزیستی میان آن ها ممکن شود. پوکینگهورن از الهیات زمینه ای و از الهیات در متن علم سخن می گوید. به باور او علم راستگو، فقط به بررسی مجموعه خاصی از پرسش ها در باب «چگونگی» رویدادها و رویه های عالم می پردازد، در حالی که پرسش از «چرایی» را به اندیشه دینی می سپارد. او معتقد است هیچ یک از علم و دین نمی تواند مدعی پاسخ به پرسش هایی آن دیگری باشند، برای همین است که الهیات و اندیشه دینی را تشویق می کند تا پژوهش های علمی را جدی بگیرد و در متن علم به بازخوانی مداوم داشته های خود بپردازد. میلاد نوری پژوهشگر فلسفه و مترجم کتاب معتقد است که این کتاب برای ما ایرانی ها که سنت فکریمان با الهیات آمیخته است متضمن افق ها و رهنمون هایی تازه ای است. دین پژوهی؛ مهم ترین رویکردهای علمی معاصر، ویراسته جان هینلز و به ترجمه علیرضا رضایت از انتشارات حکمت دین پژوهی را نمی توان فقط به یک رشته مطالعاتی محدود کرد، بلکه گستره این مسئله رشته های گوناگونی را شامل می شود که ابعاد مختلف دین را مطالعه و بررسی می کنند. علاوه بر اینکه دین، موضوع بررسی رشته های مختلفی مانند فقه، فلسفه، کلام، عرفان، جامعه شناسی، روان شناسی، معرفت شناسی و... است، در هر کدام از این علوم نیز رویکردهای مختلفی در مورد کلیت یا مصادیق دین وجود دارد. پروفسور جان راسل هینلز (27 اوت 1941 – 3 مه 2018) استاد ادیان تطبیقی در دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن بوده است که ویراستاری این مجموعه مقالات را به عهده داشته اند. در هر فصل، نویسندگان متخصص در حوزه فعالیت خود شیوه های علمی و یا اجتماعی گوناگونی را برای مطالعه و بررسی ادیان معرفی کرده اند، مانند بررسی جامعه شناختی دین، بررسی مردم شناختی دین، روان شناسی دین و یا نگاه فلسفی به دین از طریق پدیدارشناسی، که از جمله رویکردها پرداخته شده در کتاب است. در پایان دین شناسی مقایسه ای به عنوان شیوه ای مستقل در شناخت ادیان معرفی شده است. ریشه های وضعیت انسانی از فریتیوف شوان و به ترجمه حسن عزیزی از انتشارات حکمت فریتیوف شوان دین پژوه معاصر سوئیسی - آلمانی تباری است که از سرشناس ترین نمایندگان اندیشه حکمت خالده است. به اعتقاد او، مردم اغلب یقین را در پدیده های جهان بیرونی می جویند حال آنکه باید آن را در درون خود جستجو کنند. او در این کتاب به اصول بنیادین متافیزیک از آن جهت که کاربردی در زندگی معنوی و اخلاقی دارد می پردازد. کتاب در سه بخش نوشته شده است. بخش اول به مابعد الطبیعه و معرفت شناسی می پردازد، بخش دوم به دغدغه مشرب باطنی و تفسیرادیان نگاه دارد و بخش سوم بر حیات معنوی و اخلاقی متمرکز است. علاوه بر این فریتیوف شوان آثار زیادی در زمینه دین، معنویت و پژوهش های میان ادیان دارد. کتاب هایی چون وحدت متعالی ادیان 1953، حقیقت آدمی و گستره معنوی 1954، عرفان دانش ابدی است 1959، زبان خود 1959، مقام حکمت 1961، شناخت اسلام 1963، پرتوی بر جهان های باستان 1966، گنج های بودا 1968 را می توان نام برد. هرمنوتیک دینی و فلسفه علوم انسانی؛ مطالعه موردی آرای استاد مرتضی مطهری از دکتر مالک شجاعی جشوقانی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اندیشه بعد از