وفاق بدون یکسان سازی اجباری محقق می شود

به گزارش ایکنا از قم، حجت الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا، رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر قم در شانزدهمین جلسه از سیزدهمین دوره سلسله کرسی های آزاداندیشی با موضوع «وفاق ملی؛ پیشران گام دوم انقلاب اسلامی» که به همت مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر، 15 اردیبهشت ماه در دانشگاه طلوع مهر قم به صورت حضوری و مجازی برگزار شد، بیان کرد: تفاوت های اساسی میان نگرش های سنتی و مدرن وجود دارد و برخی قرائت های انحصارطلبانه در این خصوص، صحیح نیست و همچنین، بازتعریف وفاق ملی بر پایه پذیرش تنوع، عدالت و مشارکت اجتماعی ضرورت دارد.

وی با اشاره به اهمیت تبیین روشن و کاربردی از مفهوم وفاق ملی افزود: سه رویکرد «یکسان انگارانه، تکثرگرایانه و تنوع گرایانه» به عنوان دیدگاه های اصلی موجود در جامعه است؛ دیدگاه یکسان انگارانه، جامعه با وجود اختلافات ذاتی، نیازمند محور و مدیریت واحد است.

مهاجرنیا اظهار کرد: در مقابل، دیدگاه تکثرگرایانه تلاش دارد وفاق را در بستر پذیرش تفاوت های قومی، مذهبی و اجتماعی حفظ کند، اما رویکرد سوم، یعنی تنوع گرایانه، وفاق را مبتنی بر ارزش های دینی و در عین حال با حفظ تنوع فرهنگی و اجتماعی دنبال می کند.

رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر قم با اشاره به تفاوت های دو دیدگاه کلان سنتی و مدرن در رابطه با وفاق ملی گفت: در دیدگاه سنتی که ریشه در تفکر پیشامدرن دارد، وفاق بر پایه دانایی، فرهنگ مشترک، روایت های کلان تاریخی و نماد های دینی و ملی شکل می گیرد و محور این نگرش، فضیلت، علم، حکمت و حافظه تاریخی ملت است.

مهاجرنیا تصریح کرد: از بازسازی اسطوره ها و هویت های تاریخی تا برجسته سازی نماد های مذهبی مانند مراسم عزاداری، همه و همه در راستای خلق وفاق بر پایه فرهنگ و سنت بوده است.

وی افزود: در نقطه مقابل، دیدگاه مدرن، وحدت ملی را بر مبنای حقوق انسانی تعریف می کند که در این نگرش، شهروندان به واسطه حقوق و تکالیف اجتماعی شان در جامعه مشارکت می کنند و وحدت، بر پایه قانون، حق و مسئولیت شکل می گیرد نه صرفاً اشتراکات فرهنگی یا دینی.

مهاجرنیا اظهار کرد: ابزار هایی نظیر رسانه، گفت وگوی اجتماعی، آموزش شهروندی و مشارکت سیاسی، جایگزین پیوند های سنتی شده اند و در این دیدگاه، گفت و گو و تبادل نظر، مبنای همزیستی است و توزیع عادلانه قدرت و منابع، پایه ای برای ایجاد حس تعلق جمعی تلقی می شود.

وی بیان کرد: این ازدواج ها نه تنها جنبه شخصی، بلکه کارکرد اجتماعی و سیاسی داشته اند و در راستای ایجاد اتحاد میان قبایل و جذب آن ها به اسلام انجام می شد؛ در تفکر سنتی، تهدیدات خارجی یکی از مهم ترین عوامل همگرایی و اتحاد داخلی محسوب می شود و دشمن مشترک، عاملی برای فراخوان به وحدت عمل به شمار می آید و در شرایط بحرانی، به ویژه در قالب جنگ ها و درگیری ها، نقشی محوری در بسیج اجتماعی ایفا می کند.

رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر رویکرد های متفاوت موجود در جامعه ایران امروز نسبت به وفاق ملی مورد نقد و بررسی قرار داد و افزود: برخی جریان ها وفاق ملی را بر پایه قرارداد اجتماعی، حقوق شهروندی و پذیرش تکثر فرهنگی تعریف می کنند؛ آنان بر این باورند که جامعه ای متنوع با قومیت ها، زبان ها، اندیشه ها و سبک های زندگی مختلف، می تواند با تکیه بر گفت و گو، عقلانیت و برابری حقوقی به وحدت برسد.

وی تصریح کرد: در سوی دیگر، تفکر سنت گرای یکسان انگارانه قرار دارد که تأکید می کند وحدت واقعی تنها در سایه یک دین، یک حقیقت و یک قرائت ممکن است و از نگاه این جریان، تکثر فرهنگی و دینی عامل تفرقه است و باید به جای آن، بر محور دین واحد، فرهنگ واحد و زبان ملی تأکید شود.

مهاجرنیا افزود: منتقدان این نگرش بر این باورند که چنین دیدگاهی با اصول مردم سالاری، مشارکت آزادانه و همزیستی مسالمت آمیز در تضاد است و انسجام ملی را نه تنها تقویت نمی کند بلکه فرسایش می کند.

وی گفت: برخی از نمایندگان این جریان حتی با پخش برنامه های محلی، ترویج زبان های بومی و تنوع پوشش و آزادی فعالیت های حزبی مخالفت کرده اند و آزادی را تنها در چارچوب احکام دینی مشروع می دانند.

مهاجرنیا ضمن انتقاد از تفکر یکسان انگارانه تأکید کرد: این تفکر، عاملی در تضاد با وفاق اجتماعی و تعالیم قرآن کریم است؛ هویت مشترک به معنای مجموعه ای از ارزش ها، زبان ها، رسوم محلی و باور های متنوع است و تقلیل این تنوع به تنها یک چارچوب خاص، منجر به حذف بخش بزرگی از میراث فرهنگی و اجتماعی کشور می شود.

وی افزود: این جریان به جای ساختن وفاق بر پایه تفاهم و پذیرش تنوع، تنها در مواقع تهدیدات بیرونی، وحدت را فرامی خواند و در بلندمدت موجب ایجاد کینه های پنهان خواهد شد.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به برخی تلاش ها برای تحمیل یک هویت واحد فرهنگی و دینی اظهار کرد: این رویکرد با تعالیم قرآن و مبانی عقلانی ناسازگار است؛ آیات قرآن نظیر «لا إِکْراهَ فِی الدّینِ» و «فَبَشِّرْ عِبَاد الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبعُونَ أَحْسَنَهُ» بر انتخاب آزادانه و فضای متکثر اندیشه ها تأکید دارند و تحمیل وحدت، موجب پنهان شدن اختلافات، بغض ها و گسست های اجتماعی می شود.

وی با اشاره به اینکه نمی توان ادعای وحدت ملی داشت، اما همزمان اصول بنیادین قرآن یعنی آزادی و عدالت را نقض کرد، تصریح کرد: وفاق ملی در جامعه امروز ایران، نیازمند بازتعریفی دقیق و واقع گرایانه براساس شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی موجود است.

مهاجرنیا در پایان گفت: وفاق پایدار، تنها با پذیرش تنوع، گفت و گو، آموزش مدنی، تقویت نهاد های اجتماعی و توزیع عادلانه فرصت ها محقق خواهد شد نه با یکسان سازی اجباری یا نفی تفاوت ها.

انتهای پیام