بررسی تأثیر نقوش آرایه های گچی ایران بر آرایه های معماری

به گزارش خبرگزاری مهر، میثم لباف خانیکی دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران در این نشست به بیان گوشه ای از مقاله «گچ و آرایه های گچی در بازه هور » پرداخت و گفت: کاوش های باستان شناختی یک دهه اخیر در محوطه تاریخی بازه هور ، واقع در 70 کیلومتری جنوب شهر مشهد نتایج قابل توجهی درباره پلان، ساختار و آرایه های معماری واقع در این محوطه در بر داشته است.

این باستان شناس افزود: موقعیت جغرافیایی محوطه بازه هور در ناحیه ای که پوشیده از برون زده ای طبیعی گچ است، فرصتی را مهیا کرده بود که معماران و هنرمندان به قابلیت های متنوع این ماده معدنی پی ببرند و با توسعه دانش و فناوری خود در فرآوری و بهره گیری از گچ، آثار معماری و هنری بی بدیلی خلق کنند.

وی تصریح کرد: گمانه زنی باستان شناسی در فضای داخلی و پیرامون چهارطاقی سنگی بازه هور نشان داد که علاوه بر استفاده گسترده از گچ به عنوان ملاط، ترکیبات خاصی از این ماده برای پوشش کف، اندود دیوارها و حتی نمای بنا به کار رفته است. همچنین از گچ به عنوان ترکیب اصلی در احداث ستون های تالاری که زمانی در مجاورت چهارطاقی برپا بوده، استفاده شده است. استفاده از گچ در مجموعه تاریخی بازه هور به ملاط و اندود محدود نشده و ماده اصلی را در خلق آرایه های معماری آتشکده قلعه دختر بازه هور تشکیل داده است. بهره گیری از هنر گچبری در آرایش فضای داخلی اتاق ها، بدنه ستون ها، سرستون ها و نیز پایه آتشدان های این آتشکده، مجموعه بی بدیلی از هنر گچبری عصر ساسانی را ارائه می دهد.

بازنگری در فرضیه بنیان چهار ایوانه مسجد جامع زواره

در ادامه لیلا دانش دانشجوی دوره دکترای تخصصی دپارتمان تاریخ هنر دانشگاه یورک به بیان گوشه ای از مقاله «بازنگری در فرضیه بنیان چهار ایوانه مسجد جامع زواره: با تکیه بر بررسی آرایه های گچی بنا» پرداخت و گفت: مسجد جامع زواره، بر اساس کتیبه آجری دور صحن، یکی از بناهای شاخص سده ششم هجری قمری به شمار می آید که به دلیل برخورداری از طرح پلان ها چهارایوانه ، جایگاهی ویژه در تاریخ معماری مساجد ایران دارد.

وی افزود: نتایج مطالعه نشان می دهد که محراب مسجد جامع زواره در طی دوره های مختلف، حداقل سه مرحله اجرا و بازسازی را تجربه کرده است. این یافته ها حاکی از وقوع تحولات بنیادین در حداقل یک مرحله و همچنین تغییرات جزئی در مراحل بعدی است.

تأثیر نقوش آرایه های گچی ایران بر آرایه های معماری جغرافیای اسلامی

«تأثیر نقوش آرایه های گچی ایران بر آرایه های معماری جغرافیای اسلامی» عنوان مقاله مشترک فاطمه شیرعلی یان و سامیه ماندگار بود که توسط فاطمه شیرعلی یان کارشناس ارشد رشته پژوهش هنر دانشگاه پیام نور ارائه شد.

وی با اشاره به اینکه هنر گچ بری از زیرشاخه های معماری، در طول تاریخ و در نقاط مختلف جهان وجود داشته و شیوه به کارگیری آن در فرهنگ های گوناگون، متفاوت بوده است، گفت: هدف از پژوهش حاضر بررسی زوایای گوناگون و بازنمود این اقتباس و اشاعه نقوش آرایه های گچی ایران و تأثیر آن در آرایه های معماری اسلامی است.

این پژوهشگر اظهار کرد: در نتیجه این مطالعه می توان گرفت که هنر گچبری و تأثیر آن در آرایه های معماری جغرافیای اسلامی، اقتباسی بی شمار از نقوش آرایه های گچی ساسانی است که نمونه این اقتباس را در آرایه های گچی سبک سامرا و در معماری دیگر نقاط جهان اسلام می توان مشاهده کرد.

سبک شناسی آرایه های گچی هنرمندان گچبر

در ادامه نشست بهاره تقوی نژاد دانشیار گروه صنایع دستی، دانشکده صنایع دستی دانشگاه هنر اصفهان به بیان مقاله مشترک ش با احمد صالحی کاخکی پرداخت و گفت: آرایه های گچی دوره ایلخانی از جمله باشکوه ترین آرایه های معماری این دوره به شمار می رود که زینت بخش بناهایی با کاربری های گوناگون (مسجد، مقبره، امامزاده و …) است.

وی افزود: نتایج مطالعات حاکی از آن است که فرم نقش مایه های گیاهی ( کاجی ، اشک، قبه ای، لاله ای و …|) و به ویژه تزئینات منحصر به فرد آنها (استفاده از دوایر متداخل به مثابه چشم، نقوش انتزاعی مانند مثلث، خطوط موازی و…) که در اکثر نمونه ها، اشکال شبه انسانی یا جانوری را پدید آورده است و همچنین ترکیب بندی های تودرتو، با بندهای ظریف و فشرده، که غالباً در انتهای خود به یک اسلیمی، سراسلیمی یا قاب بزرگ ختم می شوند، از جمله ویژگی هایی است که به لحاظ بصری، سبک خاصی را برای آرایه های گچی این منطقه، به ارمغان آورده است.