کمیسیون اصل نود: صندوق های بازنشستگی در انتشار اطلاعات ناکام بوده اند

به گزارش خبرنگار مهر، محمد معتمدی زاده عضو کمیسیون اصل نودم قانون اساسی در جلسه علنی امروز (سه شنبه) گزارش این کمیسیون در مورد عملکرد صندوق های بازنشستگی در قبال انتشار صحیح اطلاعات را به شرح زیر قرائت کرد:

«مطابق بند «هـ» تبصره «20» قانون بودجه سال 1402، صندوق های بازنشستگی مکلف شده اند تا اطلاعات مربوط به محاسبات بیمه ای وضعیت پایداری مالی، بودجه مصوب و عملکرد مالی خود را به تفکیک سرفصل های مندرج تا مردادماه همان سال منتشر کنند. همچنین سازمان تامین اجتماعی موظف شده است ضمن ایجاد حساب واحد برای کلیه عملیات مالی خود، نسبت به پیاده سازی سازوکار پرداخت به ذی نفع نهایی اقدام کند. از آنجا که صندوق های بازنشستگی دارایی های قابل توجهی را به نمایندگی از ذی نفعان خود مدیریت می کنند، انتشار صحیح و به موقع اطلاعات به ذی نفعان امکان می دهد تا اطمینان حاصل کنند که مدیران صندوق از ریسک ها، هزینه ها و استراتژی های سرمایه گذاری آگاه هستند تا بتوانند تصمیمات آگاهانه تری درباره پس انداز بازنشستگی خود بگیرند. از این رو با توجه به اهمیت انتشار اطلاعات صندوق ها؛ در قانون بودجه سال 1402 حکمی مبنی بر این موضوع مصوب گردید که در ادامه به بررسی وضعیت عملکرد این حکم پرداخته می شود.

تبیین حکم

بند «هـ» تبصره «20» قانون بودجه 1402 بیان می دارد: «در راستای انضباط بخشی به منابع و مصارف صندوق های بازنشستگی و مدیریت مصارف آنها، صندوق های بازنشستگی مکلفند محاسبات بیمه ای وضعیت پایداری مالی در افق پنجساله، بودجه مصوب و عملکرد مالی خود را به تفکیک سرفصل های مندرج مصوب تا مرداد سال 1402 منتشر نمایند. سازمان تأمین اجتماعی مکلف است از شهریور سال 1402 ضمن ایجاد حساب واحد برای کلیه عملیات مالی خود نسبت به پیاده سازی ساز و کار پرداخت به ذی نفع نهائی از این حساب با استفاده از درخواست الکترونیک و شناسه پرداخت اقدام نماید. عدم واریز کلیه درآمدها به حساب مذکور در حکم تصرف در اموال عمومی خواهد بود. هیأت امنای سازمان تأمین اجتماعی و صندوق های تابعه موظف به نظارت بر عملکرد این بند در خصوص سازمان تأمین اجتماعی و کلیه صندوق های تابعه می باشند. همچنین اجرای مواد (4)، (38) و (41) قانون تأمین اجتماعی مصوب 3/ 4/ 1354 با اصلاحات و الحاقات بعدی آن منوط به تحقق مفاد حکم این بند است.»

اقدامات کمیسیون

به موجب پیگیری های کمیسیون از وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی و همچنین بررسی های مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نسبت به وضعیت عملکرد بند «هـ» تبصره «20» قانون بودجه سال 1402 وضعیت عملکرد صندوق های بازنشستگی به شرح ذیل می باشد:

