افتخارات ناگفته نابغه ریاضی ایران

به گزارش ایسنا، به بهانه تولد مریم میرزاخانی در 22 اردیبهشت در این مطلب از الف، بخشی از زندگی و افتخارات او را مرور می کنیم.

مریم میرزاخانی در 22 اردیبهشت سال 1356 در تهران به دنیا آمد. سالروز تولد او، 22 اردیبهشت (دوازدهم مه)، از سوی اتحادیه بین المللی انجمن های ریاضی جهان با پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران به عنوان روز جهانی زن در ریاضیات نام گذاری شد.

زندگینامه

مریم میرزاخانی در 22 اردیبهشت 1356 (12 مهٔ 1977) در تهران به دنیا آمد. او فرزند سوم خانواده بود. او دارای سه خواهر و برادر بود. پدرش احمد میرزاخانی مهندس برق و رئیس هیئت مدیره مجتمع آموزشی نیکوکاری «رعد» بود. پدر مریم میرزاخانی اهل روستای فشندک طالقان استان البرز است.

در نزدیکی دبیرستان مریم میرزاخانی چندین کتاب فروشی بود که از تفریحات او و دوستش این بود که بعد از مدرسه به کتاب فروشی ها رفته و کتاب های مورد علاقه خود را بخرند.

با مطالعه زندگینامه مریم میرزاخانی متوجه می شویم یکی دیگر از کسانی که مریم میرزاخانی به عنوان اثرگذارترین اشخاص در زندگی خود یاد کرده مدیر دبیرستان خود بود چرا که همیشه مدیر دبیرستانش در حال تلاش بود تا دانش آموزان مدرسه از همه امکانات استفاده کنند و از همه فرصت هایی که پسران برخوردار می شوند دختران هم برخوردار شوند.

مریم میرزاخانی علاقه ای نداشت مصاحبه کند و یا زیاد در رسانه ها مطرح باشد ولی نکات ریز و جالبی از زندگی او می دانیم.

شغل مورد علاقه اش وقتی کودک بود

مریم میرزاخانی در کودکی آرزو داشته نویسنده شود. او گفت: «وقتی که بچه بودم رویایم این بود که نویسنده شوم. هیجان انگیزترین لحظاتم را به خواندن رمان می گذراندم، در واقع هر چیزی را به دستم می رسید می خواندم.»

فیلم مورد علاقه مریم میرزاخانی

فیلم مورد علاقهٔ او، داگویل، با بازی نیکول کیدمن است. داستان فیلم شاید برایتان جالب باشد: دختر جوانی که دختر یک گنگستر است از دست پدرش می گریزد و وارد داگویل دهکده کوچکی می شود. او در صدد برقراری ارتباط با اهالی دهکده است. مردم اول بسیار سرد با وی برخورد می کنند اما جوانی که او را یافته به او کمک می کند تا مردم دهکده او را بپذیرند. پس از مدتی همه چیز عوض می شود.در این فیلم ما از نظر فلسفی با مباحث مختلفی آشنا می شویم. از جمله سکوت انسانهایی که توانایی بسیار دارند اما برای دیگران خود را ایثار می کنند. آیا این جامعه شایستگی پذیرش این همه ایثار را دارد و یا به قول جان استوارت میل، اگر آزادی را هم به آنها ببخشی، چون لایق نیستند از دست می دهند!

ازدواج

مریم میرزاخانی در 28 سالگی در سال 1384 (2005) با همسرش یان واندراک ازدواج کرد، یان نیز دانشیار ریاضی دانشگاه استنفورد، و پژوهشگر سابق علوم رایانه نظری مرکز تحقیقات آی بی ام و اهل جمهوری چک است و از او دارای یک فرزند به نام آناهیتا است.

یکی از آرزوهای خانم میرزاخانی، اعطای تابعیت ایرانی به دخترش بود. این رویا در زمان حیاتش عملی نشد اما پس از آن مجلس شورای اسلامی با هدف اجرای وصیت او، برای تسریع در اصلاح قانون تابعیت ایران وارد عمل شد و «کلیات لایحه اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» به تصویب نمایندگان رسید.

