عباس بن عبدالمطلب؛ ملازم و حامی پیامبر(ص)

عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر اکرم(ص) از شخصیت های برجسته و مؤثر در تاریخ صدر اسلام است. او از خانواده ای اصیل و صاحب نفوذ در قریش بود و نقشی بی بدیل در حمایت از پیامبر(ص) و شکل گیری جامعه اسلامی داشت. عباس با وجود تأخیر در گرویدن به اسلام، از آغاز دعوت پیامبر(ص) به دلایل خانوادگی، قبیله ای و همچنین باورهای اخلاقی اش، همواره در مسیر پشتیبانی از ایشان قرار داشت. این حمایت در برهه های حساس و دشوار، به ویژه در دوره های فشار مشرکان قریش، خود را به روشنی نشان داد. بررسی زندگی عباس بن عبدالمطلب نه تنها به شناخت شخصیت او کمک می کند، بلکه تصویری جامع تر از جامعه صدر اسلام و نقش خانواده پیامبر(ص) در پیشبرد دعوت اسلامی ارائه می دهد.

به دلیل نزدیکی سن عباس به سن پیامبر اکرم(ص) و نیز زندگی پیامبر(ص) در خانه عبدالمطلب، هر دوی آن ها هم بازی و دوست هم بودند. آن ها در نوجوانی برای بنای کعبه بر دوش خود سنگ می آوردند. عباس در کودکی، نوجوانی و بزرگسالی، ملازم پیغمبر(ص) بود، به گونه ای که هر کس دنبال محمد(ص) می گشت، سراغ او را از عباس می گرفت.

جایگاه اجتماعی عباس بن عبدالمطلب در مکه

عباس بن عبدالمطلب از خاندان بنی هاشم، طایفه ای با جایگاه والا در میان قریش برخاست. او در جایگاه فردی بازرگان و عضو برجسته این قبیله، از نفوذ اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی برخوردار بود. روابط عباس با سران قریش و آگاهی از ساختار قدرت و معادلات قبیله ای، باعث شد تا در تعاملات سیاسی و اجتماعی زمانه خود نقشی کلیدی ایفا کند. او با استفاده از جایگاهش توانست در بحران های پیش روی مسلمانان، به ویژه در دوران فشارهای سیاسی و اقتصادی قریش، نقشی حمایتگرانه ایفا کند.

با وجود آنکه عباس در سال های نخست دعوت پیامبر(ص) به اسلام نگروید، اما همواره از ایشان در برابر دشمنان دفاع می کرد. این حمایت در احساس مسئولیت قبیله ای او ریشه داشت. یکی از نمونه های بارز این حمایت ها، تلاش عباس در زمان محاصره شعب ابیطالب بود. در این دوران، بنی هاشم در محاصره اقتصادی قریش قرار گرفتند و عباس با استفاده از منابع مالی خود و نفوذش در میان قریش، سعی در کاهش این فشارها داشت.

او همچنین در تعاملات میان پیامبر(ص) و سران قریش، نقش واسطه ای ایفا می کرد. عباس با هوشمندی و دیپلماسی توانست در بسیاری از موارد از افزایش تنش ها جلوگیری کند. اگرچه این اقدامات ظاهراً غیرمستقیم به نفع اسلام بود، اما از تعهد عباس به حفظ امنیت خانواده و قبیله حکایت داشت.

نقش اقتصادی عباس فقط به دوران تحریم اقتصادی قریش محدود نمی شود، بلکه پس از ایمان آوردن او، این نقش گسترده تر و مؤثرتر شد. عباس بخشی از دارایی های خود را در راه اسلام به کار گرفت و به حمایت از مسلمانان فقیر و نیازمند پرداخت. این اقدامات علاوه بر کاهش فشارهای اقتصادی، به تقویت روحیه جامعه اسلامی نیز کمک کرد. عباس در جایگاه یک تاجر موفق توانست در بسیاری از موارد نیازهای اقتصادی مسلمانان را تأمین و منابع مالی لازم برای حفظ جامعه نوپای اسلامی را فراهم کند.

یکی از مهم ترین ابعاد زندگی عباس، حضور او در جنگ های صدر اسلام بود. هرچند عباس در جنگ بدر، به اجبار مشرکان قریش همراه آنان در نبرد شرکت کرد، اما پس از آن به صف مسلمانان پیوست و از حامیان اصلی پیامبر(ص) شد. او در فتح مکه نقشی برجسته داشت و در مقام یکی از رهبران قریش که مسلمان شده بود، در تقویت روابط میان مسلمانان و قریش تأثیرگذار بود. علاوه بر این، عباس در بسیاری از جنگ ها و مأموریت های نظامی، در مقام مشاور پیامبر(ص) و فردی مورد اعتماد همراه ایشان بود. تجربه او در امور نظامی و آگاهی از استراتژی های جنگی قریش، به مسلمانان در رویارویی با دشمنان کمک شایانی کرد.

ایمان آوردن عباس بن عبدالمطلب به اسلام

عباس در سال هشتم هجری و پیش از فتح مکه، به اسلام گروید. این اقدام، نقطه عطفی در زندگی او و تاریخ اسلام به شمار می رود. پس از ایمان آوردن، عباس به یکی از مشاوران اصلی پیامبر(ص) تبدیل شد و در تصمیم گیری های کلان جامعه اسلامی نقشی مؤثر ایفا کرد. نقش او همچنین به مثابه پلی میان مسلمانان و تازه مسلمانان قریش بود و به تثبیت موقعیت اسلام در میان قریش کمک کرد.

توانایی عباس در مذاکرات و تعاملات دیپلماتیک، از دیگر ویژگی های برجسته او بود. عباس در بسیاری از مذاکرات میان پیامبر(ص) و سران قریش، نقش میانجی داشت و توانست از شدت بعضی از تنش ها و درگیری ها بکاهد. یکی از مهم ترین این موارد، نقشی ست که عباس در جریان فتح مکه ایفا کرد. او با گفت وگو با بزرگان قریش، به زمینه سازی برای پذیرش اسلام و کاهش مقاومت های آنان کمک کرد. این نقش دیپلماتیک او، علاوه بر تثبیت موقعیت مسلمانان در مکه، به گسترش اسلام در میان قبایل دیگر نیز کمک کرد.

عباس بن عبدالمطلب، 12 رجب سال 32 قمری در سن 88 یا 89 سالگی چشم از جهان فروبست. علی(ع) و فرزندان عباس او را غسل دادند. در بقیع به امامت عثمان بر پیکر وی نماز خوانده شد. مردم برای دیدن پیکر او چنان هجوم آوردند که کار دفن مشکل و بر اثر ازدحام جمعیت، پارچه روی پیکرش پاره شد.

در مراسم دفن عباس، حضرت علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) حضور داشتند. بعدها امام حسن مجتبی(ع)، امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) در قبرستان بقیع و نزدیک قبر وی به خاک سپرده شدند. قبر آنان دارای گنبد و بارگاهی بود که با تسلط وهابیان بر حجاز در واقعه تخریب بقیع ویران شد.

الهه سادات بدیع زادگان

انتهای پیام