امام رضا(ع) الگوی بی بدیل جهاد تبیین است

امام رضا(ع) به عنوان الگوی کامل «جهاد تبیین» مورد توجه قرار گرفته اند. آن حضرت با بهره گیری از مناظرات علمی، گفت و گو های روشنگرانه با پیروان ادیان و نحله های فکری مختلف، و تبیین عالمانه معارف اسلامی، در برابر جریان تحریف و انحراف ایستادند و مسیر هدایت را روشن کردند. سیره علمی و تبلیغی امام هشتم، الگویی راهبردی برای مبلغان، اندیشمندان و دلسوزان جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی در عصر حاضر به شمار می آید. خبرنگار ایکنا از اردبیل با حجت الاسلام والمسلمین روح الله لطیفی، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی اردبیل و پژوهشگر علوم قرآنی گفتگویی کرده است که در ادامه مشروح آن را می خوانیم:

ایکنا_ چه ویژگی هایی دوران امامت امام رضا(ع) را متمایز و سخت کرده بود؟

دوران امامت امام رضا(ع) یکی از دشوارترین و پیچیده ترین دوران ها برای شیعیان و هواداران امامت بود. در این دوره، خلافت عباسی به ویژه در زمان مأمون، در ظاهر شعار حمایت از اهل بیت(ع) را سر می داد و با شعار «الرضا من آل محمد» توانسته بود قدرت را از بنی امیه بگیرد. اما در باطن همان ظلم ها و جنایت هایی که در دوران بنی امیه علیه اهل بیت(ع) اتفاق افتاده بود، به شکلی دیگر ادامه یافت. بسیاری از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) در زندان های منصور و هارون به طرز فجیعی کشته شدند و امامان شیعه از جمله امام صادق و امام کاظم(ع) به شهادت رسیدند.

بعد از شهادت امام صادق(ع)، دیگر از آزادی های مقطعی خبری نبود و شرایط برای شیعیان به شدت دشوار شد. زندان های طولانی مدت امام کاظم(ع) نشان بارزی از این سختی هاست. در این بین، مأمون عباسی که فردی باهوش، زیرک و عالم به معارف دینی و حتی مبانی تشیع بود، توانست فضای پیچیده ای ایجاد کند که بدون مواجهه درست، می توانست موجب سردرگمی عقیدتی در میان شیعیان شود.

ایکنا_هدف مأمون از دعوت امام رضا(ع) به ولایتعهدی چه بود؟

هدف مأمون از این دعوت، خالصانه نبود. او تشنه قدرت بود، تا جایی که برای رسیدن به خلافت، با برادرش جنگید و او را کشت. طبیعی بود که چنین فردی حاضر به واگذاری قدرت واقعی به کسی دیگر نباشد. حتی مقایسه شرایط سنی امام رضا(ع) (حدود 50 سال) و مأمون (28 ساله) خود نشان می داد که احتمال واقعی بودن پیشنهاد ولایتعهدی برای انتقال قدرت، منطقی نیست. مأمون در حقیقت می خواست با این کار، شیعیان را از موضع انقلابی گری دور کرده و در عین حال امام و علویان را به جایگاه حکومتی بکشاند تا آن ها را مسئول وضع موجود نشان دهد.

ایکنا_آیا این اقدام مأمون باعث ایجاد تردید در میان شیعیان شد؟

بله، بخشی از شیعیان به دلیل فشار های زیاد از دوران قبل، از این اقدام استقبال کردند و آن را قدمی مثبت در راستای بازگشت امامت به مسیر اصلی دانستند. برخی دیگر دچار تردید شده بودند و احساس می کردند موضع انقلابی تشیع و پرهیز از همکاری با حکومت طاغوت دچار خدشه شده است. همین فضای غبارآلود هدف اصلی مأمون بود تا بتواند میان شیعیان دوگانگی ایجاد کند.

ایکنا_امام رضا(ع) چگونه با این تردید ها برخورد و مسیر امامت را تبیین کرد؟

امام رضا(ع) با هوشیاری کامل از همان آغاز سفر از مدینه تا مرو، تلاش کرد تا این سوءبرداشت ها را از بین ببرد. با اینکه مسیر کاروان طوری برنامه ریزی شده بود که از شهر های شیعه نشین عبور نکند، امام از هر فرصتی برای روشنگری استفاده کرد. در نیشابور، حدیث مشهور «سلسلة الذهب» را قرائت کردند که در آن بر ولایت خود و شرط ورود به حصن حصین الهی تأکید کردند.

در مرو نیز علناً با پیشنهاد ولایتعهدی مخالفت کرد و تنها با تهدید به قتل، آن را پذیرفت؛ آن هم با این شرط که در هیچ کاری مداخله نکند و مسئولیتی نپذیرد، تا فریب مأمون را خنثی کند.

پس از مراسم رسمی بیعت، امام با خطبه ای کوتاه و محکم جایگاه خود را تبیین و تأکید کردند که خلافت و ولایت، حق اوست نه بخششی از جانب مأمون. او در این مراسم حتی از مأمون تشکر نکرد تا با این اقدام، موضعش را کاملاً شفاف کند.

ایکنا_ آیا امام رضا(ع) تنها با سخنرانی و اعلام مواضع با مأمون مقابله کرد یا از روش های دیگری نیز بهره برد؟

امام تنها به اعلام موضع اکتفا نکرد. از روش های مبارزه منفی و حتی سکوت نیز استفاده کرد. برای مثال، در نماز عید فطر که مراسمی حکومتی و عمومی بود، امام به رغم اصرار مأمون، ابتدا حاضر به شرکت نشد. وقتی مأمون او را مجبور کرد، امام با لباس ساده و رفتار خاصی در مسیر نماز ظاهر شد که موجی از انقلابی گری در میان مردم ایجاد کرد. مأمون که احساس خطر کرد، از امام خواست که از ادامه مسیر منصرف شود و خود نماز را اقامه کرد.

ایکنا_ نقش مناظرات علمی در راهبرد امام رضا(ع) چه بود؟

یکی دیگر از ترفند های مأمون، دعوت از رهبران ادیان و مذاهب مختلف برای مناظره با امام بود. او تصور می کرد که امام تنها به احادیث اهل بیت(ع) احاطه دارد و از معارف دیگر ادیان و مکاتب بی اطلاع است. اما امام رضا(ع) در مناظره ها، با استدلال های قوی، از متون اعتقادی همان مذاهب با طرف مقابل گفت و گو می کرد. این کار نشان داد که ایشان بر همه علوم و منابع مذهبی احاطه دارد و در نتیجه، تنها فرد شایسته خلافت رسول الله(ص) است. این مناظرات باعث تقویت جایگاه علمی و معنوی امام شد و نقشه مأمون را خنثی کرد.

ایکنا_ در نهایت چرا مأمون تصمیم به شهادت امام رضا(ع) گرفت؟

وقتی دید تمام نقشه هایش نقش بر آب شد و امام نه تنها جذب دربار نشد، بلکه با روشنگری هایش فضای حکومت را علیه مأمون برانگیخت و شیعیان را از انحراف حفظ کرد، تصمیم گرفت امام را از میان بردارد. در مسیر بازگشت به عراق، به بهانه همراهی با سپاه برای سرکوب معترضان بنی عباس، امام رضا(ع) را مسموم کرد و به شهادت رساند.

انتهای پیام