«ترامپ» و بازتعریف نظم جهانی؛ یکجانبه گرایی، جنگ تجاری و تضعیف نهادهای بین المللی

به گزارش مشرق ، پایان جنگ سرد در اوایل دهه 1990، نه تنها به رقابت ایدئولوژیک بین بلوک شرق (به رهبری اتحاد جماهیر شوروی) و بلوک غرب (به رهبری ایالات متحده) پایان داد، بلکه زمینه را برای تحولی عمیق در نظم بین المللی فراهم کرد. به طوری که در دو دهه پس از فروپاشی شوروی، جهان شاهد سلطه نسبی جهانی گرایی بود؛ روندی که با کمرنگ شدن مرزهای اقتصادی، از جمله با تشکیل سازمان تجارت جهانی (WTO) در سال 1995، گسترش همکاری های فراملی و تقویت نهادهای بین المللی همراه شد.

با این حال، از دهه 2010 به بعد، تغییری عمیق آغاز و نشانه هایی از بازگشت به ملی گرایی ظهور کرد. شاید نقطه عطف این تحولات، پیروزی دونالد ترامپ که یک ملی گرای سرسخت است، در انتخابات ریاست جمهوری 2016 آمریکا و سپس بازگشت او به کاخ سفید در سال 2025 بوده است.

سیاست های رئیس جمهوری آمریکا تاثیرات عمیقی بر نظم جهانی داشته است. ترامپ با اقداماتی از جمله اعمال تعرفه های سنگین تجاری، تضعیف نهادهای بین المللی و تمرکز بر منافع ملی، عصر جدیدی از بی ثباتی و تنش های ژئوپلیتیک را آغاز کرده است.

یکجانبه گرایی و تضعیف نهادهای بین المللی

دونالد ترامپ با شعار «اول آمریکا» (America First)، سیاست های یکجانبه گرایانه را در پیش گرفت که به تضعیف نهادهای بین المللی مانند سازمان ملل متحد و سازمان تجارت جهانی منجر شد. ترامپ با اقدامات خود نشان داد که حاکمیت ملی را بر همکاری های چندجانبه ترجیح می دهد. این رویکرد، چالشی جدی برای «نظم جهانی لیبرال» به وجود آورد که پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفته بود.

ترامپ که از ابتدا، منتقد سرسخت نظم بین المللی لیبرال بود، با اقداماتی نظیر خروج از توافق اقلیمی پاریس، تهدید به خروج آمریکا از سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و آغاز جنگ تجاری، جهت گیری جدیدی در سیاست خارجی ایالات متحده آغاز کرد. این روند در دوره دوم حضورش در کاخ سفید، نه تنها تداوم یافته، بلکه به سطحی بی سابقه گسترش پیدا کرده است.

رئیس جمهور آمریکا در حالی که تهدید به کاهش همکاری ها با نهادهای بین المللی می کند، از سازمان بهداشت جهانی (WHO) خارج شد.

شعارهای ترامپ از جمله «عظمت را دوباره به آمریکا بازگردانیم» (MAGA) و اقدامات او، بازتابی از فاصله گیری از جهانی گرایی است. ترامپ بر این باور است که سیاست های قبلی ایالات متحده در حمایت از متحدان و گسترش نظم لیبرال، باعث تضعیف قدرت اقتصادی و امنیتی این کشور شده است.

تنش های تجاری و تغییر در نظم اقتصادی جهانی

از زمان بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در ماه ژانویه (بهمن)، اقتصاد و روابط تجاری جهانی با چالش های اساسی مواجه شده است؛ این در حالی است که در دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ، سیاست های یکجانبه گرایانه و ملی گرایانه او تشدید شده است.

ترامپ با اعمال تعرفه های گسترده بر واردات، از جمله تعرفه پایه 10 درصدی بر تمامی کالاهای وارداتی و تعرفه های بالاتر بر کشورهایی مانند چین (54٪)، اتحادیه اروپا (20٪) و ژاپن (24٪)، باعث افزایش تنش های تجاری شده است.

این در حالی است که شبکه خبری «سی ان ان» آمریکا اخیرا به نقل از اتاق بازرگانی بین المللی اعلام کرد که طرح ترامپ می تواند «بزرگترین تشدید تعرفه های آمریکا» در 100 سال گذشته باشد.

این اقدامات، علاوه بر ایجاد نوسانات شدید در بازارهای مالی جهانی و تضعیف ارزش دلار آمریکا، موجب افزایش نگرانی ها درباره رکود اقتصادی جهانی شده است. برخی تحلیلگران هشدار داده اند که این اقدامات می تواند نظم تجاری بین المللی را تهدید کند.

در همین حال، روزنامه «نیویورک تایمز» روز گذشته (پنجشنبه) با اشاره به تصمیمات اخیر دولت آمریکا در اعمال تعرفه های تجاری گسترده گزارش داد: ایالات متحده در حال از بین بردن نظم تجاری جهانی است که خود آن را بنا کرده بود و با این اقدام، عصر جدیدی از عدم قطعیت را آغاز می کند.

کارشناسان بر این باورند که جنگ تجاری ترامپ به عنوان ابزاری برای فشار به کشورها، نشان دهنده تمایل ترامپ به استفاده از ابزارهای اقتصادی برای پیشبرد منافع ملی است.

تغییر رویکرد آمریکا در قبال ناتو و کاهش تعهدات امنیتی

ترامپ در دوره دوم خود، با انتقاد از هزینه های دفاعی ناتو و تاکید بر لزوم افزایش بودجه دفاعی توسط کشورهای عضو و همچنین تهدید به خروج از پیمان آتلانتیک شمالی، نشان داد که رویکرد آمریکا در قبال این ائتلاف در حال تغییر است. این تغییرات چشمگیر در سیاست خارجی آمریکا می تواند تاثیرات عمیقی بر امنیت جمعی و ساختار دفاعی اروپا داشته باشد.

ترامپ نه تنها روابط با متحدان دیرینه را تیره و شکاف عمیقی در روابط فراآتلانتیک ایجاد کرد، بلکه باعث شد اروپا به سمت راهبردی مستقل برای امنیت قاره سبز پیش برود.

این تحولات نشان می دهد که رهبری سنتی آمریکا در نظم امنیتی غرب پساجنگ سرد در حال تضعیف است و سیاست های یکجانبه گرایانه ترامپ، بی ثباتی در نظام بین الملل را تشدید کرده است. در حالی که حامیان این سیاست های تهاجمی آن را «بازگرداندن عظمت به آمریکا» می خوانند، پیامدهای آن ممکن است در بلندمدت هزینه های سنگینی برای ثبات و نظم جهانی به همراه داشته باشد.