تلاش های امام صادق در ترویج معارف حسینی و احیای فرهنگ عاشورا

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزلری تسنیم، امام جعفر صادق علیه السلام به عنوان امام و پیشوای شیعیان در دوران خود، تلاش های گسترده ای برای نشر معارف امام حسین علیه السلام و احیای فرهنگ عاشورا انجام دادند. این تلاش ها در قالب های مختلفی مانند زیارتنامه ها، برگزاری مراسم سوگواری، تشویق به شعر و مدیحه سرایی، و صدور احادیث متجلی شد.

1. زیارتنامه های مخصوص امام حسین علیه السلام

امام صادق علیه السلام زیارتنامه های متعددی برای امام حسین علیه السلام نقل کرده اند که از جمله معروف ترین آنها زیارت عاشورا و زیارت وارث است. این زیارتنامه ها نه تنها شامل درود و سلام بر امام حسین علیه السلام هستند، بلکه معارف عمیقی درباره قیام عاشورا، اهداف آن و جایگاه امام حسین علیه السلام در اسلام بیان می کنند.

زیارت عاشورا؛ از امامت تا مهدویت

مسئله ی مهم در زیارت عاشورا، تأکید بر عنصر مهم تبرّی (برائت جویی از دشمن عترت) و تولّی (اظهار ولایت پذیری و محبت به عترت) است. زیارت عاشورا با یادآوری فداکاری ها و ایثارگری های امام حسین علیه السلام و یارانش، انسان را به ارزش های والای شهادت و فداکاری در راه حق دعوت می کند. در این زیارت، بر اهمیت ایستادگی در برابر ظلم و ستم تأکید شده است. زیارت عاشورا با اشاره به اهمیت انتظار فرج و آمادگی برای ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه انسان را به تلاش برای تحقق عدالت و برپایی حکومت الهی ترغیب می کند. در این زیارت، بر اهمیت دعا برای تعجیل در فرج و آمادگی برای یاری امام زمان(عج) تأکید شده است.​ زیارت عاشورا با مضامین عمیق خود، تأثیرات معنوی و تربیتی فراوانی بر انسان دارد.

زیارت وارث

در این زیارت هچنان که شاهد برخی ویژگی های زیارت عاشورا هستیم، امام حسین علیه السلام به عنوان وارث حضرت آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، پیامبر اسلام، امیرالمؤمنین، حضرت فاطمه و امام حسن صلوات الله علیهم اجمعین معرفی شده است. این تأکید بر وراثت معنوی، نشان دهنده استمرار رسالت الهی در وجود امام حسین علیه السلام و نقش ایشان در حفظ و تداوم دین است.

در ادامه زیارت، به ویژگی های برجسته امام حسین علیه السلام اشاره می شود؛ از جمله اقامه نماز، پرداخت زکات، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد در راه خدا و عبادت خالصانه تا لحظه شهادت. این ویژگی ها، امام حسین(ع) را به عنوان الگوی کامل انسان مؤمن و مجاهد در راه حق معرفی می کند.​ زیارت وارث با تأکید بر شهادت امام حسین و یارانش، به اهمیت فداکاری در راه خدا و مقابله با ظلم و ستم می پردازد. در این زیارت، زائر با سلام و درود بر امام حسین(ع) و شهدای کربلا، پیوند معنوی خود را با آنان تقویت می کند و با آرمان های ایشان هم سو می شود.​

2. برگزاری مراسم سوگواری برای امام حسین علیه السلام

امام صادق علیه السلام به شیعیان توصیه می کردند که مراسم عزاداری برای امام حسین علیه السلام را زنده نگه دارند. ایشان خود در مناسبت هایی مانند عاشورا و اربعین به عزاداری می پرداختند و بر اهمیت گریه بر مصائب امام حسین علیه السلام تأکید داشتند. در روایات آمده است که فرمودند: "مَنْ بَکَیٰ أَوْ أَبْکَیٰ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَلَهُ الْجَنَّةُ"؛ یعنی هر کس بر کشته شدن حسین علیه السلام بگرید یا دیگری را بگریاند، بهشت برای اوست. این احادیث باعث تشویق شیعیان به برگزاری مجالس عزاداری شد.

