چند نکته درباره دعای 44 صحیفه سجادیه

در دعای 44 صحیفه سجادیه آمده است: «اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذی هَدَانَا لِحَمْدهِ ، وَ جَعَلَنَا مِنْ أَهْلِهِ لِنَکُونَ لِإِحْسَانِهِ مِنَ اَلشَّاکِرِینَ ، وَ لِیَجْزیَنَا عَلَی ذَلِکَ جَزَاءَ اَلْمُحْسِنِینَ ؛ ستایش ویژه خداست که ما را به سپاسگزاری اش هدایت فرمود و ما را درخور سپاس قرار داد، برای اینکه از شکرگزاران احسانش شویم؛ تا در برابر این سپاس و شکر، پاداش نیکوکاران را به ما عطا کند.» زینب مرادی، مدرس صحیفه سجادیه در یادداشتی که در چند شماره در اختیار ایکنای قزوین قرار داده است، به شرح دعای 44 صحیفه سجادیه پرداخته است که اولین شماره آن تقدیم مخاطبان می شود.

عنوان دعای 44 صحیفه سجادیه «وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ» است. امام سجاد(ع) این دعا را با حمد شروع می کنند «اَلْحَمْدُلِلَّهِ اَلَّذی هَدَانَا لِحَمْدهِ ؛ حمد خدایی را که ما را با حمد خودش آشنا کرد و یا به حمد خودش هدایتمان کرد.»

اگر خدا، ما را به حمد خودش هدایت و آشنا نمی کرد چه اتفاقی می افتاد؟ در دعای اول صحیفه سجادیه آمده است «لَتَصَرَّفُوا فِی مِنَنِهِ فَلَمْ یَحْمَدُوهُ ، وَ تَوَسَّعُوا فِی رِزْقِهِ فَلَمْ یَشْکُرُوهُ ؛ در عطایا و نعمت هایش، دخل و تصرف می کردند و او را سپاس نمی گزاردند و روزی اش را به فراوانی هزینه می کردند و به شکر عنایاتش برنمی خاستند.»

شکر و حمد نکردن چه ثمره ای برایمان داشت؟ پاسخ این سؤال در دعای اول صحیفه سجادیه آمده است: «وَ لَوْ کَانُوا کَذَلِکَ لَخَرَجُوا مِنْ حُدُود اَلْإِنْسَانِیَّةِ إِلَی حَدِّ اَلْبَهِیمِیَّةِ فَکَانُوا کَمَا وَصَفَ فِی مُحْکَمِ کِتَابهِ : إِنْ هُمْ إِلاّٰ کَالْأَنْعٰامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبیلاً» از حدود انسانیت خارج می شدیم و همان طور در قرآن کریم خداوند فرموده در حد چهارپایان و حتی پایین تر از آنان قرار می گرفتیم.

امام سجاد(ع) این نکته را یادآوری می کنند که خداوند، ما را به حمد خود هدایت کرده جای حمد دارد، حال این سؤال مطرح می شود که چرا هدایت به سمت حمد جای حمد دارد؟ در دعای 44 صحیفه سجادیه آمده است: «وَ جَعَلَنَا مِنْ أَهْلِهِ ؛ لِنَکُونَ لِإِحْسَانِهِ مِنَ اَلشَّاکِرِینَ » و ما را اهل سپاس قرار داد، برای اینکه از شکرگزاران احسانش شویم.

براساس دعای 51 صحیفه سجادیه خداوند به ما احسان فراوان کرده است «لَوْ لاَ إِحْسَانُکَ إِلَیَّ وَ سُبُوغُ نَعْمَائِکَ عَلَیَّ مَا بَلَغْتُ إِحْرَازَ حَظِّی، وَ لاَ إِصْلاَحَ نَفْسِی» اگر احسانت نسبت به من نبود و نعمت های سرشارت در سرزمین زندگی من نمی ریخت، نمی توانستم نصیب خود را از آن به دست آورم و وجودم را اصلاح کنم.

براساس آیه 60 سوره الرحمن باید احسان را با احسان پاسخ داد «هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلاَّ الْإِحْسانُ»؛ بنابراین با حمد و شکر خداوند احسان خدا را با احسان پاسخ داده ایم. حال این سؤال مطرح می شود که ثمره حمد و به جای آوردن احسان خدا و درواقع از شاکران قرار گرفتن برای ما چیست؟

در دعای 44 صحیفه سجادیه آمده است: «وَ لِیَجْزیَنَا عَلَی ذَلِکَ جَزَاءَ اَلْمُحْسِنِینَ » خداوند وعده کرده که به شاکران پاداش محسنین را بدهد. در آیه هفتم سوره ابراهیم نیز آمده است: «لئِن شَکرتُم لاَزیدنکُم؛ اگر سپاسگزاری کنید، قطعاً نعمت خود را بر شما می افزایم»؛ این بدان معناست که خداوند در زمینه های مختلف به وجود انسان وسعت داده و او را رشد می دهد. از سویی دیگر در آیه 58 سوره بقره می فرماید: «سَنَزیدُ الْمُحْسِنِینَ؛ به زودی پاداش نیکوکاران را بیفزایم.»