به نقل از سایت زومیت همسرش درباره او می گوید:

ما اولین بار در سال 2004 (1382) در بوستون همدیگر را دیدیم. او یک فارغ اتحصیل ستاره بود که در تز دکترای خود در هاروارد، مسائل زیادی را در حوزه ی رویه های هذلولی حل کرده بود. اما آنقدر متواضع بود که در یک میهمانی خانوادگی اصلا چنین چیزی را متوجه نمی شدید. رفتار او دوستانه و کنجکاو بود و برای اینکه طرافیانش را گیج نکند، دستاوردهای واقعی اش را پنهان می کرد.

یان وندارک همسر مریم در مورد نحوه ی پژوهش او در محیط خانه می گوید:

مریم کاغذهای بسیار بزرگی را روی زمین خانه پهن می کرد و ساعت ها روی آن ها نمودار می کشید و یادداشت و معادله می نوشت. من ایده ای نداشتم که او چگونه این کار را می کند، اما نهایتا جواب می گرفت. مسائلی که مریم روی آن ها کار می کرد بسیار انتزاعی و پیچیده بودند و نمی شد درمورد آن ها قدم های منطقی برداشت.

افتخارات مریم میرزاخانی

میرزاخانی در دوران تحصیل در دبیرستان فرزانگان تهران، برندهٔ مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی در سال های 1994 (هنگ کنگ) و 1995 (کانادا) شد.

در این سال به عنوان نخستین دانش آموز ایرانی نمرهٔ کامل را به دست آورد.

وی نخستین دانش آموز ایرانی بود که دو سال مدال طلا گرفت.

در سال 1999 مدرک کارشناسی خود را در رشتهٔ ریاضی از دانشگاه شریف گرفت.

جایزهٔ برترین فارغ التحصیلان دانشگاه هاروارد در سال 2003

جایزهٔ پژوهشگر برتر بنیاد ریاضیات کلی در سال 2004

مریم میرزاخانی دکترای خود را در سال 2004 در دانشگاه هاروارد به پایان رساند.

از مریم میرزاخانی به عنوان یکی از ده ذهنِ جوان برگزیدهٔ سال 2005 از سوی نشریهٔ پاپیولار ساینس در آمریکا و ذهن برتر در رشتهٔ ریاضیات تجلیل شد.

مریم میرزاخانی پس از فارغ التحصیلی از هاروارد، فعالیت حرفه ای خود را به عنوان پروفسور ریاضی دانشگاه پرینستون ادامه داد.

وی از 11 شهریور 1387 (اول سپتامبر 2008) در دانشگاه استنفورد استاد دانشگاه و پژوهشگر رشتهٔ ریاضیات بود.

مریم میرزاخانی برنده جوایزی چون جایزه ستر از انجمن ریاضی آمریکا در سال 2013 و جایزهٔ کلی بود.

میرزاخانی در سال 2014 به دلیل کنش گری در زمینه «دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه ای آن ها» برنده مدال فیلدز شد که بالاترین جایزه در ریاضیات است.

وی نخستین زن و ایرانی برندهٔ مدال فیلدز است.

انتخاب به عنوان یکی از ده فرد مهم سال 2014 از سوی مجله نیچر

عضویت در فرهنگستان علوم فرانسه در سال 2015

عضویت در مجمع فیلسوفان آمریکا در سال 2015

مریم میرزاخانی در مه سال 2016 به عضویت در آکادمی ملی علوم برگزیده شد. او نخستین زن ایرانی است که به عضویت در این آکادمی برگزیده شد.

مریم میرزاخانی در آوریل سال 2017 میلادی به عضویت آکادمی علوم و هنر آمریکا درآمد.

جایزه بریکترو در ریاضیات در سال 2020 (پس از درگذشت)

سالروز تولد او، 22 اردیبهشت (دوازدهم مه)، از سوی اتحادیه بین المللی انجمن های ریاضی جهان با پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران به عنوان روز جهانی زن در ریاضیات نام گذاری شد.