3. تشویق به شعر و مدیحه سرایی در رثای امام حسین

امام صادق علیه السلام شاعران و مداحان اهل بیت علیه السلام را تشویق می کردند و برای سرودن شعر در مدح و عزای امام حسین علیه السلام پاداش معنوی وعده می دادند. از جمله کمیت بن زید اسدی، شاعر اهل بیت علیه السلام، که اشعاری در رثای امام حسین علیه السلام سرود و مورد تشویق امام صادق علیه السلام قرار گرفت. «کمیت»، دوران سه امام معصوم را درک کرد؛ امام سجاد، امام باقر و امام صادق علیهم السلام و دل و جان و زبان خود را وقف ترویج مکتب ائمه و نشر فضایل خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله کرد. وقتی قصیده معروفش «من لقلب متیم مستهام» را در محضر امام سجاد علیه السلام خواند، حضرت فرمود: «ما از پاداش خدمت تو ناتوانیم، اما خداوند از اجر سروده تو ناتوان نیست. خدایا؛ کمیت را از کرم خویش محروم مگردان». آن گاه دستور داد تا مبلغی به عنوان صله و تشویق به او دادند.

از خود او روایت شده است که می گوید: بر امام صادق علیه السلام وارد شدم، حضرت فرمود: به خدا ی کمیت اگر مالی نزدمان بود به تو می دادیم اما همان مطلبی را که رسول خدا صلّی الله علیه وآله به حسان فرمود ما نیز همان را در مورد تو می گوئیم، آن حضرت فرمود: «پیوسته روح القدس با توست تا زمانی که با اشعارت از ما دفاع کنی» در نوبتی دیگر که شعری درباره امام صادق علیه السلام و فضایل او سروده بود و برای امام خواند، حضرت خواست برای صله، چیزی به او عطا کند، اما کمیت نپذیرفت و گفت: «به خدا سوگند، سروده من در مدح شما برای درهم و دینار نیست و در برابر آن مزدی نمی گیرم، چرا که برای رضای خدا و رسول گفته ام.» (شیخ طوسی، اختیار معرفه الرجال، قم (1404ق)، ج2، ص466.)

4. صدور احادیث درباره فضیلت های امام حسین

امام صادق علیه السلام احادیث فراوانی درباره امام حسین علیه السلام و قیام عاشورا بیان کردند که برخی از آنها عبارتند از:

اهمیت زیارت امام حسین علیه السلام که فرمودند زیارت امام حسین علیه السلام برابر با حج و عمره است.
ثواب گریه بر امام حسین علیه السلام: همان طور که اشاره شد، گریه بر امام حسین علیه السلام را سبب ورود به بهشت دانستند.
علت قیام عاشورا: در روایات متعدد، فلسفه قیام امام حسین علیه السلام را احیای دین و مبارزه با ظلم بیان کردند.

ابن قولویه از محدثین بزرگ شیعه در کتاب کامل الزیارات خویش احادیث فراوانی را از امام صادق علیه السلام در این مضامین نقل کرده است.

5. تشویق به زیارت اربعین

امام صادق علیه السلام بر زیارت اربعین امام حسین علیه السلام تأکید ویژه ای داشتند و فرمودند: "إِنَّ السَّمَاءَ بَکَتْ عَلَی الْحُسَیْنِ أَرْبَعِینَ صَبَاحًا بالدّمِ"؛ یعنی آسمان بر حسین علیه السلام چهل روز خون گریه کرد.

این تأکید باعث شد که زیارت اربعین به یکی از مهم ترین مناسبت های شیعیان تبدیل شود. (کامل الزیارات، النص، ص 81)

انتهای پیام/