راهکارهای برون رفت ایران از اقتصاد شرطی

در شرایطی که بار دیگر اخبار مثبتی از مذاکرات هسته ای به گوش می رسد و نوسانات نرخ ارز در واکنش به این تحولات روندی کاهشی به خود گرفته، بار دیگر بحث «شرطی شدن اقتصاد» بر سر زبان ها افتاده است. رهبر معظم انقلاب در سخنانی صریح بر ضرورت پرهیز از شرطی کردن اقتصاد به مذاکرات خارجی تأکید کردند اما این پرسش جدی مطرح است که چگونه می توان اقتصاد کشور را از این وابستگی مزمن نجات داد و به استقلال نسبی در تصمیم گیری های اقتصادی رسید؟

علیرضا توکلی کاشی، کارشناس مسائل اقتصادی در گفت وگو با ایکنا، درباره راهکارهای فاصله گرفتن از یک اقتصاد شرطی گفت: واقعیت این است که هیچ اقتصادی در جهان به طور کامل از تحولات پیرامونی بی تأثیر نیست. ارتباط میان رویدادهای کلان و رفتارهای اقتصادی امری طبیعی است. برای نمونه، در صورت وقوع خشکسالی، کاملاً قابل پیش بینی است که پیش از آنکه کمبود واقعی در کالاهای کشاورزی رخ دهد، بازار با افزایش قیمت مواجه شود؛ چرا که فعالان اقتصادی با افزایش قیمت، به پیشامد خشکسالی عکس العمل نشان می دهند.

وی افزود: در ایران نیز وضعیت به همین صورت است. بیش از یک دهه تنش در عرصه هسته ای، تحریم ها، نوسانات ارزی و تلاطمات سیاسی، تجربه ای انباشته را برای بازار و فعالان اقتصادی رقم زده است. طبیعی است که اکنون نیز با انتشار هر خبر مثبتی، واکنش هایی نظیر کاهش نرخ ارز شکل بگیرد؛ همان طور که در گذشته نیز نمونه هایی مشابه را شاهد بودیم. به عنوان مثال، در سال 1367 و در پی اعلام پذیرش قطعنامه، نرخ دلار که تا آن زمان به حدود 160 تومان رسیده بود، ناگهان به کمتر از 50 تومان سقوط کرد؛ در حالی که هنوز درگیری ها ادامه داشت و تغییری جدی در ساختار اقتصادی کشور رخ نداده بود .

نباید در برابر نوسانات ارز واکنش انفعالی نشان داد

این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: نکته کلیدی این است که نباید به این نوسانات واکنش انفعالی نشان داد، بلکه باید با استفاده از ابزارهای مالی مناسب، زمینه کاهش اثرات مخرب آن را فراهم کرد. یکی از مهم ترین این ابزارها، راه اندازی بازار آتی ارز است. این بازار با تعیین نرخ ارز در ماه های آینده، به فعالان اقتصادی اجازه می دهد که خود را در مقابل نوسانات نرخ ارز، مصون نگه دارند و بنابراین بهتر بتوانند برای فعالیت تجاری خود برنامه ریزی کنند و به واردکنندگان و صادرکنندگان کمک می کند تا در برابر نوسانات پیش بینی ناپذیر، خود را بیمه کرده و از ضررهای ناگهانی جلوگیری کنند .

وی افزود: در بازار آتی ارز، فعالان می توانند برای دوره های زمانی مشخص (مثلاً یک ماه، شش ماه یا یک سال آینده) توافق هایی را انجام دهند تا نرخ ارز مورد نیاز خود را تثبیت کنند. این کار علاوه بر ایجاد اطمینان در فضای کسب وکار، کمک می کند تا انتظارات تورمی و هیجانات بازار نیز تا حدودی کنترل شود .

توکلی کاشی بیان کرد: به عبارت دیگر راه حل ما برای برون رفت از اقتصاد شرطی، نه نفی واقعیت ها و نه صدور بخشنامه های اخلاقی است، بلکه استفاده هوشمندانه از سازوکارهای اقتصادی برای مدیریت بحران ها و نوسانات است. تنها از این طریق می توان اقتصاد کشور را به سمت ثبات، پیش بینی پذیری و نهایتاً رشد پایدار سوق داد.

