جذابیت محصولات نانویی ایران برای کشورهای منطقه

به گزارش مشرق ، طبق داده های ارائه شده برای سال 1402، عمده صادرات نانویی ایران به کشورهای همسایه و برخی کشورهای آسیایی اختصاص دارد.

مهم ترین مقاصد صادراتی ایران در حوزه نانو عبارت اند از:

عراق: 33.52 میلیون دلار (23.1 درصد از کل صادرات)

ترکیه: 10.7 میلیون دلار (6.9 درصد از کل صادرات)

افغانستان: 9.44 میلیون دلار (6.5 درصد از کل صادرات)

پاکستان: 8.95 میلیون دلار (6.1 درصد از کل صادرات)

امارات: 6.91 میلیون دلار (4.7 درصد از کل صادرات)

روسیه: 8.44 میلیون دلار (5.8 درصد از کل صادرات)

چین: 10.44 میلیون دلار (7.1 درصد از کل صادرات)

هند: 14.94 میلیون دلار (10.3 درصد از کل صادرات)

این آمار نشان می دهد که کشورهای همسایه مانند عراق، ترکیه، افغانستان و پاکستان سهم بالایی از صادرات نانویی ایران را به خود اختصاص داده اند.

توزیع صادرات ایران به قاره های مختلف این گونه است:

آسیا: 89.6 درصد

اروپا: 6.8 درصد

آفریقا: 2.5 درصد

آمریکا: 1.0 درصد

استرالیا: 0.2 درصد

این داده ها نشان می دهد که بیشتر صادرات محصولات نانویی ایران به آسیا انجام شده است و سایر قاره ها سهم بسیار ناچیزی دارند.

چرا صادرات ایران به کشورهای منطقه بیشتر است؟

1. نزدیکی جغرافیایی و روابط تجاری

یکی از عوامل اصلی تمرکز صادرات نانویی ایران بر کشورهای همسایه، نزدیکی جغرافیایی است. کشورهایی مانند عراق، افغانستان، پاکستان و ترکیه به دلیل فاصله کم و هزینه های حمل ونقل پایین، مقصدهای جذابی برای صادرات محصولات ایرانی محسوب می شوند.

2. نیاز بازارهای همسایه به فناوری نانو

برخی کشورهای منطقه فاقد زیرساخت های کافی برای تولید محصولات نانویی پیشرفته هستند و ایران می تواند با استفاده از این فرصت، بازار خود را در این کشورها گسترش دهد.

3. توافقات تجاری و گمرکی

توافقات تجاری میان ایران و برخی از این کشورها باعث کاهش تعرفه های گمرکی شده و صادرات را تسهیل کرده است. به عنوان مثال، تجارت آزاد میان ایران و کشورهای عضو اکو (ECO) ترکیه، پاکستان و افغانستان، یکی از عوامل رشد صادرات نانویی ایران به این مناطق است.

4. توانمندی علمی و صنعتی ایران در حوزه نانو

ایران به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در تولید محصولات نانویی، در منطقه خاورمیانه جایگاه ویژه ای دارد و بسیاری از کشورهای همسایه، ایران را به عنوان تأمین کننده اصلی فناوری نانو می شناسند.

چرا صادرات به اروپا، آمریکا و استرالیا کم است؟

1. موانع تحریم های اقتصادی

یکی از مهم ترین چالش های صادرات ایران به کشورهای غربی، تحریم های اقتصادی و بانکی است. این تحریم ها باعث محدودیت در تجارت بین المللی و دشواری در نقل وانتقال پول شده است.

2. استانداردهای سخت گیرانه در اروپا و آمریکا

کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی استانداردهای بسیار سخت گیرانه ای برای واردات محصولات نانویی دارند. برای ورود به این بازارها، محصولات ایرانی باید استانداردهای بین المللی مانند CE اروپا یا تاییدیه های مورد نظیر سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) را دریافت کنند که فرآیندی زمان بر و پرهزینه است.

3. رقابت شدید در بازارهای توسعه یافته

در بازارهایی مانند اروپا و آمریکا، شرکت های بزرگ و معتبر نانویی از کشورهای پیشرفته ای مانند آمریکا، آلمان، ژاپن و کره جنوبی حضور دارند. این امر باعث شده که ورود ایران به این بازارها دشوار باشد.

4. نبود تبلیغات و بازاریابی مناسب

ایران هنوز نتوانسته است به اندازه کافی در سطح بین المللی برندینگ قوی برای محصولات نانویی خود ایجاد کند. عدم حضور در نمایشگاه های بین المللی و شبکه های توزیع قوی در بازارهای غربی، باعث کاهش توان رقابتی ایران شده است.

صادرات محصولات نانویی ایران به شدت بر قاره آسیا متمرکز است. بیش از 89 درصد از صادرات ایران به کشورهای آسیایی اختصاص دارد، در حالی که سهم سایر قاره ها بسیار ناچیز است. این تمرکز نشان دهنده فرصت های بالقوه برای گسترش صادرات به سایر نقاط جهان است، اما در عین حال محدودیت های ساختاری و چالش های ورود به بازارهای جدید را نیز برجسته می کند.

