استاد مطهری مرد «نه» گفتن و ایستادن در مقابل هرگونه کارمندوارگی بود

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «هرمنوتیک دینی و فلسفه علوم انسانی» (مطالعه موردی آرای استاد شهید مرتضی مطهری) نوشته مالک شجاعی جشوقانی در سرای علمی فرهنگی ناشران دانشگاهی رونمایی شد. این کتاب توسط انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده است.

در مراسم رونمایی و پرسش و پاسخ درباره کتاب «هرمنوتیک دینی و فلسفه علوم انسانی»، شجاعی جشوقانی ، مؤلف کتاب با اشاره به اینکه نهاد دانشگاه و نهاد حوزه، هر دو متجاوز از 100 سال در ایران عمر دارند، افزود: نکته قابل توجه این است که هر دو نهاد، ارزش خاصی برای اندیشه شهید مطهری قائل هستند.

وی با اذعان به اینکه به گفته حضرت امام خمینی (ره)، تمامی کتاب های شهید مطهری بدون استثنا ارزشمند هستند، تأکید کرد: سوال این است که اگر امروز مطهری در میان ما بود، آیا مجال طرح اندیشه خود را داشت یا جزو «دیگری منزوی نهاد علم» محسوب می شد؟ چرا که مطهری مرد «نه» گفتن و ایستادن در مقابل هرگونه فرمالیسم و کارمندوارگی بود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ادامه داد: اساساً کارمندوارگی در علم، مجال خلاقیت را از بین می برد و به همین دلیل تمایز اندیشه های شهید مطهری قابل لمس است.

شجاعی جشوقانی با اشاره به تلاش چندین ساله در نگارش کتاب هرمنوتیک دینی و فلسفه علوم انسانی در اندیشه مطهری متذکر شد: در این کتاب مسئله دین و علوم انسانی از منظر آثار شهید مطهری مورد بررسی قرار گرفته است. در ایران بعد از انقلاب، مهمترین چالش ها نسبت به دین و علوم انسانی بوده است. در دورانی نگاه مغرضانه و منفی شکل گرفته بود و بعضی ها معتقد بودند دین در دوره جدید جایگاهی ندارد که باید گفت این مسئله محدود به ایران نبود و در غرب نیز بعد از رنسانس، نگاه انتقادی به اندیشه دینی به وجود آمد.

شجاعی جشوقانی تصریح کرد: اندیشه بعد از رنسانس این بود که با آمدن علم، نیازی به حضور دین نیست و دین حضور زائدی دارد. درواقع انسان مدرن معتقد بود که به مدد علم در این دنیا می خواهد بهشت خود را برقرار کند و دیگر اعتقادی به بهشت در دنیای دیگر نداشت. بر همین اساس بود که اندیشه پیشرفت شکل گرفت و عنوان می شد که از طریق علم می توان زندگی را روشن کرد و این علم باید در تمامی حوزه ها از جمله مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی به کار گرفته شود.

وی بازخوانی آثار شهید مطهری را از این جهت ضروری دانست که رابطه دین و علوم انسانی در نظریات این اندیشمند، به شکل مطلوبی مطرح شده است.

این نویسنده و پژوهشگر تصریح کرد: از زمانی که دانشجوی فلسفه در دانشگاه تهران بودم، به عقاید و نظریات شهید مطهری توجه خاصی داشتم و از سال 83 با آثار ایشان مأنوس بودم و هر روز بیشتر به طرح اهمیت فکری شهید مطهری پی می برم چرا که شهید مطهری از نقاط عطف فکری ماست. ایده کتاب هرمنوتیک دینی و فلسفه علوم انسانی نیز 10 سال پیش شکل گرفته است.

وی افزود: در این کتاب سعی شده، تمامی آثار شهید مطهری پوشش داده شود. در واقع 120 اثر از شهید مطهری در این کتاب بررسی شده است و تلاش بر این بوده که خوانش گزینشی از آثار شهید مطهری نداشته باشیم.

به گفته شجاعی جشوقانی ، تعدد آثار شهید مطهری یک صورت مسئله مشخص داشت و اصلاً پراکنده کاری نداشته است. ایشان هم در مورد حافظ اثر دارد و هم در مورد تاریخ ایران و اسلام و هم در مورد غرب. به زحمت می توان عالمان دینی پیدا کرد که چنین تنوعی از آثار را داشته باشند.

وی شاهکار شهید مطهری را «اصول فلسفه و روش رئالیسم» دانست و متذکر شد: مسئله خاص شهید مطهری، دین در دنیای جدید بود و اینکه آیا دین را باید به تعطیلات تاریخ معاصر سپرد و با آن وداع موزه ای کرد یا اینکه دین در دنیای جدید نیز می تواند زنده و زاینده باشد که قاعدتاً عقیده شهید مطهری مورد دوم بود.

این پژوهشگر فلسفه همچنین به بررسی مقوله مناسبات دین و علوم انسانی در ایران پسا انقلابی در کتاب خود تأکید کرد و گفت: درواقع در پی سال ها تحصیل، تدریس و پژوهش، صورت مسئله اصلی تحقیقاتم، مناسبات دین و علوم انسانی بوده است.

شجاعی اضافه کرد: در بین جریانات فکری بعد از انقلاب، معتدل ترین و منصف ترین جریان، همان اندیشه شهید مطهری و برآمده از آرا علامه طباطبایی است، اما به دلایلی معتقدم این جریان فکری خیلی در حوزه و دانشگاه ادامه نیافته است. این در حالی است که باید این جریان فکری معاصر شده و مجدداً مورد بررسی قرار گیرد و خوانش معاصر از شهید مطهری یک ضرورت است.

این محقق و نویسنده تأکید کرد: هنوز مجال کافی برای طرح ایده های خام به ویژه در خصوص موضوعات و شخصیت هایی که ممکن است حساسیت زا باشد وجود ندارد.