رنسانس این بود که با آمدن علم، نیازی به حضور دین نیست و دین حضور زائدی دارد. درواقع انسان مدرن معتقد بود که به مدد علم در این دنیا می خواهد بهشت خود را برقرار کند و دیگر اعتقادی به بهشت در دنیای دیگر ندارد. به همین جهت نویسنده بازخوانی آثار شهید مطهری را از این جهت ضروری می داند که رابطه دین و علوم انسانی در نظریات این اندیشمند، به شکل مطلوبی مطرح شده است. در این کتاب مسئله دین و علوم انسانی از منظر آثار شهید مطهری مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهشگر می گوید که در فرآیند نگارش کتاب، 120 اثر از شهید مطهری را بررسی کرده و تلاش داشته تا خوانش گزینشی از آثار استاد مطهری انجام ندهد. به گفته شجاعی جشوقانی، تعدد آثار شهید مطهری یک صورت مسئله مشخص دارد و اصلاً پراکنده کاری در آثار استاد وجود ندارد. او شاهکار شهید مطهری را «اصول فلسفه و روش رئالیسم» می داند و معتقد است: مسئله خاص شهید مطهری، دین در دنیای جدید بود و اینکه آیا دین را باید به تعطیلات تاریخ معاصر سپرد و با آن وداع موزه ای کرد یا اینکه دین در دنیای جدید نیز می تواند زنده و زاینده باشد که قاعدتاً عقیده شهید مطهری همین است. شجاعی جشوقانی معتقد است در بین جریانات فکری بعد از انقلاب، معتدل ترین و منصف ترین جریان، همان اندیشه شهید مطهری و برآمده از آرای علامه طباطبایی است، اما به دلایلی این جریان فکری خیلی در حوزه و دانشگاه ادامه نیافته است و این در حالی است که باید این جریان فکری معاصر شده و مجدداً مورد بررسی قرار گیرد. نویسنده کتاب، خوانش معاصر از شهید مطهری را یک ضرورت برای دنیای امروز می داند. آوای هستی؛ خدا و جهان هستی از دیدگاه علامه جعفری از عبدالله نصری انتشارات امیرکبیر خدا، انسان و جهان از مهم ترین مسائل فلسفه هستند که از دیرباز تا کنون مورد بحث و بررسی فیلسوفان قرار گرفته است. عبدالله نصری استاد و پژوهشگر فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی و از شاگردان علامه جعفری است. او در این کتاب با اشاره به اینکه تفکر فیلسوفان مسلمان دنباله روی صرف از فلسفه یونانی نبوده و در موضوعاتی مانند الهیات به معنی الاخص، امور عامه و علم نفس فراتر از فلسفه یونان است معتقد است که: فیلسوفان مسلمان درباره خدا، جهان و انسان آرای خاص خود را دارند که برای داوری بین آن باید مبانی متافیزیکی و معرفت شناسی هر یک به طور مستقل مورد بررسی و پژوهش قرار گیرد. اوهمچنین معتقد است که با توجه به نوآوری و ابداعاتی که متفکرین معاصر ما داشته اند اما باز هم در چار چوب فلسفه صدرایی فکر می کنند، او در این زمینه علامه جعفری را یک استثنا می داند. او با اشاره به نواندیشی علامه جعفری می گوید که این مسئله به معنای مخالفت تام و تمام او با فلسفه صدرایی نیست، بلکه منظور تمایز فکری علامه جعفری با چارچوب های فکری ملاصدرا است. علامه جعفری توجه ویژه ای به دستاوردهای علمی جدید به ویژه فیزیک داشتند. این کتاب در 13 فصل به بحث هایی درباره ماده، جوهر و عرض، علیت، حرکت و ...