1- سازمان تامین اجتماعی

سازمان تأمین اجتماعی بجز انتشار صورت های مالی سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ سایر موارد شامل بودجه های مصوب، تفریغ بودجه و گزارشات مربوط به مدیریت ریسک اجرای پروژه های خود را در سایت یا سامانه شفافیت بارگذاری نکرده است. همچنین این سازمان در بخش دوم این حکم مکلف شده است تا از شهریور سال ۱۴۰۲ ضمن ایجاد حساب واحد برای کلیه عملیات مالی خود نسبت به پیاده سازی ساز و کار پرداخت به ذینفع نهائی از این حساب با استفاده از درخواست الکترونیک و شناسه پرداخت اقدام نماید، که براساس گزارش واصله مورخ 16/ 12/ 1402 این سازمان، وجوه مربوط به حق بیمه به حسابهای متمرکز در بانکهای عامل واریز و جهت پرداخت تعهدات و سایر هزینه های سازمان، وجوه از بانکهای غیر بانک رفاه کارگران به حساب متمرکز بانک رفاه کارگران منتقل می گردد. همچنین، در بخش پرداخت حقوق و مزایای کارکنان سازمان و بخش قراردادهای پیمانکاری، خرید کالا یا خدمات، کلیه پرداختها از حساب واحد متمرکز نزد بانک رفاه کارگران (بجز واحدهای پیمانکاری که در بانک رفاه وجود ندارد) از بهمن سال ۱۴۰۲ عملیاتی شده است. اما در بخش تعهدات سازمان با توجه به گستردگی جامعه هدف، کلیه پرداختها از حساب واحد متمرکز مفتوحه در بانک های عامل سازمان انجام می گیرد.

2- صندوق بازنشستگی کشوری

صندوق مذکور در بخش عملکرد مالی سامانه شفافیت[1] گزارش های مالی خود را در سه بخش گزارش هزینه کرد، صورت های مالی و بودجه مصوب سالانه صندوق منتشر می کند. با این حال آخرین صورت مالی حسابرسی شده مصوب این صندوق که منتهی به سال مالی ۱۳۹۹ می باشد، در سامانه بارگذاری شده است و فایل مربوط به صورت مالی سال ۱۴۰۰ محتوایی متفاوت از عنوان خود دارد.

بنابراین در این صندوق برخلاف تکلیف مذکور، محاسبات بیمه ای وضعیت پایداری مالی در افق پنج ساله انجام نشده و بودجه مصوب سالهای 1400، 1401 و 1402 و همچنین گزارش تفریغ بودجه هیچ کدام از سنوات گذشته بارگذاری نگردیده است.

3- صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر
صندوق مذکور در بخش سامانه شفافیت خود[2] گزارشات مالی را در سه دسته صورت های مالی، بودجه مصوب و تفریغ بودجه صندوق منتشر کرده و آخرین صورت مالی حسابرسی شده مصوب این صندوق منتهی به سال مالی 1400 در این سامانه بارگذاری شده است. همچنین آخرین بودجه مصوب این صندوق مربوط به سال مالی 1402 در این سامانه بارگذاری و در بخش تفریغ بودجه نیز گزارش تفریغ تا پایان سال 1400 بارگ ذاری شده و در دسترس عموم قرار گرفته است.

4- صندوق حمایت و بازنشستگی فولاد
این صندوق در بخش سامانه شفافیت خود به نشانی الکترونیک[3] بودجه مصوب سال 1402 صندوق و آخرین صورت مالی حسابرسی شده این صندوق منتهی به سال مالی 1399 را بارگذاری کرده، اما سایر گزارش ها بارگذاری نشده است.

5- صندوق حمایت و بازنشستگی آینده ساز
این صندوق در بخش گزارش های سالیانه صندوق[4] گزارش های سالانه و مالی تلفیقی خود را از سال ۹۳ تا ۹۹ بارگذاری و در دسترس عموم قرار داده است اما صورت های مالی حسابرسی شده سال های 1397 و 1398 و نیز بودجه مصوب از جمله بودجه مصوب سال 1402 و گزارشات تفریغ بودجه بارگذاری نشده است.

