حج در نهج البلاغه| مناسک حج چگونه نماد فروتنی است؟

خبرگزاری تسنیم، حج یکی از مهم ترین ارکان دین اسلام است که در آموزه های قرآنی و احادیث نبوی جایگاه بسیار والایی دارد. مسلمانان از سراسر جهان در زمان مشخصی از سال به سرزمین مقدس مکه سفر می کنند تا آیین حج را، به عنوان یک وظیفه دینی، به جای آورند.

این فریضه علاوه بر جنبه عبادی، نمادی از وحدت امت اسلامی است که در آن تمام انسان ها فارغ از جنسیت، نژاد، موقعیت اجتماعی و ملیت، در لباس واحد احرام به عبادت خداوند می پردازند. حج فرصتی برای نزدیکی به خدا، بازنگری در اعمال و تجدید عهد با ارزش های اخلاقی و دینی است. در عین حال، نمادی از پیروی از سنت پیامبران الهی و تجدید ایمان به اصول اسلام است.

جاذبۀ حج از جنبه های معنوی، اجتماعی و تاریخی قابل توجه و نیز  حضور در مکان های مقدسی که یادآور زندگی، پیامبری و آزمون های حضرت ابراهیم و اسماعیل است، برای هر مؤمنی شوق انگیز است. امیر المؤمنین علیه السلام می فرماید «خداوند زیارت خانه خود را که قبلۀ مردم قرار داده بر شما واجب کرده، طوری که مشتاقان چون چهارپایان به آب رسیده به آن هجوم می کنند و همانند کبوتران به آن پناه می برند.» (خطبۀ اول نهج البلاغه)

حج در کلام امیرمومنان(ع)| کعبه، پرچم اسلام است

تشبیه به انعام یا به خاطر تواضع فوق العاده حجّاج بیت الله است یا اشاره به بی قراری و بیتابی آنها به هنگام هجوم به سوی کعبه و طواف است و باید توجّه داشت که اینگونه تعبیرات در عُرف عرب، مفهومی متفاوت با عرف ما دارد. تشبیه به حمام (کبوتر) به خاطر آن است که این پرنده، رمز محبّت و صلح و صفا و امنیّت و زمزمۀ آمیخته به شوق است. خداوند زوّار خانه اش را به میهمانسرای بزرگش دعوت کرده و آنها لبیک گویان در حالی که دلها پر از شوق و سرها پر از عشق و هوای اوست، به سوی خانه اش حرکت می کنند و خود را در جوار قرب او می بینند و نخستین اثر آن، آشکار شدن جوانه های تقوا و معنویت در دل و جان آنهاست.

سپس امیرالمؤمنین علیه السلام به یکی از فلسفه های حج پرداخته، می فرماید: «خداوند سبحان حج را علامت فروتنی در برابر عظمتش قرار داده و نشانه ای از اعتراف به عزّتش» (وَ جَعَلَهُ سُبْحانَهُ عَلامَةً لِتَواضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَ اِذْعانِهِمْ لِعِزَّتِهِ).

زیرا مناسک و مراسم حج مشتمل بر اعمال و رفتار بسیار متواضعانه ای است که در برابر حق انجام می شود و هیچ عبادتی در میان عبادات تا این حد، نشانه های تواضع در آن نمایان نیست. احرام بستن، مهم ترین نماد این تواضع است که در آن، یک مسلمان تمام لباس های معمول خود را کنار گذاشته و فقط با دو قطعه پارچه ساده وارد سرزمین مقدس می شود، گویی هیچ شأن دنیوی برایش باقی نمانده است. این عمل به انسان یادآوری می کند که او در برابر خداوند هیچ ملکی ندارد و هر آنچه دارد، تنها امانتی الهی است. وقوف در عرفات و منا، لحظاتی از اوج تواضع و زاری است که در آن انسان از تمام وابستگی های دنیوی عبور کرده و به دریای بی کران لطف الهی پناه می برد.  قناعت کردن و طواف خانه خدا و سعی صفا و مروه و وقوف در بیابان عرفات و مشعر و منا و رمی جمرات و تراشیدن سر، همه اعمالی است متواضعانه که در برابر عظمت پروردگار انجام می گیرد و به راستی غرور و تکبّر و نخوت هر انسانی را در هم می شکند.

این مناسک به گونه ای طراحی شده اند که انسان را از وابستگی های دنیوی جدا کرده و او را متوجه کوچکی و عجز خود در برابر خداوند می سازد. حاجی با رها کردن تمام تعلقات دنیایی و قرار گرفتن در جمعی عظیم، بدون تمایز میان فقیر و غنی، سفید و سیاه، خود را بخشی از یک کل واحد می بیند. این اعمال علاوه بر خضوع و بندگی، روحیه ی همدلی و برابری را نیز تقویت می کند و انسان را به یاد حیات اخروی و مسئولیت او در پیشگاه خداوند می اندازد. در حقیقت، حج یک دوره ی آموزشی کوتاه اما بسیار عمیق است که انسان را از خودخواهی رها کرده و به سوی تعالی معنوی و اخلاقی سوق می دهد.

منبع:
(پیام امام امیرالمؤمنین «شرح نهج البلاغه» آیت الله مکارم شیرازی)

انتهای پیام/