خداوند محسنین را رشد می دهد، در حقیقت همان نکته ای که خداوند برای مقام شاکران گفته برای محسنین هم گفته است چون خروجی حمد و شکر مقام محسن شدن است.

امام سجاد(ع) در فراز دوم دعای 44 صحیفه سجادیه خداوند را حمد می کنند که به لطف خود دینش را به ما هدیه کرد و در اختیارمان قرار داد تا از این طریق ما را وارد راه های احسانش کرده و به جانب رضوانش هدایت کند. سپس امام سجاد(ع) وارد بحث ماه رمضان می شوند که از اینجا به بعد دعای 44 یک رمضان شناسی کامل است.

امام سجاد(ع) در دعای 44 صحیفه سجادیه می فرماید: ماه رمضان یکی از راه های احسانی است که می توانید از این طریق به رضای خدا دست یابید و این ماه دارای ویژگی هایی است «وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی جَعَلَ مِنْ تِلْکَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ، شَهْرَ الصِّیَامِ، وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ، وَ شَهْرَ الطَّهُورِ، وَ شَهْرَ الَّتمْحِیصِ، وَ شَهْرَ الْقِیَامِ الَّذی أُنْزلَ فِیهِ الْقُرْآنُ ، هُدًی لِلنَّاسِ، وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَی وَ الْفُرْقَانِ؛ و خدا را سپاس که از جمله آن راه ها، ماه خود، ماه رمضان را قرار داد؛ ماه روزه و ماه اسلام، ماه پاک کننده، ماه آزمایش، ماه قیام به عبادت و ماهی که قرآن را در آن نازل کرد که سراسر برای مردم هدایت است و نشانه هایی روشن از هدایت و جداکننده بین حق و باطل است.»

در ادامه دعا امام سجاد(ع) ویژگی های شب قدر را مطرح می کنند «ثُمَّ فَضَّلَ لَیْلَةً وَاحِدَةً مِنْ لَیَالِیهِ عَلَی لَیَالِی أَلْفِ شَهْرٍ، وَ سَمَّاهَا لَیْلَةَ الْقَدْرِ، تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَ الرُّوحُ؛ سپس یکی از شب هایش را، بر شب های هزار ماه، برتری داد و آن را شب قدر نامید؛ فرشتگان و روح در آن شب.»؛ در شب قدر انسان می تواند راه صد ساله را طی کند چون «أَلْفِ شَهْرٍ» برابر 80 سال است. امام سجاد(ع) در ادامه دعا به برکات این شب و نزول فرشتگان اشاره و سپس نکاتی را در خصوص روزه داری حقیقی مطرح می کنند.

«أَعِنَّا عَلَی صِیَامِهِ بکَفِّ الْجَوَارِحِ عَنْ مَعَاصِیکَ، وَ اسْتِعْمَالِهَا فِیهِ بمَا یُرْضِیکَ حَتَّی لَا نُصْغِیَ بأَسْمَاعِنَا إِلَی لَغْوٍ، وَ لَا نُسْرِعَ بأَبْصَارِنَا إِلَی لَهْوٍ؛ ما را به روزه داشتن این ماه و حفظ انداممان از گناهانت و به کار گرفتن آن ها در آنچه که تو را خشنود می کند، یاری ده؛ تا با گوشمان به گفتار لغو گوش نکنیم و با چشممان به تماشای لهو نشتابیم.» با روزه گرفتن باید تمام جوارح بنده از گناهان خودداری کند خودداری کند تا این گونه ماه رمضان را پاس بدارد. همچنین در ماه رمضان باید ضمن به جا آوردن نماز اول وقت باید واجبات نماز را رعایت و ارکان نماز را محافظت کنیم.

حال این سؤال پیش می آید روزه دار حقیقی چگونه باید عمل کند؟ امام در دعای 44 تأکید دارند که روزه دار باید صله رحم کند، اموالش پاک بوده و خمسش را داده باشد، به همسایگان رسیدگی کند، با شخصی که با او دشمنی کرده، از در مسالمت درآید.

انتهای پیام