نمادهای شهری؛ در جستجوی زیبایی میان سنگ و سیمان

به گزارش ایرنا، اِلمان (نماد) شهری سازه یا اثری است که در فضای شهری نصب می شود و علاوه بر کاربردهای مختلف، جنبه های زیباشناختی و فرهنگی نیز دارد. اِلمان ها (نمادهای شهری) به اشکال مختلف نظیر مجسمه، آب نما، سازه های چوبی یا فلزی و حتی آثار هنری نقاشی خط یا گرافیک می تواند به هویت بخشی شهرها کمک کند.

نمادها و الگوهای شهری علائم و نشانه های القاکننده تفکر و بینش حاکم بر شهرها هستند و این علائم چنانچه با دقت و اندیشه انتخاب شوند می توانند به عنوان رسانه عمومی ایفای نقش کند و آگاهی بخش ساکنان شهر و حتی گردشگران و مسافران ورودی به این مناطق باشد.

المان از شعر سعدی در شهرکرد

در این میان در شهرها و حتی روستاه با نمادهای مختلفی روبرو می شویم که هر یک می تواند پیامی برای مخاطب داشته باشد و برخی چنان از تاثیرگذاری بالایی برخوردار است که تا سال ها در ذهن مسافران ورودی به این شهرها نقش می بندد و برخی شهرها نیز از وجود اِلمان های تاثیرگذار محروم هستند و چنانچه در این مناطق ورود کنیم از منظر زیبایی بصری، مبلمان شهری و یا نمادهای هویت بخش تفاوتی بین آن شهر با دیگر نقاط کشور نمی توان پیدا کرد.

شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری میراث دار فرهنگ و تمدن غنی از اقوام ساکن در خود است که انتظار می رود با تهیه و نصب نمادهایی این فرهنگ و هویت را در سیمای خود هویدا کند و در کنار آن به زیباسازی محیط زندگی شهروندان نیز منجر شود.

در این راستا در سال های اخیر شاهد طراحی و نصب اِلمان هایی در سطح این شهر هستیم اما اینکه تا چه میزان در طراحی و نصب نمادهای شهری در شهرکرد موفق عمل شده است و در این حوزه با چه چالش ها و فرصت هایی روبرو هستیم در میزگرد ایرنا مرکز شهرکرد با حضور متولیان امر، هنرمندان و کارشناسان این حوزه به نقد و بررسی گذاشته شده است.

المان مرد نمد مال در شهرکرد

میزگرد تخصصی « نمادهای شهری ؛ از زیبایی شناختی تا کارکرد مفهومی هویت بخشی» به میزبانی ایرنا شهرکرد با مشارکت اکبر ایازی رییس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد ، کریم منزوی استاد دانشگاه و گرافست، آرش روحی معمار و طراح المان های شهری و نرگس مجدزاده رییس اداره طرح های کالبدی اداره کل راه و شهرسازی چهارمحال و بختیاری برگزار شد.

لزوم بهره گیری از هنرمندان در تهیه نمادهای شهری

کریم منزوی استاد دانشگاه و گرافیست

یک استاد دانشگاه و از هنرمندان گرافست شناخته شده چهارمحال و بختیاری در این میزدگرد گفت: ریشه لغوی اِلمان از "اِلمنت" و به معنی عنصر و اجزای تشکیل دهنده یک ساختار است که شامل تابلوها، مجسمه ها، آب نماها و هرآنچه در شهر می توان طراحی و نصب کرد، می شود.

کریم منزوی افزود: برای چیدمان عناصر در فضای شهری با 2 بخش نرم افزاری و سخت افزاری روبرو هستیم که باید گفت در حوزه نرم افزار باید اقدامات بیشتری انجام داد اما در شهرکرد کمتر مورد توجه واقع شده است و به طور معمول از اِلمان های آماده، استفاده شده و از طراحی و هنر هنرمندان تا حدی غافل مانده ایم.