بیماری و درگذشت

او در سال 1392 (2013) متوجه شد که به سرطان سینه مبتلا شده است. سرطان به مغز استخوان او نیز سرایت کرد. پدر و مادرش برای مراقبت از او به آمریکا رفتند؛ ولی سرانجام در 23 تیر سال 1396 (2017) در 40 سالگی در بیمارستانی در کالیفرنیا درگذشت و آرامگاه وی در پارک یادبود لوس گاتوس در کالیفرنیا قرار دارد.

یان وندارک می گوید: (به نقل از زومیت)

مریم بعد از تشخیص سرطان گفت این عادلانه نیست. زندگی عادلانه نیست و زمانی که در یک خانواده ی عالی به دنیا آمدم هم عادلانه نبود، پس حالا شکایتی ندارم. او همیشه برنامه ی واضحی در ذهنش داشت و می دانست چه می خواهد.

آخرین پست مریم میرزاخانی در فیسبوک

او همچنین درآخرین پست فیسبوک خود نوشته بود: « هرچه بیشتر روی ریاضیات وقت گذاشتم، بیشتر هیجان زده شدم.»

نوشته رئیس دانشگاه استنفورد پس از درگذشت او

مارک تسیر لاوین رئیس دانشگاه استنفورد پس از درگذشت مریم میرزاخانی در وبسایت این دانشگاه نوشت:

او یک ریاضیدان و نظریه پرداز درخشان و درعین حال متواضع بود که جوایز را فقط برای این دریافت می کرد تا الهام بخش دیگر زنان باشد. او خیلی زود از میان ما رفت، اما تاثیری که روی هزاران زن گذاشت تا با الهام از او، در ریاضیات و علوم تحصیل و تحقیق کنند همیشه ماندگار خواهد بود.

سیارک میرزاخانی در فضا

سیارک 321357 در سال 2018 به یاد او سیارک میرزاخانی نام گذاری شد.

سایر افتخارات پس از درگذشت

در 2 فوریه 2018 استلاجیک، شرکتی فعال در زمینهٔ تصویربرداری و تحلیل دیدبانی زمین، میکروماهواره ای از سری گنوست (به اسپانیایی: ÑuSat) را به فضا پرتاب کرد که به افتخار مریم میرزاخانی نام گذاری شده است.

در سال 1398 خورشیدی، (2019) نهاد زنان سازمان ملل، نام او را در میان هفت دانشمند زن تاثیرگذار دنیا معرفی کرد؛ زنانی که از آن ها به عنوان زنانی یاد می شود که جهان را تغییر دادند.

در سال 2020 یکی از خیابان های شهر «مون پُلیه» فرانسه به پیشنهاد اعضای انجمن، به نام مریم میرزاخانی نام گذاری شد.

در سال 2020 خیابانی در کنار دانشگاه معروف «اکول نرمال» در شهر لیون فرانسه، به نام پر افتخار او نام گذاری شد.

در سال 2021 یکی از خیابان های برلین، آلمان- در 8 مارس و به مناسبت روز زن به پیشنهاد دانشجویان «دانشگاه فنی برلین» به نام مریم میرزاخانی نام گذاری شد.

در سال 2024 اتحادیه بین المللی اخترشناسی به افتخار او یکی از دهانه های ماه را میرزاخانی نامید.

در کتاب درسی دانش آموزان آمریکایی نیز به جهت فرهنگ سازی و آشنایی بیشتر کودکان، بخشی را به معرفی این نابغه ریاضی ایران و جهان اختصاص داده اند.