پیشنهادات برای بهبود صادرات محصولات نانویی ایران

1. تنوع بخشی به بازارهای هدف: افزایش حضور در بازارهای اروپایی با تمرکز بر کشورهایی که تعرفه های پایین تری دارند.

2. توسعه استانداردهای بین المللی: دریافت گواهینامه های موردنیاز برای صادرات به بازارهای پیشرفته مانند CE اروپا و FDA آمریکا.

3. تقویت تبلیغات و بازاریابی بین المللی: حضور در نمایشگاه های بین المللی و استفاده از پلتفرم های دیجیتال برای معرفی محصولات نانویی ایران.

4. افزایش سرمایه گذاری در لجستیک و حمل ونقل بین المللی: بهبود زنجیره تأمین و ایجاد دفاتر نمایندگی در کشورهای مختلف برای تسهیل دسترسی به بازارهای جدید.

5. توسعه همکاری های علمی و صنعتی با کشورهای پیشرفته: ایجاد مراکز تحقیقاتی مشترک با کشورهای اروپایی و آسیایی برای افزایش پذیرش محصولات ایرانی.

با توجه به ظرفیت های بالای ایران در تولید محصولات نانویی و تجربه موفق در صادرات به کشورهای منطقه، می توان انتظار داشت که در سال های آینده با رفع موانع تجاری، بازارهای جدیدی برای این محصولات ایجاد شود. در صورت تمرکز بر افزایش کیفیت، توسعه استانداردهای بین المللی و تقویت برندینگ، ایران می تواند سهم خود را در بازارهای جهانی افزایش دهد. با اجرای راهکارهای مختلف، صادرات محصولات نانویی ایران نه تنها در آسیا بلکه در اروپا، آفریقا و حتی آمریکای شمالی نیز گسترش خواهد یافت و جایگاه ایران در این صنعت راهبردی بیش از پیش تقویت خواهد شد.

چرا آفریقا و آمریکا در مقاصد اصلی صادراتی ایران غایب هستند؟

قاره های آفریقا و آمریکا سهم بسیار کمی از صادرات محصولات نانویی ایران دارند. این موضوع می تواند ناشی از چندین عامل اقتصادی، سیاسی، تجاری و زیرساختی باشد.

موانع در صادرات به کشورهای آفریقایی: با اینکه برخی کشورهای آفریقایی در حال توسعه سریع هستند، صادرات ایران به این قاره بسیار محدود بوده است. دلایل این مساله شامل موارد زیر است:

الف) ضعف زیرساخت های اقتصادی و صنعتی در بسیاری از کشورهای آفریقایی: بسیاری از کشورهای آفریقایی هنوز از نظر توسعه صنعتی و فناوری پیشرفته نیستند. این کشورها بیشتر به دنبال محصولات اولیه و مواد خام هستند تا فناوری های پیشرفته مانند نانو. نبود زیرساخت های مناسب برای حمل ونقل، گمرکات پیچیده و ضعف سیستم بانکی نیز باعث کاهش تبادلات تجاری با ایران شده است.

ب) رقابت با چین و سایر کشورهای صنعتی: چین، اتحادیه اروپا و کشورهای غربی سال هاست که در بازار آفریقا سرمایه گذاری گسترده ای انجام داده اند و شرکت های ایرانی رقابت سختی با آن ها دارند. این کشورها از طریق قراردادهای بزرگ، پروژه های زیربنایی و کمک های اقتصادی، جایگاه خود را در این بازار تثبیت کرده اند.

ج) عدم شناخت کافی از ظرفیت های بازار آفریقا: بسیاری از شرکت های ایرانی اطلاعات کافی در مورد بازار آفریقا ندارند و در نتیجه، صادرات به این قاره محدود مانده است. نبود تبلیغات، نمایشگاه های تجاری و دفاتر فروش در این کشورها باعث شده که محصولات نانویی ایران کمتر در این بازار شناخته شوند.

د) مشکلات مالی و نبود سیستم های بانکی کارآمد: بسیاری از کشورهای آفریقایی دارای مشکلات اقتصادی هستند و سیستم بانکی ضعیفی دارند. به دلیل تحریم های بین المللی علیه ایران، تبادل مالی با کشورهای آفریقایی پیچیده و دشوار است.

هـ) محدودیت های حمل ونقل و لجستیک: مسیرهای حمل ونقل از ایران به بسیاری از کشورهای آفریقایی پیچیده و پرهزینه است. کمبود مسیرهای مستقیم کشتیرانی و حمل ونقل زمینی باعث افزایش هزینه صادرات به این قاره شده است.

موانع در صادرات به آمریکا: در مورد قاره آمریکا نیز مشاهده می شود که سهم ایران از صادرات محصولات نانویی به این منطقه تقریباً ناچیز ( یک درصد) است. این موضوع دلایل متعددی می تواند داشته باشد:

الف) تحریم های اقتصادی و تجاری آمریکا

بزرگ ترین مانع برای صادرات محصولات ایرانی به آمریکای شمالی (به ویژه آمریکا) تحریم های اقتصادی و بانکی است. این تحریم ها نه تنها مانع صادرات مستقیم می شوند، بلکه روابط بانکی را نیز مسدود کرده و امکان نقل وانتقال پول را محدود می کنند.