وی با بیان اینکه برای طراحی و نصب اِلمان ها باید اعتبار مناسبی درنظر گرفته شود تصریح کرد: با وجود اینکه تهیه کارهای فاخر و ماندگار نیاز به حمایت مادی و معنوی دارد اما در این رابطه اعتبار مناسبی در استان هزینه نمی شود و اِلمان ها دقیقه 90 و حتی بدون حضور ناظر رشته گرافیک نصب می شود.

این مدرس رشته هنر با بیان اینکه در طراحی و ساخت اِلمان ها باید از هنرمندان توانمند استفاده شود اظهار داشت: در پاره ای از موارد این اقدام انجام می گیرد اما در سطح کلان تر هر یک از ادارات و دستگاه ها به صورت هدفمند به این بخش ورود نکرده اند و کاستی هایی همچنان وجود دارد.

آنچه در خصوص المان های شهری با آن در شهرکرد روبرو هستیم به اصطلاح آش شله قلمکاری است که هنوز در شهرکرد به خوبی جانیفتاده است.

منزوی افزود: آنچه در خصوص المان های شهری با آن در شهرکرد روبرو هستیم به اصطلاح آش شله قلمکاری است که هنوز در شهرکرد به خوبی جانیفتاده است و وظیفه داریم در کنار ساخت نمادهای هنری، سطح سلیقه و توقع مردم را در این بخش افزایش داده تا آنها نیز از آثار فاخر لذت ببرند و آن را بپذیرند.

وی با اشاره به اینکه این استان از هنرمندان توانمندی در رشته های مختلف برخوردار است تصریح کرد: در کنار هنرمندان توانمند استان، اینکه چگونه طراحی فرهنگی و هنری نظیر اِلمان ها را اجرا کنیم از اهمیت دوچندانی برخوردار است و در این بخش باید دقت زیادی به کار گرفته شود.

بیشتر بخوانید:

جای خالی نمادهای هویتی در بام ایران

این هنرمند استان با بیان اینکه برخی اِلمان های شهری با وجود اینکه از طراحی و اجرای خوبی برخوردار است اما مورد پسند عموم مردم قرار نمی گیرد افزود: باید بر کار درست تداوم داشته باشد و سطح سلیقه مردم را ارتقا داد تا همانطور که تاریخ نشان داده است برخی اِلمان ها پس از گذشت سال ها ارزش و اهمیت خود را به دست می آورند و عموم مردم نسبت به آن تعلق پیدا می کنند.

نواقص زیباسازی شهری در شهرکرد را قبول داریم

اکبر ایازی رییس سازمان فرهنگی اجتماعی شهردار شهرکرد

رییس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد نیز در این نشست با تایید بر اینکه نواقصی در خصوص المان ها و نمادهای شهری در شهرکرد وجود دارد اظهار داشت: نواقص را می پذیریم اما اعتقاد ما بر این است که در وهله نخست باید آن را ریشه یابی کرد و سپس از ظرفیت های موجود در راستای بهبود شرایط کنونی بهره گرفت.

اکبر ایازی افزود: علت این کاستی و نقص را باید در همان گام اول که سیاستگذاری های اولیه در حوزه سیما و منظر شهری و اساسنامه های موجود در این خصوص جست وجو کرد و باید گفت که از همان ابتدا مسیر به انحراف کشیده شده است.

نه تنها در رابطه با دستورالعمل ها و قوانین موجود در حوزه زیباسازی بصری، بلکه در حوزه تخصصی و همچنین اعتبارات هم ضعف های بسیاری وجود دارد.

وی تصریح کرد: نه تنها در رابطه با دستورالعمل ها و قوانین موجود در حوزه زیباسازی بصری، بلکه در حوزه تخصصی و همچنین اعتبارات هم ضعف های بسیاری وجود دارد و چالش هایی را برای ایجاد یک کار درست و تمییز در حوزه طراحی، اجرا و نصب المان ها در سطح شهر ایجاد کرده است.

رییس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد گفت: برخی تصمیمات و رویه های غیر تخصصی، سبب شده تا نتوان در حوزه المان های شهری آنطور که باید موفق عمل کرد و نقیصه هایی در این خصوص شکل گرفته است.

