خطا در بنر خلیج فارس در نمایشگاه؛ برای این است که باید شاهنامه بخوانیم

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، طاهره طهرانی: دخترک سر به هواست، همیشه بوده. از وقتی خواندن یاد گرفت هم بیشتر. فرقی نمی کند کجا بروند، حرم امام رضا یا شاه عبدالعظیم، یا گنبد سلطانیه. هی سعی می کند شعرها و نوشته ها و کتیبه های بالای دیوارها یا ازاره های حرم و ستون شبستان ها را بخواند. هر وقت درست می خواند با یک لبخند رضایت به خودش افتخار می کند، به قول خودش بانمک است دانستن اینها که شاه یا سازنده مثلاً امضاشان را در خود اثر هنری می گنجانند.

آگاهی و دانستن قدرت است، آگاهی و دانستن مایه افتخار است. می توان گفت مهمترین چیزی که به ما آگاهی می بخشد خواندن و فهمیدن است.

خبر رونمایی از دیوارنگاره خلیج فارس در نمایشگاه کتاب تهران دیروز منتشر شد. طبق خبر منتشر شده از سوی ستاد خبری سی و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بازدیدکنندگان نمایشگاه بین المللی کتاب تهران جمعه 19 اردیبهشت ماه 1404 شاهد نصب دیوار نگاره 150 متر مربعی خلیج فارس در صحن یاس مصلای امام خمینی (ره) بودند. این دیوارنگاره کاری از حمیدرضا بیدقی است؛ هنرمندی که پوستر سی و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران را طراحی کرده است.

اما یک نکته جای تأسف دارد، آن هم این است که طراح از تصویری از یک نسخه خطی شاهنامه استفاده کرده که اصلاً ربطی به خلیج فارس ندارد؛ کافی بود یک بیت از ابیات این برگ کتاب را جستجو کند تا بداند این ابیات مربوط به گذر کیخسرو بر دریای چین و دیدن موجودات عجیب در آن دریاست:

همی گفت کای کردگار جهان

شناسندهٔ آشکار و نهان

نگهدار خشکی و دریا توی

خدای ثری و ثریا توی

نگه دار جان و سپاه مرا

همان تخت و گنج و کلاه مرا

پرآشوب دریا از آن گونه بود

کز او کس نرستی بدان برشخود

به شش ماه کشتی برفتی به آب

کز او ساختی هر کسی جای خواب

به هفتم که نیمی گذشتی ز سال

شدی کژ و بی راه باد شمال

سر بادبان تیز برگاشتی

چو برق درخشنده بگماشتی

به راهی کشیدیش موج مدد

که ملاح خواندش فم الاسد

چنان خواست یزدان که باد هوا

نشد کژ با اختر پادشا

شگفت اندر آن آب مانده سپاه

نمودی به انگشت هر یک به شاه

به آب اندرون شیر دیدند و گاو

همی داشتی گاو با شیر تاو

همان مردم و موی ها چون کمند

همه تن پر از پشم چون گوسفند

گروهی سران چون سر گاومیش

دو دست از پس مردم و پای پیش

یکی سر چو ماهی و تن چون نهنگ

یکی پای چون گور و تن چون پلنگ

نمودی همی این بدان آن بدین

به دادار بر خواندند آفرین

به بخشایش کردگار سپهر

هوا شد خوش و باد ننمود چهر

گذشتند بر آب بر هفت ماه

که بادی نکرد اندر ایشان نگاه

چنانچه می توان در نگاره این صفحه هم دید حیوانات عجیب و غریبی در آب هستند که درست مطابق توصیفات شاهنامه است. در واقع تنها وجه اشتراک این تصویر با خلیج فارس را می توان وجود دریا و کشتی دانست! و البته مصرعی از ترانه وطن که سالار عقیلی خوانده و با خطی خوش از پشت تصویر رد شده است:

تا خلیجی که فارس بوده و هست

اما چرا هیچکس به این موضوع دقت نکرده است؟ نه طراح و نه سفارش دهنده و نه هیچکدام از کسانی که در فرایند تهیه این بنر با این ابعاد مشارکت داشتند هم این موضوع را متوجه نشده اند .

مایه تأسف است که از عوامل یاد شده کسی یک خط از اشعار شاهنامه را نخوانده، و کسی این داستان شاهنامه را هم به یاد نداشته است. تأسف بیشتر از این است که چنین بنری در این ابعاد چاپ شده و در نمایشگاه کتاب که محل جمع شدن اهل ادب و فرهنگ است به نمایش درآمده است.

در حقیقت افتخار برآمده از آگاهی است، برای این باید شاهنامه بخوانیم و برای این است که آشنایی با نسخه های خطی اهمیت دارد. این آثار گنجینه های هویت ما هستند که باید با آنها سر بزنیم و بدانیم که خلیج فارس و شاهنامه و همه میراث مکتوب و ناملموس و ریز و درشت هویت مان را باید آگاهانه بشناسیم و قدر بدانیم. برای اینکه ما هم دانسته و درست امضایتان را در خود آرمان بگنجانیم.