حتی یک شوخی نابجا می تواند زخمی عمیق بر روح دیگران وارد کند

خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه: نهضت «زندگی با آیه ها» که از سال گذشته آغاز شده با استقبال شایانی روبه رو گردیده است. باید در وادی زندگی، با نوای قرآن همدم شویم و در هر کنج و کنار، جلوه های انس با کلام وحی را پدیدار سازیم. از گنجینه امثال قرآنی، برای بنای فرهنگی استوار بهره گیریم و آیات پرکاربرد را در حافظه سپرده، در سخن و عمل به کار بندیم، تا در این عرصه، نقشی ایفا کنیم. به سان پیامبر رحمت ( ص) که خُلقش قرآن بود، ما نیز در پی کسب این منش والا باشیم. در راستای اعتلای نهضت ملی «زندگی با آیه ها»، هر گامی که برداریم، چراغی فرا راه جامعه روشن کرده ایم؛ نهضتی که در پی فهم و تبیین آیات الهی است. با همراهی و تشویق یکدیگر، این حرکت را تقویت کنیم، تا این کوشش ها، ثمری نیکو به بار آورد.

آیه 1 سوره همزه

وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ

وای بر هر عیب جوی بدگوی!

بسی وای بادا به هر دو جهان / برآن عیب جویان هرزه زبان

پیام ها

وای بر آن که در عروسی از غذای تالار بد می گوید و در عزا از صدای مداح. توی تاکسی از قیمت دلار و سکه می نالد و توی مهمانی از کسادی بازار. وای بر آن که موقع دیدن آدم ها اول چاقی و لاغری شان را سوژه می کند و بعد با ایشان سلام و احوال پرسی می کند. که خار کوچکی را در چشم دیگران می بیند و شاخه را در چشم خودش نه، که حتی اگر زیر بار مسئولیتی برود، زیر بار کم کاری های خودش نمی رود و همه چیز را گردن حکومت قبلی و مجلس قبلی و دولت قبلی می اندازد. وای بر عیبجوهای همیشگی! وای بر غرغروهای ابدی!

زخم هایی که دیده نمی شوند

گاهی بی آنکه متوجه باشیم، یک جمله ساده، یک کلمه تمسخرآمیز یا حتی یک شوخی نابه جا می تواند زخمی عمیق بر روح دیگران وارد کند. زخمی که شاید دیده نشوند، اما آرام و پیوسته، دل ها را از هم دور کرده و روابط را تخریب می کنند. تصور کنید دوستی که با شور و اشتیاق درباره ایده اش صحبت می کند، اما در پاسخ، فقط یک نگاه تحقیرآمیز یا خنده ای تمسخرآمیز دریافت می کند. چنین رفتاری، نه تنها اعتمادبه نفس او را از بین می برد، بلکه رابطه ای که روزی بر پایه احترام و محبت بنا شده بود، به آرامی تضعیف می شود.

قرآن کریم در آیه وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ [1] با یک لحن بسیار تند و بیدارکننده، ما را از عیب جویی، تمسخر و زخم زبان بر حذر می دارد. این جور رفتارها، مانند خنجری است که روابط خانوادگی و پیوندهای اجتماعی را می بُرد و به جای اتحاد، تفرقه می آفریند. جامعه ای که در آن افراد به جای همدلی و تقویت یکدیگر، به تمسخر، بدگویی و عیب جویی مشغول باشند، نمی تواند به وحدت و پیشرفت دست یابد.

نگاهی به اطرافمان بیندازیم: مادری که از ظاهر یا رفتار فرزندش در جمع عیب جویی می کند. مردی که جلوی چشم فرزندان، دل همسرش را می شکند و خانمی که از شوهرش مثل آب خوردن عیب جویی می کند. دانش آموزی که به خاطر یک اشتباه کوچک، مورد تمسخر هم کلاسی هایش قرار می گیرد. یا آن فعال فضای مجازی ای که مدام دارایی های جامعه خودش را نمی بیند و برای پمپاژ خودتحقیری و ناامیدی در جامعه با ذره بین فقط سراغ عیب ها می رود. چنین رفتارهایی، چه بر سر دل ها و اعتمادها می آورد؟

«وقتی غیبت می کنید، دل خودتان را چرکین می کنید، دل مخاطبتان را چرکین می کنید، … این کار، زندگی را، روابط اجتماعی را از نظم صحیح خارج می کند .»[2] عیب جویی و زخم زبان و «تهمت زدن به یک شخص گناه است، تهمت زدن به یک نظام اسلامی، به یک مجموعه، گناه بسیار بزرگ تری است .»[3]

چشم ها را باید شست، جور دیگر باید دید. خوشا به حال آنان که در میان نقص ها، زیبایی ها را می بینند و بر زخم ها، مرهم می گذارند. بیایید کلماتمان را مانند دانه هایی گرانبها در زمین دل ها بکاریم؛ دانه هایی که فردا، درختی از محبت می شوند، سایه ای از احترام می گسترانند و گلستانی از عشق و امید می سازند.

خداوند در این آیه از ما خواسته است که:

از عیب جویی، تحقیر دیگران و بدگویی دوری کنیم.

برای عمل به این آیه در زندگی می توانیم:

_ دنبال عیب مردم نباشیم و به جای آن، ذره بین روی عیب های خود بیاندازیم.

_ وقتی به عیب دیگران پی می بریم، به جای تمسخر، به دنبال راهی برای کمک به اصلاح آن باشیم.

_ در گفتار و رفتارمان، از زخم زبان و نگاه های تحقیرآمیز بپرهیزیم.

_ اگر در جمعی سخن از عیب دیگران شد، با مهربانی مسیر گفتگو را تغییر دهیم یا از جمع خارج شویم.

[1]. سوره همزه، آیه 1: وای بر هرکه کارش عیب جویی، بدگویی و زخم زبان است!

[2]. سخنرانی تلویزیونی در پایان محفل انس با قرآن کریم، 06/02/1399

[3]. خطبه های نماز عید سعید فطر، 29/06/1388