ایازی با بیان اینکه اقدامات عمرانی صرف بر زیباسازی شهری غلبه کرده است افزود: در بسیاری از موارد مشاهده می شود که نگاه به شهر عمرانی است و وجود نگاه نرم افزاری و فرهنگی به پروژه ها کمتر دیده می شود.

چالش کمبود اعتبارات

میزگرد تخصصی ایرنا با موضوع المان های شهری

وی کمبود اعتبارات را از دیگر چالش های فراروی المان های شهری عنوان کرد و اظهار داشت: به طور میانگین هر المان حدود 30 میلیارد ریال هزینه به دنبال دارد که برای توفیق در این حوزه نیاز به اعتبار قابل توجهی است.

رییس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد به تلاش های انجام شده در خصوص طراحی و نصب المان ها در شهرکرد طی 2 سال اخیر نیز اشاره کرد و گفت: سال گذشته با اعلام فراخوان در خصوص طراحی المان، 60 طرح به این سازمان ارسال شد که در نهایت با داوری های انجام شده 6 طرح به مرحله اجرا رسید.

ایازی افزود: طی 2 سال اخیر 40 نماد و اِلمان شهری در شهرکرد نصب شده است که هرچند روی برخی از این نمادها را نمی توان اِلمان نامگذاری کرد و بیشتر به تندیس های شهری شبیه هستند و المانی با حجم بزرگ و طراحی زمینه در این خصوص نداشته ایم.

وی از آماده سازی مقدمات برای ساخت المان شهدا در میدان شهدا (چهارمحال) شهرکرد خبر داد و گفت: فضای مناسبی برای یک المان بزرگ و تاثیرگذار در این میدان وجود دارد و با توجه به برگزاری کنگره ملی شهدای استان، این المان در حال طراحی است.

رییس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد در عین حال از وجود برخی المان های موجود در سطح شهر که نمایانگر مشاغل و صنایع دستی مخصوص این منطقه است اشاره کرد و گفت: کوی نمدمالان که در آن المان مرد نمدمال نصب شده است، مرد گیوه دوز و مرد آهنگر (چلنگر) از جمله تلاش های انجام شده برای هویت بخشی به شهر با نصب نمادها و عناصر شهری است و از سوی دیگر در تلاش برای ایجاد گذر فرهنگی، ورزشی و گردشگری در بافت تاریخی شهر هستیم.

اولویت ما در واگذاری طراحی و ساخت المان های شهری با هنرمندان بومی است.

ایازی تصریح کرد: امسال برای بخش هنرهای شهری و المان ها 110 میلیارد ریال اعتبار پیش بینی شده است و اگر چه در همین رابطه اولویت ما در واگذاری طراحی و ساخت المان ها با هنرمندان بومی است اما از آنجاکه کیفیت کار نیز مهم است ممکن است از هنرمندان توانمند دیگر استان ها نیز بهره گرفته شود.

وی با بیان اینکه طراحی و ساخت بیش از 60 درصد نمادها و المان های شهری اجرا شده در 2 سال اخیر به دست هنرمندان استانی انجام شده است اظهار داشت: برای انتخاب اِلمان هایی که از سوی هنرمندان در فراخوان ها شرکت داده می شود از نظر داوران در سطح ملی استفاده می شود و جدای از آن محدودیت های قانونی در واگذاری طرح ها به هنرمندان توانمند نیز مانعی در این خصوص است و باید طی مناقصه هایی طرح ها واگذار شود و این موضوع انتخاب هنرمندان شاخص را با چالش روبرو می کند.

اِلمان سازی در شهرکرد انجام می شود اما با سرعت کم

ایازی با بیان اینکه معرفی و تبلیغ خرده فرهنگ های استان در قالب المان های شهری در دستور کار این نهاد قرار دارد تصریح کرد: اگر چه به سمت المان سازی در حرکت هستیم اما سرعتمان کُند است و نیاز به هماهنگی بین دستگاهی به ویژه برای نصب اِلمان ها در ورودی های سطح شهر است.

