خسروپناه: اشتراک لفظی در فلسفه و عرفان، چالشی جدی در درک مفاهیم است

به گزارش خبرنگار مهر، در جلسه اخیر درس اسفار اربعه که توسط انجمن علمی فلسفه اسلامی دفتر تهران برگزار شد، حجت الاسلام خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به موضوع کثرت اشتراک لفظی در مفاهیم فلسفی و عرفانی پرداخت و آن را چالشی منحصربه فرد در این علوم خواند.

وی در این نشست که در حوزه علمیه امام رضا (ع) واقع در خیابان مصطفی خمینی، روبروی بیمارستان سپیر برگزار شد، تأکید کرد: هیچ دانشی به اندازه فلسفه و عرفان با پیچیدگی های ناشی از اشتراک لفظی اصطلاحات روبه رو نیست.

وی با اشاره به تجربه خود در تدوین «اصطلاح نامه عرفانی» در مؤسسه امام خمینی و «اصطلاح نامه فلسفی» در دفتر تبلیغات اسلامی، گفت: برخی اصطلاحات تا 70 معنا دارند، اما در پژوهش های خودم تا 15 معنای مختلف برای یک واژه مشاهده کرده ام؛ مانند واژه امکان که شامل امکان ماهوی، وجودی، استعدادی و وقوعی می شود.

دلایل اشتراک لفظی؛ از مکاتب تا بی توجهی به زبان

خسروپناه دو عامل اصلی این پدیده را تنوع مکاتب فلسفی و عرفانی و نیز جایگاه حاشیه ای بحث الفاظ در علوم عقلی دانست. او با نقد نگرش سنتی به زبان در منطق و فلسفه اسلامی، توضیح داد: درگذشته، مباحث زبانی در منطق به صورت استطرادی و حاشیه ای مطرح می شد و اصولیان نیز همین رویکرد را ادامه دادند. درحالی که لفظ و معنا آن چنان درهم تنیده اند که نمی توان زبان را امری عارضی پنداشت.

مقایسه با فلسفه غرب؛ زبان در کانون توجه

این استاد فلسفه اسلامی با مقایسه رویکرد غرب در مواجهه با مسئله زبان، خاطرنشان کرد: در غرب، مباحث زبانی به جزئی جدایی ناپذیر از فلسفه تبدیل شدند؛ تا حدی که دو جریان متضاد پوزیتیویسم و اگزیستانسیالیسم هر دو به زبان گرایش یافتند و به ترتیب، فلسفه تحلیلی و هرمنوتیک را پدید آوردند.

گفتنی است؛ جلد نخست شرح اسفار اربعه توسط حجت الاسلام خسروپناه، روزهای یکشنبه و دوشنبه هر هفته ساعت 6:30 صبح در حوزه علمیه امام رضا ( ع) برگزار می شود. این جلسات که با استقبال طلاب و علاقه مندان به فلسفه اسلامی روبه روست، به بررسی عمیق مباحث وجودشناسی و معرفت شناسی می پردازد.