اغراق و حماسه شاعران دفاع مقدس، از واقعیت های جنگ عقب می ماند

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست «شاعرانه با رویکرد فرهنگ ایثار و مهربانی» عصر یکشنبه 21 اردیبهشت در سرای گفت وگوی نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.

حمید هنرجو، شاعر در این نشست گفت: ایثار از کلیدواژه های تابناک و پر اشارت فرهنگ دفاع مقدس ماست. وقتی از لفظ مهربانی استفاده می کنیم، فضا کمی تلطیف و مهربان و نزدیک تر به زندگی امروز است. اما چه کنیم که آن حکایت ها به زبان نسل z یا همین نسل امروز در بیاید؟

وی افزود: نمایشگاه کتاب تهران یک اتفاق بزرگ و جمیع اتفاقات بزرگ است که فروش کتاب یکی از آن هاست. این رویداد، آوردگاه اندیشه هاست و نویسنده ها و مؤلفان زیادی در آن حضور پیدا می کنند. اما اگر با آن ها صحبت کنیم، می بینیم از اینکه نسل جوان برای تفکر خود هزینه نمی کند گلایه دارند. البته یک بخش مساله به موضوعات اقتصادی برمی گردد، اما واقعیت این است که نسل جوان هزینه می کند ولی نه برای فرهنگ و کتاب.

این شاعر در ادامه گفت: اگر امروز یک نوجوان در اتوبوس جای خود را به یک پیرمرد سفیدموی می دهد، شاهد جلوه ای از مصادیق فرهنگ ایثار و شهادت هستیم و این جوان اگر 20 سال پیش بود، شاید یکی از رزمنده های جبهه و جنگ می شد. پس فرهنگ ایثار و مهربانی ادامه دارد. حالا می خواهیم این مفهوم را در فیلم، کتاب و رمان نهادینه کنیم؛ چنین هدفی خیلی کار می برد و با شعار نمی شود آن را انجام داد.

وی گفت: برگزاری چنین نشست هایی برای این نهادینه کردن خوب است اما باید چکیده حرف هایی که در این جلسات زده می شوند، به گوش مسئولان برسد، چون بین تصمیم گیران فرهنگی جامعه و مردم فاصله وجود دارد و کتاب هم برای برداشتن این فاصله آمده است.

هنرجو گفت: اگر سال ها از فرهنگ ایثار و مهربانی دم بزنیم و خود ما نویسنده ها و اهالی قلم با هم صحبت کنیم، فایده ندارد، چون مردم عادی باید به میدان بیایند؛ بنابراین صحبت از فرهنگ ایثار و مهربانی در یک جلسه خیلی مشکل است. ما سال ها در این زمینه دچار کمبود بوده ایم و امیدوارم برگزاری چنین جلساتی، برای این مساله مفید باشند.

در ادامه این نشست، اسماعیل امینی، شاعر گفت: در جنگ هشت ساله ما، دو رفتار وجود داشت که یکی جنبه مسئولانه و وظایف مربوط به جنگ بود و دیگری رفتارهای ایثارگرایانه و معنوی. نکته این است که حرکت های خودجوش و معنوی رزمنده ها مقدس بودند و اتفاقاً مسئولان همیشه می خواستند این دو را به هم بچسبانند؛ یعنی وظیفه و کار ایثارگرایانه را. از این رو در سرزمین ما و این مرز پرگهر، مسئولان همیشه مقدس بوده اند! همه ماجرای سیاوش را در شاهنامه خوانده ایم و می دانیم وقتی از اتهام تبرئه شد، او بود که به توران تبعید و در نهایت مظلومانه شهید شد. نظام قدرت همیشه دوست دارد مسئولیت و انسانیت را با هم مخلوط و از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند. کیکاوس، فر ایزدی دارد و مقصر نیست. تا دوران مشروطه و امروز هم مسئولان همیشه از مردم طلبکار بوده اند.

وی افزود: اما در جنگ رفتار معنوی را از مردم دیدیم و به چشم خود دیدیم چگونه جنگ را اداره کردند. چون واقعاً به آخرت معتقدند.