وی با بیان اینکه شکل گیری اتفاقات خوب در حوزه المان های شهری نیازمند مشارکت مردم و همچنین قشر هنرمندان است افزود: انتظار می رود سطح آگاهی و دانش شهروندان نسبت به اِلمان های که در سطح شهر نصب می شود بیشتر و از نگاه قومیتی پرهیز و اعتمادسازی شود و از سوی دیگر هنرمندان هم با وجود محدودیت های مالی ما را همراهی کرده و در تولید آثار فاخر کمک کنند و ما نیز وظیفه داریم که جایگاه هنرمندان را ارج نهاده و آنها در سیاستگذاری ها و تصمیم گیری ها مشارکت دهیم.

رییس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد با انتقاد از برخی دستورالعمل های تحمیلی برای تهیه و طراحی المان ها تصریح کرد: به طور مثال تهیه و نصب اِلمان ها با برخی موضوعات از جمله آسیب های اجتماعی مورد تاکید قرار می گیرد که چنانچه نسبت به اجرای آن امتناع شود، ترک فعل محسوب شده و پیامدهای حقوقی دارد.

ایازی یادآور شد: در مهر و ابان امسال فراخوان جدید در خصوص طراحی و تولید اِلمان ها منتشر خواهد شد که تمام تلاش ما بر اینست بستر مناسب را برای حضور و مشارکت هنرمندان توانمند و کاربلد استان فراهم کنیم.

ضرورت منطقه بندی شهرها (زونینگ) برای ساماندهی مبلمان شهری

آرش روحی معمار و طراح

یک معمار و عضو نظام مهندسی چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد با انتقاد از اینکه جایگاه منطقه بندی شهرها (زونینگ) در طرح های شهرسازی مغفول واقع شده است گفت: در حال حاضر آنچه نقشه راه شهرسازی در استان ها قرار دارد طرح جامع تفصیلی و بازنگری های 10 ساله آن است این در حالی است که آخرین طرح جامع شهرکرد به دهه 80 و حدود 20 سال قبل می رسد از همین رو برنامه مدونی برای طراحی مبلمان شهری در آن با توجه به مقتضیات زمان و مکان فعلی دیده نشده است و شاهد یک شلختگی و بی ریختی شهری در شهرکرد هستیم.

طرح تفصیلی فعلی شهرکرد نمی تواند جوابگوی نیازهای فعلی شهر باشد که برای رفع این کاستی، طرح منطقه بندی شهری (زونینگ) را پیشنهاد می دهیم.

آرش روحی افزود: طرح تفصیلی فعلی شهرکرد نمی تواند جوابگوی نیازهای فعلی شهر باشد که برای رفع این کاستی، طرح منطقه بندی شهری (زونینگ) را پیشنهاد می دهیم به این صورت که در هر منطقه از شهر متناسب با فرهنگ جغرافیایی آن به ساخت و نصب نماد و ساماندهی فضای شهری اقدام کرد.

وی با بیان اینکه قبل از طراحی و نصب المان ها در شهر باید ریخت شناسی شهری انجام داده شود تصریح کرد: این در حالی است که اکنون این مهم در شهرکرد انجام نشده است و نه تنها هویت سازی نشده بلکه چنانچه اقدامی در جهت هویت سازی شهری هم انجام شده باشد به سبب ناخوانایی با سایر مبلمان و فضای شهری از تاثیرگذاری، جذابیت، و زیبایی بصری لازم برخوردار نیست.

این مهندس معمار اضافه کرد: نبود طرح منطقه بندی شهرها از یک سو، جدایی هنرمندان با مهندسان معمار از سوی دیگر و نبود فضای مناسب شهری برای اجرای طرح های المان شهری سبب شده که در حال حاضر آنچه در خصوص آراستگی و زیباسازی شهری در کنار هویت بخشی به شهروندان انتظار می رود محقق نشده باشد.

بیشتر بخوانید:

تقویت مبلمان شهری شهرکرد با نمادهای هویت بخش

روحی به اهمیت نقش شهروندان در پذیرش و همراهی با طرح های شهری نیز اشاره کرد و گفت: ما با جامعه مواجه هستیم که آموزش هنری ندیده اند اما در مقابل به قضاوت طرح های هنری می پردازند، از این رو در اینجا با دوگانگی هایی روبرو می شویم که کار را برای هنرمند و یا معماران سخت می کند.