وی با بیان اینکه در شرایط کنونی اقتصاد ایران، نوسانات شدید ارزی یکی از مشکلات اساسی فعالان اقتصادی و تجار است، گفت: این نوسانات به ویژه در زمانی که اخبار مربوط به مذاکرات بین المللی منتشر می شود، تاثیرات منفی بر فعالیت های اقتصادی و تجاری می گذارد. پس یکی از راه حل های اساسی برای مدیریت این نوسانات، راه اندازی و توسعه بازار آتی ارز است .

اهمیت راه اندازی بازار آتی ارز

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: بازار آتی ارز به تجار این امکان را می دهد که پیش از وقوع نوسانات شدید ارز، اقدام به خرید و فروش ارز برای تحویل در آینده کنند. این ابزار مالی به تجار کمک می کند تا از نوسانات روزانه ارز مصون بمانند. مثلاً یک صادرکننده می تواند پیش از افزایش قیمت دلار در آینده، ارز خود را در بازار آتی پیش فروش کند و در زمان مقرر، کالا را با قیمت از پیش تعیین شده تحویل دهد. این روش می تواند ریسک های تجاری را کاهش دهد و از ضررهای ناشی از نوسانات ارز جلوگیری کند .

وی افزود: در شرایطی که بازار آتی ارز در دسترس نیست، تجار ممکن است مجبور شوند برای خرید و فروش ارز تحت تاثیر نوسانات روزانه قرار گیرند. به طور مثال، ممکن است یک صادرکننده امروز با قیمت مشخصی ارز خود را بفروشد، به جای کاهش، افزایش جایگزین شود. در چنین شرایطی، فعالان اقتصادی متضرر می شوند اما با وجود بازار آتی ارز، تجار می توانند در پیش بینی نوسانات ارز، برنامه ریزی دقیق تری داشته باشند و فعالیت های اقتصادی خود را با ثبات بیشتری انجام دهند .

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه نوسانات ارزی شدید، به ویژه در بازه های کوتاه مدت، باعث ایجاد عدم قطعیت در اقتصاد می شود، گفت: مثلاً اگر قیمت دلار در مدت یک ماه از 70 هزار تومان به 90 هزار تومان برسد، تجار و تولیدکنندگان برای برنامه ریزی های آتی خود با مشکلاتی مواجه می شوند. این نوسانات نه تنها برای تجار بلکه برای مصرف کنندگان نیز مشکلاتی به همراه دارد، چرا که قیمت کالاها و خدمات به دلیل افزایش قیمت ارز دستخوش تغییرات می شود . اگر بازار آتی ارز وجود داشته باشد، این نوسانات قابل پیش بینی و کنترل خواهند بود. به عنوان مثال، در صورتی که بازار آتی ارز توسعه یابد، تجار و تولیدکنندگان قادر خواهند بود تا با استفاده از قراردادهای آتی، ریسک نوسانات ارزی را کاهش داده و از زیان های ناشی از تغییرات قیمت ارز در کوتاه مدت جلوگیری کنند .

توکلی کاشی یکی از چالش های دیگر اقتصاد ایران را وابستگی به نتایج مذاکرات بین المللی دانست و اظهار کرد: این وابستگی ممکن است باعث ایجاد نوسانات غیرمنتظره در بازار ارز و اقتصاد شود. به ویژه در شرایطی که اخبار مربوط به مذاکرات به طور ناگهانی تغییر کرده و به طور ناگهانی منتشر می شود، اقتصاد ایران تحت تأثیر قرار می گیرد. به عنوان مثال، در صورتی که مذاکرات به نتیجه نرسد و فشارهای بین المللی بیشتر شود، قیمت ارز افزایش خواهد یافت و این امر باعث ایجاد مشکلات اقتصادی برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان خواهد شد .