ب) رقابت شدید با شرکت های قدرتمند فناوری نانو

در آمریکا و کانادا، شرکت های بزرگی در صنعت نانو فعالیت دارند. این کشورها دارای بازارهای اشباع شده با سطح رقابتی بسیار بالا و فناوری پیشرفته هستند که رقابت را برای شرکت های ایرانی دشوار می کند.

ج) استانداردهای سخت گیرانه و موانع قانونی

آمریکا و کانادا استانداردهای بسیار سخت گیرانه ای برای محصولات نانویی دارند که ورود به این بازار را دشوار می کند. برای صادرات محصولات نانویی به آمریکا، نیاز به دریافت تأییدیه های معتبر مانند EPA (آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا) است که فرآیندی زمان بر و پرهزینه محسوب می شود.

د) نبود شبکه های توزیع و بازاریابی در آمریکای لاتین

کشورهای آمریکای لاتین مانند برزیل، آرژانتین، مکزیک و شیلی پتانسیل بالایی برای واردات فناوری های نوین دارند.

اما نبود نمایندگی های فعال ایرانی، عدم تبلیغات مناسب و ضعف روابط تجاری باعث شده است که ایران سهمی در این بازارها نداشته باشد.

هـ) هزینه بالای حمل ونقل و عدم وجود مسیرهای تجاری مستقیم

صادرات از ایران به آمریکای شمالی و جنوبی نیاز به حمل ونقل دریایی طولانی دارد که هزینه های زیادی به همراه دارد.

راهکارهایی برای افزایش صادرات به آفریقا و آمریکا

با وجود این موانع، ایران می تواند با اتخاذ برخی سیاست ها و راهبردهای مناسب، حضور خود را در این بازارها تقویت کند.

پیشنهادهای زیر می توانند به بهبود صادرات به آفریقا و آمریکا کمک کنند:

1. توسعه همکاری های تجاری و علمی با کشورهای آفریقایی: ایجاد دفاتر تجاری و نمایندگی های فروش در کشورهای آفریقایی می تواند به توسعه صادرات کمک کند. شرکت های ایرانی می توانند از طریق مشارکت در پروژه های مشترک و انتقال فناوری به این کشورها، سهم خود را افزایش دهند.

2. استفاده از ظرفیت کشورهای همکار برای ورود به بازار آمریکا؛ ایران می تواند از طریق کشورهای ثالث مانند ترکیه، مالزی، امارات یا حتی مکزیک، صادرات غیرمستقیم به آمریکا را انجام دهد. راه اندازی شرکت های واسطه در کشورهایی که با آمریکا روابط تجاری دارند می تواند به رفع برخی موانع کمک کند.

3. کاهش هزینه های حمل ونقل و ایجاد مسیرهای تجاری جدید؛ توسعه خطوط حمل ونقل دریایی و هوایی مستقیم با کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین می تواند هزینه صادرات را کاهش دهد. همکاری با کشورهای منطقه برای ایجاد کریدورهای تجاری جدید می تواند راه ورود ایران به این بازارها را هموار کند.

4. دریافت استانداردهای بین المللی برای افزایش رقابت پذیری؛ ایران باید برای ورود به بازارهای پیشرفته، استانداردهای لازم را برای محصولات نانویی خود دریافت کند. این استانداردها باعث افزایش اعتماد خریداران خارجی به محصولات ایرانی خواهند شد.

5. سرمایه گذاری در تبلیغات و بازاریابی بین المللی: ایجاد برندینگ قوی برای محصولات نانویی ایران در بازارهای بین المللی ضروری است. شرکت های ایرانی می توانند از طریق حضور در نمایشگاه های بین المللی و استفاده از تبلیغات دیجیتال، محصولات خود را در سطح جهانی معرفی کنند.

در نهایت می توان گفت که حضور کم رنگ ایران در بازارهای آفریقا و آمریکا به دلایل متعددی مانند تحریم ها، ضعف زیرساخت های اقتصادی و بانکی، رقابت شدید با کشورهای توسعه یافته، هزینه های بالای حمل ونقل و نبود بازاریابی مؤثر است. با این حال، پتانسیل های زیادی برای افزایش صادرات نانویی ایران به این قاره ها وجود دارد.

اگر ایران بتواند روابط تجاری خود را توسعه دهد، استانداردهای بین المللی را کسب کند، مسیرهای حمل ونقل جدید ایجاد کند و تبلیغات خود را گسترش دهد، می تواند سهم بیشتری از این بازارها کسب کند. در آینده، ورود تدریجی ایران به بازارهای جدید، تنوع بخشی به مقاصد صادراتی و کاهش وابستگی به بازارهای همسایه می تواند جایگاه ایران را در صنعت جهانی نانو ارتقا دهد و به رشد پایدار صادرات کمک کند.