طرح ولایت به مبانی فکری جوانان می پردازد

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام والمسلمین مجتبی مصباح یزدی بعداز ظهر دوشنبه در گفتگو با اصحاب رسانه استان قم اظهار کرد: در میانه دهه 70، حدود سال های 74 یا 75، جمعی از مسئولین سپاه و بسیج، به ویژه در حوزه دانشجویی، برای طرح نگرانی های خود درباره وضعیت فرهنگی دانشگاه ها و دریافت راهکار، خدمت مقام معظم رهبری رسیدند و ایشان راهنمایی کردند که برای این موضوع به آقای مصباح مراجعه شود تا برنامه ای جامع ارائه شود و به آن عمل کنند که پس از این توصیه، عزیزانی از سپاه و بسیج به دیدار علامه مصباح رفتند و نیازهای خود را با ایشان در میان گذاشتند.

عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) بیان کرد: علامه مصباح در پاسخ به این مسئله، پیشنهادی ارائه دادند مبنی بر طراحی یک اردوی آزمایشی تابستانی برای سال 75 که این اردو با هدف تقویت مبانی فکری دانشجویان برگزار شود و پس از دریافت بازخوردها، زمینه سازی برای برنامه ریزی بلندمدت فراهم گردد.

وی ادامه داد: در همین راستا، شش محور اصلی برای مباحث فکری انتخاب شد و از اساتید برجسته حوزه، از جمله خود علامه مصباح، برای تدریس و بررسی این محورها دعوت به عمل آمد که لازم به ذکر است که در آن زمان موضوعات و محتوای دقیق مشخص نشده بود و صرفاً خطوط کلی توسط علامه مصباح تعیین شد و با اساتید مرتبط هماهنگی صورت گرفت.

حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی گفت: این دوره آزمایشی برگزار شد و بازخورد بسیار مثبتی دریافت کرد و گزارشی از اجرای این اردو به مقام معظم رهبری ارائه شد و ایشان تأکید کردند که این روند ادامه پیدا کند و توسعه یابد که بدین ترتیب، اردوهای مشابه در سال های بعد نیز نه تنها برای بسیج دانشجویی بلکه برای نهادهای دیگر هم برگزار شد و با توصیه ها و تأکیدات مقام معظم رهبری، این اردوها گسترش یافت و برای اقشار مختلفی چون فرهنگیان، مدیران، و طلاب حوزه های علمیه طراحی گردید و از آن سال تاکنون، این طرح بدون وقفه هر ساله اجرا شده است.

عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) تصریح کرد: علاوه بر اردوهای متمرکز تقریباً 40 روزه اولیه، طرح در اشکال مختلفی نیز برگزار شده و همچنان برنامه هایی برای توسعه بیشتر در دست بررسی است که هدف اصلی این طرح، تقویت مبانی فکری و اندیشه ای عمومی در میان فرهیختگان جامعه بوده است؛ افرادی که تخصصی در علوم دینی ندارند اما شناخت کافی و منظمی از مبانی فکری دینی نیز ندارند که این دسته از افراد اغلب آموخته های دینی خود را از محتوای عمومی موجود در مدارس یا جلسات مذهبی کسب کرده اند، اما برای پاسخ به پرسش ها و ابهامات جدید نیازمند آموزش های عمیق تر و به روزتر بودند.

وی ادامه داد: با توجه به مواجهه جوانان با چالش ها و تفکرات بیگانه پس از انقلاب اسلامی، ضرورت داشت که آموزه های دینی بازنگری شود و به شکلی نوین بازتولید گردد که در دوران گذشته نیز علمای دینی متناسب با نیازهای روز به چنین اموری می پرداختند، اما در آن زمان خلأهایی احساس می شد که طرح مذکور تلاشی برای جبران آن بود و مباحث این طرح از اعتقادات بنیادین مانند توحید آغاز می شد، اما فراتر از اصول سنتی دین نیز به مسائل عمیق تر معرفت شناسانه پرداخته می شد.

حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی عنوان کرد: از جمله مباحث کلیدی که مطرح شد، می توان به موضوع اعتبار روش های عقلی و نقلی یا امکان فهم درست و معتبر از منابع دینی اشاره کرد؛ موضوعاتی که در دهه 70 شکل گرفته بود و همچنان در ابعاد جدیدتری ادامه دارد و همچنین موضوعاتی مانند تعدد قرائت ها از دین (سنتی و مدرن) و مسائل مرتبط با فهم واقعیت دینی، که در قالب معرفت شناسی آکادمیک شناخته می شوند، نیز توجه ویژه ای دریافت کردند, این برنامه ها همچنان بخش مهمی از تقویت بنیه فکری جامعه محسوب می شود.

عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) اذعان کرد: در مباحث دینی و معرفتی، نقطه آغازین و پایه ای ترین مسائل، مباحث معرفت شناسی است که پس از این مرحله، نوبت به آن می رسد که نگاه جامعی نسبت به نظام هستی داشته باشیم، تا جایگاه خداوند متعال در این نظام و رابطه ای که با سایر موجودات دارد روشن شود.

وی افزود: در سنت معارف دینی ما، عموماً زمانی که از خدا صحبت می شود، به وجود خدا و صفات او پرداخته می شود، ولی ارتباط خدا با جهان هستی، با انسان ها و نیاز هستی به خداوند متعال کمتر در کانون بحث قرار می گیرد که این مسائل بنیادی تأثیر شگرفی بر مباحث انسان شناسی و شناخت نقش انسان در نظام هستی دارند.

حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی گفت: سوال اصلی این است که ارتباط ما با خداوند در کجا تعریف می شود؟ آیا این ارتباط محدود به زمان های خاصی مانند عبادت، ماه رمضان یا نماز است؟ یا اینکه اعتقادات دینی ما در زمینه های گوناگون فردی، اخلاقی و اجتماعی نیز تأثیرگذار است؟ تا زمانی که نوع ارتباط خداوند با هستی و انسان ها به طور دقیق تبیین نشود، بسیاری از سوالات باقی خواهند ماند.

عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: جوان امروز نیز ممکن است با چنین پرسش هایی مواجه شود؛ برای مثال: چرا باید براساس اصول خاص دینی لباس بپوشم یا غذا بخورم؟ چرا در معاملات و مسائل اقتصادی یا اجتماعی قوانین خاصی وضع شده که آزادی عمل را محدوده می کند؟ آیا این مسائل ربطی به دین دارند یا خیر؟

وی ادامه داد: این گونه پرسش ها زمینه ساز مفاهیمی همچون سکولاریسم هستند که به جدایی دین از عرصه های مختلف زندگی، به ویژه حوزه های اجتماعی و سیاسی، اشاره دارند و از سوی دیگر، انقلاب اسلامی ایران حرکتی فرهنگی بود که بر اساس تغییر نگرش ها و باورها شکل گرفت.

انقلاب اسلامی صرفاً تغییر یک نظام سیاسی نبود

حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی بیان کرد: این انقلاب صرفاً تغییر یک نظام سیاسی نبود؛ بلکه فلسفه آن ایجاد بستری برای اجرای احکام دینی در جامعه و تغییر بنیادی فرهنگ موجود بود، بنابراین، این پرسش که دین چه نقشی در مسائل اجتماعی و سیاسی دارد، پرسشی جدی است که نیازمند پاسخ هایی فکری و دقیق است.

عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ابراز کرد: به اعتقاد رهبر انقلاب، باید با رویکرد جهاد تبیین، این مسائل را برای جوانان روشن کرد و بسیاری از جوانان ما مسائلی را از سر ابهام طرح می کنند، نه از سر عناد که این ابهامات باید با استدلال فکری رفع شوند.

وی افزود: مقابله با هجمه های فرهنگی که علیه دین و انقلاب صورت می گیرد نیز باید از جنس خود آن ها باشد؛ یعنی با ابزار اندیشه، فرهنگ و تبیین صورت پذیرد و حضرت آقا بر بازکردن گره های ذهنی تأکید دارند، و یکی از بارزترین اقدامات در این زمینه، طرح ولایت است که به منظور پاسخگویی و رفع ابهامات طراحی شده است.

حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی بیان کرد: طرح ولایت ویژگی های برجسته ای دارد؛ نخستین ویژگی آن پرداختن به مبانی فکری است که بسیاری از پرسش های جوانان از همین مبانی سرچشمه می گیرد و سوالات ممکن است گسترده و متنوع باشند؛ اما تا زمانی که مسائل بنیادی روشن نشود، پرداختن به سایر پرسش ها چندان ثمربخش نخواهد بود.

عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: ویژگی دیگر این طرح، نظام مند بودن آن است که با ترتیبی مشخص مراحل مختلف را طی می کند؛ از معرفت شناسی تا خداشناسی، انسان شناسی و نهایتاً مباحث ارزشی همچون فلسفه اخلاق، حقوق و سیاست.