روز جهانی زنان در ریاضیات

در تقویم جهانی روزی را برای بزرگداشت مریم میرزاخانی در نظر گرفته و آن را روز جهانی زنان در ریاضیات نامیده اند. در سال 2019 میلادی و به پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران، 12 مه مصادف با 22 اردیبهشت ماه، سال روز تولد پروفسور مریم میرزاخانی، به یاد او و پاسداشت خدمات علمی این دانشمند نخبه و برجسته، از سوی اتحادیه بین المللی انجمن های ریاضی، با عنوان روز جهانی زنان در ریاضیات نام گذاری شد. در خصوص انتخاب این روز ویژه در سایتی که به همین منظور طراحی شده آورده اند:

12 مه (22 اردیبهشت) فرصت شادی بخشی برای جامعه ریاضی است تا زنان ریاضیدان را گرامی بدارد. این گرامیداشت هرساله در سراسر جهان برگزار می شود. هدف از نام گذاری روز جهانی زنان در ریاضیات، الهام بخشی به زنان سراسر جهان برای گرامیداشت دستاوردهای آن ها در ریاضی است تا بدین وسیله بتواند زمینه ای را برای ایجاد فضای کاری مناسب، لذت بخش و همگانی فراهم کند.

پیشنهاد نام گذاری روزی در تقیوم به نام روز جهانی زنان در ریاضیات اولین بار در 31 ژوئیه سال 2018 (9 مرداد سال 1397) و در جلسه عمومی بانوان اتحادیه بین المللی انجمن های ریاضی جهان در ریودو ژانیرو برزیل ارائه و به تصویب رسید؛ پیشنهادی که مورد حمایت چندین سازمان از جمله انجمن زنان اروپایی در ریاضیات، انجمن جهانی زنان در ریاضیات، زنان آفریقایی در انجمن ریاضیات، انجمن زنان هندی و ریاضیات و نیز گروه زنان ریاضیدان شیلیایی قرار گرفت. این پیشنهاد همچنین با استقبال پرشور و حمایت دیگر حضار همراه و به یک فراخوان جهانی و فراگیر برای اتحاد چندین سازمان ملی و قاره ای مبدل شد.

در توضیح این امر آمده که در شرایطی که برای قرن ها زنان ریاضیدان جهان مورد بی مهری و بی توجهی قرار گرفته اند، تعیین چنین روزی باعث می شود که حس تعلق خاطر در میان آن ها ایجاد شود و آگاهی کل جامعه ریاضیات نیز افزایش یابد؛ از سویی دیگر، پس از برگزاری 27 کنگره بین المللی ریاضی دانان که از سال 1897 در زوریخ آغاز شده، مریم میرزاخانی برای نخستین بار مدال فیلدز که پرافتخارترین جایزه در ریاضیات است را به تصاحب زنان درآورد و راه را برای سایر زنان فعال در این حوزه هموار ساخت و نام، یاد و روز میلادش در ریاضیات برای همیشه جاودان خواهد ماند.

جایزه های با نام افتخاری او

در چهارم نوامبر 2019 بنیاد جایزه بریکترو اعلام کرد که جایزه جدیدی به نام جایزه مریم میرزاخانی مرزهای نو را ایجاد کردند که به زنان پیشتاز در علم ریاضی تقدیم خواهد شد. این جایزه به مبلغ 50٬000 دلار هرساله به زنان ریاضیدان تازه کار که دکترای خود را در دوسال قبل از تقدیم جایزه گرفته اند پرداخت می شود. جایزه ممکن است به دونفر تعلق گیرد.

جایزه مریم میرزاخانی در انجمن ریاضی استرالیا

انجمن ریاضی استرالیا، جایزه مریم میرزاخانی را برای حمایت از دانشجویان زن بین المللی در رشته ریاضی در استرالیا ایجاد کرده است.

این جایزه در قالب بورسیه به دخترانی که متقاضی گذراندن دوره پسادکتری ریاضی در استرالیا هستند اعطا می شود.

جایزه مریم میرزاخانی در انجمن ریاضی ایران

انجمن ریاضی ایران، در سال 1399، جایزه ای به نام و یاد مریم میرزاخانی برای تشویق بانوان ریاضیدان ایرانی، ساکن ایران تصویب کرد. این جایزه هر سال در روز زادروز این زنده یاد اهدا می شود.

*بازنشر مطالب شبکه های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه ها منتشر می شود.

انتهای پیام