رعایت اصل کرامت در سیره امام رضا(ع)

در نگاه مکتب، انسان شرافت خاص دارد. حرمت نهادن به جایگاه والای انسان در سیره اولیای الهی از جایگاه ویژه ای برخوردار است.   به منظور بررسی این سیره اخلاقی و نمونه هایی از سیره حضرت رضا(ع) که این جایگاه را نشان می دهد، خبرنگار ایکنا از همدان با حجت الاسلام و المسلمین سجاد جمشیدی، عضو موسسه کلامی احیا همدان گفت وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر می خوانیم:

ایکنا _ از ویژگی های مهم در سیره تربیتی امام رضا(ع) را چه می دانید؟

یکی از مسائل مورد تاکید آموزه های دینی رعایت اصل کرامت انسان است. جهت باید ها و نباید های دینی که در قالب واجب و حرام، مستحب و مکروه مطرح می شود در جهت همین کرامت بخشیدن به انسان و حفظ کرامت انسانی است. به طوری که حتی خداوند در قرآن می فرماید: وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ (اسراء / آیه 70).

طبق این آیه انسان نزد خداوند مورد احترام و ارزشمند است به طوری که خداوند برای انسان برنامه می فرستد و برای او هدفی در نظر می گیرد و برای به سعادت رسیدن آنها پیامبر و کتاب آسمانی نازل می کند و اولیای خود را در جهت سعادت انسان قرار می دهد بنابراین ارسال رسول و کتاب آسمانی از جهت آن است که خداوند متعال می خواهد به انسان کرامت ببخشد و انسان نزد خداوند مورد اهمیت و ارزش است.

از همین جهت انسان در چهارچوب مسائل دینی با کرامت است و انسان با کرامت، انسانی در چهارچوب دینی است. اگر خداوند در دین اسلام دستور به حجاب می دهد و در روایات به رعایت چهارچوب محرم و نامحرم تأکید شده به دلیل همین حفظ کرامت و شخصیت بانوان است تا نگاه کالایی به آنها صورت نگیرد و بانوان در معرض هوس رانی افراد سودجو و هوس ران قرار نگیرند. بنابراین تعالیم انبیاء و اولیا در جهت حفظ کرامت انسانی است.

ایکنا _ ابعاد کرامت و اساس و شکل گیری آن در چه بستری رقم می خورد؟

حال کرامت انسانی در ابعاد مختلف مورد تاکید است به عنوان نمونه اصل کرامت در تربیت فرزند که خود موضوع مهمی در مسائل تربیتی است.

اگر ما اصل کرامت و شخصیت دادن به فرزند را در مسائل تربیتی در خانواده رعایت کنیم خود عاملی برای حفظ فرزندان از آسیب های اجتماعی و جلوگیری از سوء استفاده های اخلاقی است.

خانواده ای که عزت و کرامت بچه ها را رعایت نمی کنند و او را مورد تحقیر و تمسخر قرار می دهند خود عاملی برای منحرف شدن او و آسیب دیدنش در اجتماع خواهد بود.

و یا رعایت اصل کرامت در روابط زناشویی بسیار مورد تأکید روایات است.زن و شوهر اگر اصل کرامت را در خانواده رعایت کنند دیگر شاهد دعوا های خانوادگی و طلاق نخواهیم بود و یا در بعد مسائل سیاسی نیز می بینیم رعایت اصل کرامت مورد تاکید است.و تاکید می شود زیر بار هر حاکم و طاغوتی قرار نگیریم.

حسین بن علی(ع) در قیام خود در روز عاشورا این درس را به ما می دهند و بر اثر همین اصل کرامت است که با یزید و یزیدیان بیعت نمی کند. و این کرامت انسانی حسین بن علی است که موجب استقامت او در برابر طاغوت می شود و امام حسین(ع) به ما می آموزد که برای حفظ کرامت انسانی باید در برابر طاغوت های زمان ایستاد.

متاسفانه در فرهنگ غرب این اصل لگدمال می شود و به واسطه رواج بی بند و باری و امور هم جنس گرایی و... کرامت انسان را از بین می برند. حتی می بینیم ارمغان تربیت غربی انسان هایی سگ نما، گوسفند نما را ما شاهد هستیم و به جای اینکه به عقل و شعور خود رجوع کنند با افتخار ماسک ها و لباس های حیوان نما می زنند و در جامعه غربی ظاهر می شوند.

در سیره تربیتی ائمه اطهار حفظ کرامت و جایگاه انسان در تعالیم، رفتار، اخلاق، گفتار این اصل بروز و ظهور یافته است.

در سیره امام رضا(ع) نیز می بینیم که ایشان در اوج تواضع با خادمان و محبان خود سخن می گفتند و حتی در کمال بزرگواری وقتی بر سر سفره می نشستند باید تمامی غلامان وخدمتکاران خود را سر همان سفره حاضر می کردند و از همان غذایی می خوردند که غلامان و خادمان می خوردند.

این به این معناست که امام خود را تافته جدابافته نمی دانست و حتی برای غلامان و کنیزان خود نیز اصل کرامت انسانی را در نظر می گرفت.

در آن جامعه بسیاری از افراد بودند که این غلامان و کنیزان را صرفا برای کار کردن می خواستند و حتی برای آنها سخت بود که با طبقات پایین جامعه هم غذا شوند.

ایکنا _ مصادیقی از احترام به کرامت افراد در سیره امام رضا(ع) و تعاملات اجتماعی ایشان بفرمایید.

اما امام رضا(ع) اصل تربیتی مهمی با عنوان رعایت اصل کرامت را در تعاملات اجتماعی خود رعایت می کردند و این درس بزرگی برای ما در سیره عملی امام رضا(ع) است.

شیخ عباس قمی در کتاب منتهی الآمال خود آورده اند مردی از اهل بلخ می گوید من در مسافرت امام رضا(ع) به خراسان همراه ایشان بودم و حضرت طلب طعام کردند و همه غلامان خود را از سیاه پوست تا سفید پوست بر سر سفره نشاندند، حال آنکه در جوامع غربی با سیاه پوستان به صورت وحشتناکی برخورد می شود.

این مرد بلخی می گوید من به امام گفتم ای کاش سفره این غلامان را جدا می کردی، حضرت فرمود ساکت باش همانا خدای ما یکی و پدرومادر ما نیز یکی است و لزومی بر برتری ما بر دیگران وجود ندارد.

در کتاب منتهی الآمال آمده است امام رضا(ع) همواره از بهترین قسمت غذاهای خود برمی داشت و دستور می داد که آنها را برای تهی دستان و نیازمندان ببرند و این به معنای کرامت بخشیدن به انسان ها است.

این درسی برای ما است تا کرامت انسان ها را در هر جایگاهی که قرار دارند حفظ کنیم. شیخ صدوق بیان می کند که ابراهیم ابن عباس نامی است که می گوید هرگز ندیدم که امام کلام کسی را قطع کند و در میان سخن کسی سخن بگوید، هرگز ندیدم که حاجت کسی را رد کند و تا مقداری که برایش مقدور بود نیاز آنها را برطرف می کرد.

انتهای پیام