می پردازد و خواننده را با تمایز فکر علامه جعفری و حکمت صدرایی آشنا می کند. در موارد خاصی به مقایسه با دیدگاه دیگران پرداخته شده تا کمک به فهم مطلب اصلی شود اما از مقایسه تفضیلی آرای دیگران در این اثر پرهیز شده تا خواننده در میان آرای گوناگون سردرگم نشود و به طور مستقل با دیدگاه علامه آشنا شود. چهار جوی حکمت از فریتیوف شوان و به ترجمه امیر جعفری و شنتیا یار احمدیان از انتشارات حکمت این کتاب برگزیده ای از نوشته های فریتیوف شوان، فیلسوف و متافیزیک دان سوئیسی-آلمانی (1998-1907م) است. او در این اثر به چهارجوی حکمت اشاره دارد که اولی چیزی است که انسان باید بداند و آن حقیقت است، دومی چیزی است که انسان باید انجام دهد و آن نیایش است و سومی چیزی است که او باید باشد و آن فضیلت است و چهارمی چیزی است که او باید دوست بدارد و آن زیبایی است. شوان از برجسته ترین نویسندگان و سخنگویان حکمت خالده است که در موضوعات فراوانی مانند متافزیک، معنویت، ادیان، انسان شناسی و هنر آثار گوناگونی دارد و همچنین منتقدان زیادی آثار او را به نقد و بررسی گذاشته اند. شوان بیان می کند که حکمت خالده، فلسفه به معنای متعارف آن نیست بلکه علمی است که دارای ویژگی هایی نظیر خطاناپذیری، تغییرناپذیری و فطری بودن است. روش این حکمت بر اساس عقل شهودی است که عام تر و جامع تر از عقل استدلالی است و آن را در برمی گیرد. از نگاه حکمت خالده معرفت تفسیری خاص دارد. معرفت در این نگاه صرفاً متعلق به موجودی عالی و برتر است و تنها موجودی که در مرتبه عالی تر قرار دارد می تواند موجودات مرتبه فروتر را بشناسد. تنها ابزار شناسایی در این نوع حکمت عقل شهودی شناخته می شود که بالاترین ابزار است. با کمک گرفتن از عقل شهودی حکیم در حکمت خالده می تواند هستی را آن چنان که هست بشناسد. می توان گفت که از این حیث که عقل استدلالی نمی تواند اشیا و ماهیت آن ها را آن گونه که هست بشناسند. حکمت خالده با معرفت شناسی کانت قرابت پیدا می کند ولی از این حیث افتراق دارند که کانت منکر هر گونه عقل نظری غیر استدلالی است در حالیکه حکمت خالده معرفت شناسی را مبتنی بر عقل شهودی می داند که غیر از عقل نظری است. مطالعه آثار او می تواند برای آگاهی از آموزه های معنوی و متافیزیکی ادیان و سنت های اصیل راهگشای دین پژوهان و دانشجویان فلسفه دین و کلام جدید باشد. فلسفه اخلاق، زندگی اخلاقی، چگونه از نظریه پردازی صرف فاصله بگیریم؟ از آنه ماری ساندرگارد کریستنسن ترجمه محدثه آهی از انتشارات امیرکبیر از نظر نویسنده با وجود تلاش های بسیاری که در حوزه نظرورزی انجام شده است تا فلسفه اخلاق بتواند بنیادی قوی و راهنمایی عملی برای افراد باشد به نظر می آید که با دشواری های زیادی رو به رو است. آنه ماری اس استاد دانشگاه و پژوهشگر فلسفه اخلاق، بزرگ ترین مانع را در آن پاسخ های نا منسجمی می داند که ارتباط بین نظریات اخلاقی و زندگی اخلاقی را به وجود آورده اند. نوشته او مدعای آن را ندارد که چیزی حقیقتا بنیادین درباره امر اخلاقی بگوید بلکه تلاش کرده است تا دیدگاهی درباره زندگی اخلاقی بیان کند که برای همگان آشنا باشد. این کتاب در 8 فصل به بیان مسئله اخلاقی، نقد نظریات اخلاقی، بیان ویژگی های زندگی اخلاق مند و خصوصیات بستر اخلاقی را مطرح می کند تا به وفاق میان نظریه و واقعیت پرداخته باشد. انتهای پیام