زلزله و فرونشست؛ دو بحران و تهدید جدی برای ایران

علی بیت اللهی رئیس بخش زلزله شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه گسل و زلزله ها خصوصیات ذاتی ایران به شمار می رود، اظهار کرد: ایران جز 10 کشور فعال لرزه خیزی قرار داد و آمار رخ داد زلزله در کشورمان نسبت به سایر کشورها بسیار بالا است. همچنین گاهی گفته می شود، می توان پایتخت کشور را به نقطه ای که زلزله خیز نباشد، انتقال داد، اما واقعیت این است که چنین نقطه ای در کشور وجود ندارد.

وی ادامه داد: در ایران تعداد زلزله های ویرانگر تاریخی و دستگاهی بزرگ قابل توجهی رخ داده و به زلزله هایی که پیش از نصب دستگاه های ثبت زلزله پیش آمده است، «زلزله های تاریخی» گفته می شود؛ عمدتاً این زلزله ها به 125 سال قبل و پیش تر از این تاریخ بازمی گردد. رخداد زمین لرزه ها گویای یک واقعیت مهم است، تمام سیستم گسلی که در سرتاسر سرزمین ما را پوشش می دهد، با همین زمین لرزه های کوچک نشان از فعال بود خود می دهند و دائماً در معرض تنش هستند.

رئیس بخش زلزله شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به اینکه فرونشست زمین در ایران به دلیل کاهش سطح آب های زیرزمینی به یکی از بحران های جدی زیست محیطی کشور تبدیل شده است، گفت: این پدیده از اوایل دهه 50 خورشیدی مشاهده شده و از دهه 70 با کاهش ناگهانی و شدید منابع آب زیرزمینی شدت گرفته است.

وی با بیان اینکه تاکنون نزدیک به 140 میلیارد متر مکعب از منابع آب زیرزمینی کشور از دست رفته است، افزود: کاهش سطح آب زیرزمینی باعث فشرده شدن لایه های خاک و نشست زمین شده است، این مسئله به دلیل افزایش تعداد چاه های آب، که تعداد آن ها به حدود یک میلیون حلقه برآورد می شود، تشدید شده است. بر اساس داده های پردازش شده، تمامی استان های کشور با این بحران روبه رو هستند. بیشترین وسعت فرونشست در استان کرمان گزارش شده است

به گفته بیت اللهی؛ بیشترین وسعت فرونشست در استان کرمان و کمترین وسعت فرونشست در استان گیلان گزارش شده است.

وی هشدار داد که بیش از 400 شهر ایران، از جمله کلان شهرهایی مانند تهران، اصفهان، مشهد و شیراز، در پهنه های پرخطر فرونشست زمین قرار دارند، همچنین علاوه بر این، خطوط جاده ای و ریلی، خطوط انتقال نفت و گاز، شریان های حیاتی برق و همچنین آثار تاریخی و فرهنگی کشور نیز در معرض آسیب جدی هستند.

رئیس بخش زلزله شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در خصوص راهکارهای مقابله با این بحران گفت: فرونشست زمین عمدتاً ناشی از برداشت بی رویه آب های زیرزمینی است و می توان با اجرای اقداماتی از جمله اصلاح روش های آبیاری، مدیریت کشت محصولات کشاورزی، تغذیه مصنوعی آبخوان ها، کنترل چاه های غیرمجاز و بازنگری در مکان یابی صنایع آب بر این وضعیت را تا حد زیادی کنترل کرد.

وی در پایان تاکید کرد: بحران فرونشست زمین در ایران با عزم و مدیریت جدی قابل کنترل است که با اجرای سیاست های مؤثر در زمینه کاهش مصرف آب و نظارت بر برداشت ها، می تواند ایران را نیز از این بحران نجات دهد؛ با این حال، نبود اقدامات ملموس و پیگیری های مسئولانه، این پدیده را به یکی از چالش های مداوم و نگران کننده کشور تبدیل کرده است.