موانع عدم افشای اطلاعات

از مهم ترین موانع عدم افشای مطلوب اطلاعات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

عدم شکل گیری نهاد تنظیم گر و ناظر بر صندوق های بازنشستگی

ضعف در احکام قانونی جهت الزام صندوق ها نسبت به انتشار و افشای اطلاعات

نبود چارچوب مشترک تهیه و انتشار داده و اطلاعات در صندوق های بازنشستگی

عدم تولید داده در سطح دستگاه های متولی

جمع بندی

1- در صندوق های بازنشستگی نسبت به انتشار اطلاعات اقدامات لازم صورت نپذیرفته و همچنان اطلاعات مورد نظر به صورت محرمانه یا با تأخیر چندساله منتشر می شود که از ویژگی های افشای خوب اطلاعات از جمله هدفمندی، شفافیت، قابلیت دسترسی و به روزرسانی منظم برخوردار نیستند.

2- در ارتباط با قسمت دوم حکم مربوط به ایجاد حساب واحد و پرداخت به ذی نفع نهایی در سازمان تأمین اجتماعی، در بخش تعهدات پرداختی همچنان این سازوکار محقق نشده و پرداخت ها از حساب های مختلف در بانک های عامل صورت می پذیرد. همچنین در ارتباط با موضوع قراردادهای پیمانکاری و خرید کالا و خدمات نیز پرداخت ها از حساب های متفاوت صورت پذیرفته است. با این وجود، در بخش پرداخت حقوق و مزایای کارکنان سازمان تأمین اجتماعی حساب واحد متمرکز نزد بانک رفاه کارگران از بهمن ماه سال 1402 عملیاتی شده است.

3- حذف حساب های متفرقه، محدود شدن دریافت حق بیمه به چند حساب مشخص در بانک های عامل و سپس انتقال این وجوه به حساب بانک رفاه کارگران را می توان از اقدامات مهم و ارزشمند سازمان تأمین اجتماعی در راستای اجرایی سازی تکلیف «ایجاد حساب واحد» ارزیابی کرد، با این حال، به دلیل بلافصل نبودن دریافت حق بیمه که به ادعای سازمان تأمین اجتماعی به دلیل موانع اجرایی (همچون مقاومت کارفرمایان و فقدان شعب بانک رفاه در تمام شهرستان های کشور) بوده ، اجرایی سازی این حکم به صورت کامل انجام نشده است. گفتنی است؛ در صورت تحقق این موضوع امکان نظارت برخط و بودجه ریزی عملیاتی و شفاف برای سازمان تأمین اجتماعی فراهم می شود و می توان گزارش دهی بهتری در ارتباط با مصارف مختلف این سازمان و وضعیت عملکرد آن درطول سالیان مختلف ارائه کرد.

4- در ارتباط با گزارش دهی عملکرد و ارزیابی سرمایه گذاری ها، گزارش دهی مطلوبی وجود ندارد. آخرین صورت مالی منتشر شده سازمان تأمین اجتماعی و صندوق بازنشستگی کشوری مربوط به سال 1401 است. در ارتباط با بودجه مصوب و همچنین عملکرد بودجه نیز در سنوات گذشته گزارش های رسمی منتشر نشده است. در ارتباط با گزارش عملکرد بودجه، آخرین گزارش منتشرشده مربوط به صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر در سال 1401 بوده و سایر صندوق ها گزارش های تفریغ بودجه را منتشر نکرده اند.

5- در ارتباط با سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح اساساً گزارش دهی و انتشار اطلاعات به صورت عمومی صورت نمی پذیرد.

6- در مجموع، صندوق های بازنشستگی نسبت به انتشار باکیفیت اطلاعات اقدامات لازم را انجام نداده اند و انتشار اطلاعات مطابق با استانداردهای مربوطه صورت نگرفته است. در بین گزارش های منتشرشدۀ صندوق های بازنشستگی، ضعیف ترین گزارش ها مربوط به «وضعیت عملکرد مالی» صندوق هاست که در تمامی صندوق ها با تأخیر و بدون رعایت استانداردهای لازم منتشر می شود.