وی که طراح اِلمان میدان 12 محرم(فلکه آبی) شهرکرد است در پاسخ به برخی از انتقادات وارده شده به این طرح نیز توضیح داد: اگر چه طرحی که بدون نظارت طراح در میدان 12 محرم اجرایی شده است با طرح اولیه آن تفاوت هایی دارد و نیاز به اصلاح هایی دارد اما زیرسوال بردن کامل طرح یک اقدام غیرکارشناسی بود و برای قضاوت کردن در مورد آن زمان داده می شد.

عضو نظام مهندسی چهارمحال و بختیاری افزود: ترویج، توسعه و آموزش هنر به شهروندان یکی از وظایف شهرداری است و در این رابطه در شهرکرد باید بیش از گذشته کار کرد.

غفلت از ظرفیت کمیته تخصصی سیما و منظر در اِلمان سازی ها

نرگس مجدزاده رییس اداره طرحهای کالبدی

رییس اداره طرح های کالبدی اداره کل راه و شهرسازی چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد اظهار داشت: کمیته تخصصی سیما و منظر این اداره با حضور اعضایی از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری شهرکرد، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، نظام مهندسی و اساتید دانشگاه مسوولیت طراحی شهری را دارد که این وظیفه در سطح کلان استانی است.

نرگس مجدزاده افزود: در کنار این کمیته تخصصی که به صورت استانی فعال است می طلبد تا در مقیاس کوچک نیز کمیته های شکل گیرد و به ساماندهی فضاهای شهری منجر شود.

اداره کل راه و شهرسازی در حوزه شهرسازی در قالب طرح های توسعه عمران، نگاه بلندمدت و افق 10 ساله دارد از همین رو نمی تواند به صورت جزیی و در کوتاه مدت به موضوع نمادهای شهری بپردازد.

وی در پاسخ به اینکه طرح تفصیلی چرا جوابگوی طراحی شهری در مقیاس کوچک نیست توضیح داد: اداره کل راه و شهرسازی در حوزه شهرسازی در قالب طرح های توسعه عمران، نگاه بلندمدت و افق 10 ساله دارد از همین رو نمی تواند به صورت جزیی و در کوتاه مدت به این موضوع بپردازد با این وجود طرح تفصیلی شهرکرد نیازمند بازنگری است.

رییس اداره طرح های کالبدی اداره کل راه و شهرسازی چهارمحال و بختیاری ادامه داد: با این وجود هر نهادی قصد داشته باشد در حوزه فضای شهری طرحی طراحی و اجرا کند به کمیته تخصصی سیما و منظر این اداره کل ارجاع داده می شود و باید از این کمیته مجوز بگیرد اما تاکنون حتی در مورد یک نمونه از اِلمان های نصب شده در شهرکرد، درخواستی به این کمیته ارجاع نشده است.

مجدزاده ناهماهنگی بین دستگاهی را یکی از علل شلختگی شهری در شهرکرد عنوان کرد و گفت: در برخی موارد شاهد تک رویی ها در ساخت و نصب المان ها در سطح شهر هستیم در حالیکه نسبت به ظرفیت کمیته سیما و منظر این اداره کل توجهی نشده است.

وی افزود: در حال حاضر فضای شهری فعالی که در آن شهروندان احساس هویت و تعلق خاطر داشته باشند و یا با آن خاطره سازی کنند، نداریم و شدت این موضوع را در محله های طرح نهضت ملی مسکن بیش از هر منطقه دیگر شهر شاهد هستیم.

به گزارش ایرنا، شهرکرد دارای 200 هزار نفر جمعیت است.

نمای کلی از شهرکرد مرکز چهارمحال و بختیاری

شهرکرد به عنوان مرکز استان چهارمحال و بختیاری نماینده اقوام ساکن در استان است و می توان با معرفی مشاهیر اقوام لر، ترک و فارس در فضای شهری به ویژه اماکن عمومی به نحو مطلوبی فرهنگ و تمدن استان را معرفی کند.