چرا امام علی (ع) با علم به شهادت به مسجد رفتند؟

خبرگزاری تسنیم،  در تاریخ اسلام، شهادت امام علی علیه السلام نقطه عطفی است که همواره مورد توجه و تحلیل بوده است. این واقعه نه تنها به عنوان یک مصیبت بزرگ برای امت اسلامی تلقی می شود، بلکه پرسش های مهمی را درباره علم غیب امام و نحوه مواجهه ایشان با تقدیر الهی مطرح می کند.

این پرسش مطرح است که آیا علم امام به شهادت خویش، تغییری در مسئولیت ایشان در قبال جامعه و دفاع از حق ایجاد می کرد؟ آیا امیرالمؤمنین علیه السلام با وجود آگاهی از سرنوشت محتومشان، ملزم به انجام وظایفش بود و یا می توانست از وقوع این فاجعه جلوگیری کند؟

در روایتی از امام رضا علیه السلام نقل شده است که یکی از یاران ایشان سوالی پیرامون علم امیرالمؤمنین علیه السلام به قاتل و زمان شهادتش مطرح می کند. 1 این سؤال، ابعاد مختلفی از زندگی و شهادت امام را به تصویر می کشد. سائل می پرسد که چگونه ممکن است امام علیه السلام با علم به اینکه ابن ملجم (لعنه الله) در شبی خاص و مکانی مشخص او را به شهادت می رساند، همچنان به مسجد برود و خود را در معرض خطر قرار دهد.

مداحی سید مجید بنی فاطمه در سوگ شهادت امام علی (ع)

در ادامه، سائل به جزئیات دیگری از وقایع شب شهادت اشاره می کند. او یادآور می شود که امام علیه السلام با شنیدن صدای مرغابیان در خانه، پیش بینی می کند که این صداها، ناله های زنانی هستند که در آینده برای او نوحه سرایی خواهند کرد. همچنین، وقتی ام کلثوم از ایشان می خواهد که آن شب در خانه نماز بخواند و فرد دیگری را برای اقامه نماز جماعت بفرستد، امام علیه السلام نمی پذیرد. با وجود این نشانه ها و آگاهی از خطر، امام بدون اسلحه به مسجد می رود و در نهایت، در همان شب به دست ابن ملجم (لعنه الله) به شهادت می رسد.

این روایت، پرسش های مهمی را درباره جایگاه علم غیب امام و نحوه تعامل ایشان با مشیت الهی مطرح می کند. آیا امام علیه السلام با علم به شهادت خود، ملزم به پذیرش این سرنوشت بود؟ و آیا اقدام ایشان به رفتن به مسجد، با وجود آگاهی از خطر، یک عمل جایز و شرعی محسوب می شود؟

امام رضا علیه السلام در پاسخ فرمود: آنچه گفتی درست است، اما خودش اختیار فرمود که در آن شب مقدرات خدای عزوجل اجرا شود.  فَقَالَ ذَلِکَ کَانَ وَ لَکِنَّهُ خُیِّرَ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ لِتَمْضِیَ مَقَادیرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

پاسخ امام رضا علیه السلام به این سؤال، نکته ظریفی را در بر دارد: «آنچه گفتی درست است، اما خودش اختیار فرمود که در آن شب مقدرات خدای عزوجل اجرا شود.» این جمله، دو جنبۀ مهم را روشن می کند:

علم امام به مقدرات: امام رضا علیه السلام تصدیق می کنند که امیرالمؤمنین علیه السلام از شهادت خود و جزئیات آن آگاه بوده است. این آگاهی، نشأت گرفته از علم امامت و ارتباط با عالم غیب است که به اذن خداوند در اختیار ایشان قرار دارد.

اختیار امام در پذیرش تقدیر: با وجود این آگاهی، امام علی علیه السلام مختار بود که چگونه با این تقدیر الهی مواجه شود. ایشان می توانست از رفتن به مسجد و قرار گرفتن در معرض خطر اجتناب کند، اما «اختیار فرمود که مقدرات الهی در آن شب به وقوع بپیوندد.

این «اختیار» به معنای تسلیم شدن در برابر تقدیر نیست، بلکه به معنای انتخاب آگاهانه مسیری است که با اراده و مشیت الهی همسو است و این، همان معنای آیۀ « وَ مَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ یَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ » است، به این معنا که شما اراده نمی کنید مگر اینکه خداوند پروردگار جهانیان بخواهد. عین این ماجرا را در شهادت سایر اهل بیت وحی می بینیم، آنجا که وقتی از امام حسین علیه السلام از علت قیام شان و علم به شهادتشان پرسیدند، به خوابی از رسول خدا صلی الله علیه و آله استناد کردند و فرمودند جدم به من گفت: «یا حسین اُخرُج فَإِنَّ اللَّهَ قَدْ شَاءَ أَنْ یَرَاکَ قَتِیلاً»؛ یعنی ای حسین، خارج شو، چرا که خداوند می خواهد تو را کشته شده ببیند. بنابراین امیرالمؤمنین علیه السلام با پذیرش شهادت، نه تنها به وظیفه امامت خود عمل کرد، بلکه الگویی برای تسلیم در برابر خواست خداوند و فداکاری در راه حق ارائه داد.

----------
پاورقی:

1. متن روایت:                                                                                
عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا ع إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع قَدْ عَرَفَ قَاتِلَهُ وَ اللَّیْلَةَ الَّتِی یُقْتَلُ فِیهَا وَ الْمَوْضِعَ الَّذی یُقْتَلُ فِیهِ وَ قَوْلُهُ لَمَّا سَمِعَ صِیَاحَ الْإِوَزِّ فِی الدَّارِ صَوَائِحُ تَتْبَعُهَا نَوَائِحُ وَ قَوْلُ أُمِّ کُلْثُومٍ ـ لَوْ صَلَّیْتَ اللَّیْلَةَ دَاخِلَ الدَّارِ وَ أَمَرْتَ غَیْرَکَ یُصَلِّی بالنَّاسِ فَأَبَی عَلَیْهَا وَ کَثُرَ دُخُولُهُ وَ خُرُوجُهُ تِلْکَ اللَّیْلَةَ بلَا سِلَاحٍ وَ قَدْ عَرَفَ ع أَنَّ ابْنَ مُلْجَمٍ لَعَنَهُ اللَّهُ قَاتِلُهُ بالسَّیْفِ کَانَ هَذَا مِمَّا لَمْ یَجُزْ تَعَرُّضُهُ. فَقَالَ ذَلِکَ کَانَ وَ لَکِنَّهُ خُیِّرَ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ لِتَمْضِیَ مَقَادیرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

حسن بن جهم گوید: به امام رضا علیه ‏السلام عرض کردم: همانا امیرالمؤمنین علیه ‏السلام قاتل خود را شناخته بود و می ‏دانست که در چه شبی و در چه مکانی کشته می شود، و چون نعره مرغابیان را در خانه شنید خودش فرمود: «اینها نعره زنانی هستند که نوحه گرانی پشت سر دارند» و چون ام کلثوم به او عرض کرد: «کاش امشب در خانه نماز بخوانی و برای نماز جماعت دیگری را بفرستی» از او نپذیرفت و در آن شب بدون اسلحه در رفت و آمد بود، در صورتی که می‏دانست ابن ملجم ـ لعنه الله ـ او را با شمشیر می‏کشد و اقدام به چنین کاری جایز نیست. امام فرمود: آنچه گفتی درست است، ولی خودش اختیار فرمود که در آن شب مقدرات خدای عزوجل اجرا شود.

انتهای پیام/