وی ادامه داد: این طرح نه تنها به روشن کردن ارتباط بین مبانی فکری و زندگی اجتماعی کمک می کند، بلکه نشان می دهد چگونه این مبانی در جنبه های مختلف زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی تأثیرگذار هستند که بدین ترتیب، فعالیت هایی همچون طرح ولایت می توانند در رفع ابهامات فکری جامعه امروز نقشی اساسی ایفا کنند.

حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی گفت: طرح ولایت دارای ویژگی هایی منحصربه فرد است که آن را متمایز می کند و این طرح به گونه ای طراحی شده که برای عموم جامعه قابل درک باشد و نیازمند پیش زمینه تخصصی در علوم اسلامی، فلسفه، عرفان یا کلام نیست. هدف اصلی آن ارائه مبانی فکری است که همه فرهیختگان بتوانند از آن بهره مند شوند که علاوه بر این، محتوای طرح بر پایه استدلال و استناد به آخرین دستاوردهای عمیق فکری در حوزه های فلسفی، کلامی و عرفانی است، ولی همزمان سادگی و قابلیت فهم برای عموم را نیز حفظ کرده است.

طرح ولایت این است که شبهه محور نیست

عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) عنوان کرد: یک نکته جالب توجه درباره طرح ولایت این است که شبهه محور نیست. به این معنا که به جای تمرکز صرفاً بر پاسخ دهی به شبهات مطرح شده، بر تقویت پایه های فکری تأکید دارد و زمانی که این مبانی تقویت شوند، افراد خودبه خود قادر به پاسخ گویی به شبهات، چه موجود و چه احتمالی در آینده، خواهند بود که این نگاه تهاجمی به مقابله با شبهات، رویکردی فراتر از دفاع منفعلانه را ارائه می کند و عملاً بسیاری از سوالات و ابهامات را پیشاپیش پاسخ می دهد.

وی گفت: نکته دیگر درباره این طرح این است که نتیجه تلاش یک نفر خاص نیست و برخی ممکن است گمان کنند این طرح صرفاً از دیدگاه ها و اندیشه های مرحوم علامه مصباح یزدی سرچشمه گرفته، در حالی که این تصور صحیح نیست، گرچه از آموزه های ارزشمند ایشان بهره بسیاری برده شده و دغدغه های همیشگی او در این زمینه مؤثر بوده اند، اما طرح ولایت بر بنیاد اندیشه های بزرگان دیگری همچون امام خمینی (ره)، مقام معظم رهبری و شهید مطهری نیز استوار است که در واقع این طرح مجموعه ای از اندیشه های اصیل اسلام ناب محسوب می شود.

حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی یادآور شد: یکی دیگر از ویژگی های مهم این طرح، اختصار آن است و محتوای آن به گونه ای فشرده و منظم تنظیم شده که تمام مبانی فکری در بازه ای 40 روزه قابل ارائه باشند، همانطور که مرحوم علامه مصباح اشاره کرده اند، نتایج یک عمر تحقیق و پژوهش هفتادساله در این دوره فشرده گنجانده شده تا بتواند به نیازهای فکری امروز جوانان پاسخ دهد ضمن اینکه این دوره ها معمولاً به صورت متمرکز برگزار می شوند؛ گاهی در قالب یک دوره 40 روزه کامل و گاهی در دو اردوی 20 روزه تقسیم می شوند.

عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) عنوان کرد: علاوه بر کلاس های درس و آموزش علمی، برنامه های اخلاقی، فرهنگی و بصیرتی نیز بخشی از این دوره ها هستند و حضور مستمر اساتید در کنار دانش پژوهان امکان تبادل نظر، یادگیری بهتر و بهره مندی اخلاقی را فراهم می کند. متقاضیان علاوه بر مباحث علمی از مبانی انگیزشی و معنوی نیز بهره مند می شوند.

وی خاطرنشان کرد: طرح ولایت به مرور زمان توسعه یافته و اکنون علاوه بر دوره های متمرکز حضوری، به صورت دوره های مجازی و غیرمتمرکز نیز برگزار می شود که این دوره ها ممکن است متناسب با نیاز مراکز مختلف، در قالب جلسات هفتگی یا روزانه ارائه شوند که هر یک ویژگی ها و مزیت های خاص خود را دارند.