شعر آیینی ما به شعار متمایل شده است

به گزارش خبرنگار مهر، محمدعلی حضرتی سه شنبه شب در محفل شعر بسیج که به مناسبت سالروز وفات حضرت خدیجه کبری (س) و توسط بسیج هنرمندان استان قزوین برگزار شد اظهار کرد: شعری که در دهه های اخیر به عنوان شعر آیینی نام برده می شود در بستر تاریخی خود مسیر یکه و یگانه ای را طی نکرده است.

وی افزود: شاید در همن آغاز شعر فارسی از اواخر قرن سوم و اوائل قرن چهارم برخی از شاعران را می شناسیم که در آثار خود به صورت صریح به باور مذهبی خود اشاره کرده اند.

این ادیب و تاریخ پژوه قزوینی عنوان کرد: تلقی ما از اثری مثل شاهنامه این است که یک منظومه حماسی است و ربطی با آیین و باورهای مذهبی ندارد در حالی که فردوسی را با اطمینان می توانیم یکی از مهمترین شاعران آیینی شیعی به شمار بیاوریم که هم در مدح و ستایش پیامبر (ص) و بزرگان دین شعر سروده و هم دیدگاه های کلامی و فلسفی شیعی را در شاهنامه انعکاس داده است.

وی با بیان اینکه بعدها که شعر فارسی گسرش بیشتری پیدا میکند شعر به نوعی تبدیل به یک رسانه می شود، ادامه داد: رسانه به این معنی است که به طور مثال در قرن پنجم ظاهراً اینگونه است که شعر در دربارها انعکاس پیدا می کند و تصور می شود که ربطی با مردم نداشته است اما گزارش هایی از منابع تاریخی و ادبی داریم که این تصور را نقض می کند.

حضرتی ها با بیان اینکه قرن پنجم و مخصوصاً ششم روزگاری است که اختلاف های مذهبی در آن پررنگ است، تاکید کرد: هیچ شاعری را نمی شناسیم که بدون تکیه به این بنیان های فکری شعری سروده باشد و حتی شعرایی که مدح دربار می گفتند نیز از این رویکردهای مذهبی تهی نبودند.

وی تصریح کرد: تبدیل شعر به رسانه ابتدا به وسیله جمعیت شیعی که از لحاظ کمی در اقلیت بودمد انجام شد و سعی می کردند که در بازار یا گذرگاه ها شعر می خواندند.

این ادیب و تاریخ پژوه قزوینی تاکید کرد: این افراد که در مناقب اهل بیت شعر می خواندند مناقب خوان نامیده می شدند و گفته می شود آشق های امروزی و یا کسانی که در مازندران امیری میخوانند باقی مانده همین مناقب خوان ها هستند.

وی با بیان اینکه این افراد از شعر به عنوان یک رسانه استفاده می کردند، گفت: خود این افراد شاید بیانی نداشتند اما شعر شاعران بزرگی که از نظر ساختار اندیشه ای همفکر بودند را می خواندند.

حضرتی با بیان اینکه یکی از ویژگی های شعر آیینی شیعی «توحید» است، ادامه داد: در روزگار ما شعرای آیینی انگشت شماری داریم که سروده های توحیدی داشته باشند در حالی که وجه تمایز شعر شیعی از غیر شیعی توحید است.

وی با بیان اینکه شعر توحیدی به این معنا است که خدا را به عنوان کسی که از همه تصورات ما منزه است معرفی می کردند، اضافه کرد: شعر شیعی به واسطه اینکه در موضع اقلیت قرار داشته یک شعر اعتراض نیز هست و اعتراض ذات شعر شیعی است.

این ادیب و تاریخ پژوه قزوینی اظهار کرد: سنایی که شاعر بسیار برجسته ای است یک شاعر توحیدی است و شعر معروف «ملکا ذکر تو گویم که تو پاکی و خدایی» از اولین اشعار این شاعر نامی است.

وی با بیان اینکه متاسفانه شعر آیینی ما به شعار متمایل شده و از شعر فاصله دارد، تصریح کرد: برخی اشعار ما از اتاق های ما بیرون نمی رود و این در حالی است که شعر واقعی آفاق و مرزها را در می نوردد.

حضرتی در پایان با بیان اینکه شعر «کجایید ای شهیدان خدایی» برای چند صد سال پیش است اما هنوز کارکرد خود را دارد و آن را حس میکنیم، یادآور شد: شعر را نباید با شعار اشتباه بگیریم و شرط ماندگاری شعر آیینی این است که از شعار فاصله بگیرد.