وی افزود: چرا مردم با هم مهربانی می کنند؟ چرا حساب ضرر و زیانش را نمی کنند؟ چون به آخرت معتقدند. در مراسم شب شعر عاشورایی، دیدم عده ای جوان با خودروهای خود مسافران شب شعر را جابه جا می کنند. اول فکر کردم از شهرداری مأمور شده اند اما وقتی از آن ها سوال کردم، گفتند می خواهیم مهمانان امام حسین ( ع) را جا به جا کنیم. خب ، این کار مقدس، جایی دیده و گفته نمی شود، اما اثر خود را می گذارد.

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: از قدیم در ایران رسمی به نام پایمردی وجود داشت که توسط جوانمردان انجام می شود. مثلاً مردی مجرد می گفت من مجردم و می توانم جای فلان مرد متأهل که زن و بچه منتظر در خانه دارد، حبس بکشم، حتی پایمردی خونی هم داشته ایم و طرف آن قدر جوانمرد بوده که می گفته چون فلانی زن و بچه دار است، مرا به جایش گردن بزنید! بله در تاریخ ما واقعاً از این مسائل و رفتارها وجود داشته اما فکر می کنیم برای قصه ها هستند. ما این رفتارها را در شعر و قصه می خوانیم ولی واقعاً چنین اتفاقاتی وجود داشته است. همیشه در کلاس درس به بچه ها می گویم بچه ها ما آن آدم های آرمانی را که در شعر یا خواب دیده ایم، در زمان جنگ در واقعیت دیدیم.

امینی گفت: جنگ دوره ای بود که انگار در حماسه و اسطوره زندگی کردیم. می گویند اغراق یکی از ویژگی های حماسه است. مثلاً ضربه گرز فلانی یک شهر را تکان داد. بله، این را می دانیم اما در شعر دفاع مقدس، آنچه شاعران وصف و اغراق کردند، از واقعیت جا می ماند. در آن دوران رفتارهای حیرت انگیزی از مردم معمولی دیده شد که نمی شد باور کرد؛ مردمی که ممکن بود از چیزی نگذرند و سر کوچک ترین چیزی دعوا کنند، از همه چیز خود می گذشتند. در دوران سربازی ام، سربازی را در آشپزخانه دیدم که انگشت اشاره نداشت. گفتم تو که می توانستی معاف شوی چرا به جبهه آمدی؟ گفت ما 10 نفر بودیم که از روستایمان برای سربازی راهی شدیم. موقع پذیرش انگشتم را مخفی کردم که ردم نکنند. چون خیلی بد بود آن 9 نفر به جنگ بروند و من به روستا برگردم. چه تکلیفی گردن این آدم بوده که خود را به جنگ رسانده که حداقل آشپزی رزمندگان را بکند؟ این تکلیف تربیت است، چون این گونه در مساجد و تکایا و هیأت ها تربیت شده ایم.

وی افزود: یک بار مادرم تعریف کرد به مغازه ای رفته و از فروشنده تخفیف خواسته بود. فروشند هم گفته بود حضرت عباسی قیمتش همین است! مادرم گریه کرده و گفته بود «اسم حضرت عباس برای کارهای بزرگ است! چرا این اسم را برای بحث تخفیف آوردی؟»

وی افزود: وقتی جنگیدیم، فهمیدیم اسم حضرت عباس چه کارهای بزرگی می کند. اسم حضرت عباس با جوان ما کاری می کرد که به جنگ دشمنی می رفت که به تعداد پیاده های ما تانک داشت. تکیه گاه ما چه بود؟ آن تربیت که سال ها در هیأت ها و مساجد یاد گرفتیم و قرن ها این کشور را این طور اداره کردیم، چون این تربیت را در رفتار بزرگانمان دیده بودیم. این فرهنگ ایثار و مهربانی است.

سی وششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از 17 اردیبهشت آغاز شده و تا 27 اردیبهشت 1404 با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلای امام خمینی (ره) ادامه خواهد یافت. هم زمان با برگزاری بخش حضوری نمایشگاه کتاب 1404 تهران، بخش مجازی نمایشگاه نیز در سامانه book.icfi.ir امکان خرید غیرحضوری کتاب را برای علاقه مندان فراهم کرده است.