وی یکی از راهکارهای اصلی برای کنترل این نوسانات را کاهش وابستگی به عوامل خارجی و توسعه تولید داخلی دانست و گفت: ایران می تواند با تشویق سرمایه گذاری های داخلی و ارتقاء تولیدات بومی، وابستگی خود به واردات را کاهش دهد. همچنین ایجاد روابط اقتصادی پایدار با کشورهای مختلف می تواند ایران را از خطرات تحریم های بین المللی و بحران های اقتصادی حفظ کند .

ضرورت ورود سرمایه گذاران به کشور

توکلی کاشی با اشاره به ضرورت ورود سرمایه گذاران خارجی به کشور گفت: یکی از مباحثی که در اقتصاد ایران می تواند تحول اساسی ایجاد کند، ورود سرمایه گذاری خارجی به کشور است. در صورت ورود سرمایه گذاران خارجی و ایجاد زیرساخت ها و کارخانه ها در ایران، نه تنها تولیدات داخلی تقویت می شود بلکه به دلیل منافع مشترک، سرمایه گذاران خارجی در برابر تحریم ها نیز از ایران حمایت خواهند کرد. این حمایت ها می تواند فشارهای سیاسی بر کشور را کاهش دهد و در نهایت، آسیب های ناشی از تحریم ها را به حداقل برساند. این امر، همانطور که در اصول اقتصاد مطرح شده، به نوعی با مفهوم «پوست در بازی» یا (Skin in the Game) که توسط نسیم نیکولاس طالب مطرح شده است، هم راستاست؛ به این معنا که وقتی افراد و سرمایه گذاران در یک فرآیند اقتصادی یا سیاسی سهیم باشند، برای حفظ سلامت آن تلاش خواهند کرد .

وی بیان کرد: همچنین، یکی از مهم ترین مسائل اقتصادی که همواره مطرح است، تعیین نرخ تعادلی ارز در کشور است. نرخ ارز باید به طور خودکار و براساس نرخ تورم کشور تعدیل شود. در صورتی که این تعادل برقرار نشود، شاهد برهم خوردن تعادل اقتصادی خواهیم بود. به عنوان مثال ثبات نسبی نرخ ارز، در شرایط اقتصاد تورمی، سبب افزایش تقاضا برای واردات به دلیل مقرون به صرفه بودن واردات در مقایسه با تولید داخل خواهد شد و همین مسئله بر تولید کشور، رشد اقتصادی و اشتغال تأثیر منفی خواهد گذاشت، به ویژه در شرایط تورمی، باعث افزایش واردات می شود. این امر به نوبه خود می تواند تولید داخلی را تحت تأثیر قرار دهد و مشکلات اقتصادی نظیر تعطیلی کارخانه ها و کاهش تولیدات داخلی را به وجود آورد .

این کارشناس اقتصادی یادآور شد: در سال های گذشته به ویژه در دهه 80 شاهد بودیم که به دلیل ثابت ماندن نرخ دلار، تولیدکنندگان داخلی با مشکلاتی مواجه شدند. این مشکلات از آنجا آغاز شد که با افزایش تورم داخلی، کالاهای خارجی ارزان تر از تولیدات داخلی شده و همین امر باعث شد تا تولیدکنندگان داخلی برای کاهش هزینه ها، حتی به واردات قطعات از خارج روی آورند . در این راستا، به طور مداوم مقاله هایی از تحلیلگران اقتصادی منتشر می شود که نرخ تعادلی ارز را با توجه به تورم داخلی و خارجی پیش بینی می کنند. این پیش بینی ها می تواند به سیاست گذاران اقتصادی کمک کند تا با اتخاذ تصمیمات به موقع و دقیق، تعادل ارزی را در کشور حفظ کنند .

توکلی کاشی در پایان تأکید کرد: در نهایت، با توجه به این نکات، تقویت تولید داخلی و جذب سرمایه گذاری خارجی می تواند نقش مهمی در بهبود وضعیت اقتصادی ایران ایفا کند. همچنین، توجه به نرخ ارز و تلاش برای برقراری تعادل در آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا به صورت بلندمدت، کشور از آسیب های ناشی از تورم و مشکلات ارزی در امان بماند.

انتهای پیام