گروگان گیری در آژانس

خبرگزاری تسنیم،در حالی که کمتر از چند ماه تا رسیدن به موعد بندهای غروب سال دهم برجام باقی مانده است، آمریکا و متحدان اروپایی اش در تلاش اند تا از منقضی شدن قطعنامه های شورای امنیت علیه برنامه هسته ای ایران جلوگیری کنند. این رویکرد در یادداشت اخیر ترامپ نیز صراحتاً مورد اشاره قرار گرفته است. ایالات متحده از یک سو تلاش می کند با فعال سازی مکانیسم ماشه، تحریم های لغو شده را بازگرداند و از سوی دیگر، از مسیر تصویب قطعنامه های جدید، فشار بیشتری بر ایران وارد کند. این اقدامات در شرایطی صورت می گیرد که ایران نه تنها به تعهدات خود در چهارچوب معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) پایبند بوده، بلکه همکاری هایی فراتر از این معاهده را نیز در چهارچوب برجام پذیرفته بود. با این حال، غربی ها در نشست های اخیر شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران را به عدم همکاری و پنهان کاری در برنامه هسته ای خود متهم کرده اند. شورای حکام در قطعنامه ای، ایران را ملزم به ارائه توضیحات درباره ذرات اورانیوم یافت شده در مکان های اعلام نشده کرد و از تهران خواست دسترسی های بیشتری به بازرسان آژانس بدهد. این در حالی است که دو موضوع پادمانی قدیمی که سال ها پیش حل شده اند، نشان می دهد که مسائل باقی مانده نیز صرفاً ابزاری سیاسی برای فشار بر ایران اند. در پاسخ به این اقدامات، تهران نیز گام های مهمی در توسعه برنامه هسته ای خود برداشته است. افزایش زنجیره های سانتریفیوژهای پیشرفته، آغاز گازدهی در تأسیسات جدید، احیای رآکتورهای هسته ای، و دستیابی به ظرفیت تولید اورانیوم فلزی، بخشی از اقداماتی است که ایران در مقابل فشارهای آژانس انجام داده است. ایران تأکید دارد که این اقدامات در چهارچوب حقوق قانونی اش انجام شده و در صورت تداوم فشارهای غرب، حتی خروج از معاهده NPT را نیز در دستور کار قرار خواهد داد.

نماینده آمریکا در سازمان ملل به فعال سازی مکانیسم ماشه موظف شد

با نزدیک شدن به سال دهم اجرای برجام و احتمال منقضی شدن تحریم های شورای امنیت علیه ایران، ایالات متحده تلاش های خود را برای حفظ این تحریم ها و اعمال فشار بر تهران افزایش داده است. در همین راستا، دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین آمریکا، یادداشت اجرایی جدیدی امضا کرده که وظایف جدیدی را برای نماینده دائم این کشور در سازمان ملل مشخص می کند. این سند نشان دهنده عزم واشنگتن برای تشویق و وادار کردن متحدان اروپایی خود به سمت فعال سازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم های بین المللی علیه ایران است. یکی از بندهای کلیدی این یادداشت، الزام نماینده آمریکا در سازمان ملل به همکاری نزدیک با متحدان کلیدی برای تکمیل روند بازگرداندن تحریم ها و محدودیت های بین المللی علیه ایران است. هدف اصلی این دستور، اعمال فشار دیپلماتیک بر کشورهای اروپایی برای همسویی با سیاست های واشنگتن در قبال تهران و زمینه سازی برای فعال سازی مکانیسم ماشه است. در عین حال، این یادداشت اجرایی بار دیگر ایران را به نقض پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) متهم کرده و از نماینده آمریکا در سازمان ملل خواسته است که در این نهاد بین المللی، تهران را به پاسخگویی وادارد. این در حالی است که ایران بارها تأکید کرده است که برنامه هسته ای آن صلح آمیز است و تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دارد. در این یادداشت، نماینده آمریکا در سازمان ملل موظف شده است که از جایگاه این کشور به عنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل برای افزایش فشارها بر ایران استفاده کند. در همین راستا، برگزاری منظم جلسات شورای امنیت برای بررسی آنچه «تهدیدات ایران علیه صلح و امنیت بین المللی» خوانده شده، به عنوان یک وظیفه کلیدی تعیین شده است. هدف از این اقدام، برجسته کردن اتهامات علیه ایران در نهادهای بین المللی، ایجاد یک اجماع جهانی علیه تهران و زمینه سازی برای احیای قطعنامه های لغوشده سازمان ملل است. این سیاست در راستای راهبرد فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران طراحی شده که به دنبال منزوی کردن تهران در عرصه بین المللی و محدود کردن توانایی های اقتصادی و سیاسی آن است. پیش از این نیز استفانیک، گزینه ترامپ برای نمایندگیِ آمریکا در سازمان ملل در رویکردی همسو با یادداشت اخیر ترامپ در جلسه بررسی صلاحیتش گفته بود: «مکانیسم ماشه یک ابزار مهم برای رئیس جمهور علیه ایران است.» این قانون گذار سابق جمهوری خواه همچنین کارزار ناکامِ «فشار حداکثری» در دولت اول ترامپ علیه ایران را «موفق» دانست.

مکانیسم ماشه از آبان ماه کلید خورد

شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) آبان ماه سال جاری قطعنامه ای علیه ایران به تصویب رسانده است که در آن تهران به دلیل توسعه برنامه هسته ای خود و آنچه «عدم همکاری کافی با آژانس» عنوان شده، محکوم شده است. این قطعنامه در حالی صادر شده که روابط میان ایران و آژانس در سال های اخیر به شدت تحت تأثیر فشارهای سیاسی کشورهای غربی، به ویژه آمریکا و متحدانش، قرار داشته است. یکی از نکات کلیدی این قطعنامه، درخواست از ایران برای ارائه «توضیحات معتبر» درباره منشأ ذرات اورانیوم یافت شده در دو سایت اعلام نشده است. کشورهای غربی مدعی اند که این ذرات نشانه ای از فعالیت های پنهان هسته ای ایران است، در حالی که تهران بارها تأکید کرده که هیچ انحرافی در برنامه هسته ای خود ندارد و همه فعالیت هایش تحت نظارت آژانس انجام می شود. قطعنامه همچنین از ایران خواسته است که اطلاعات لازم درباره مکان فعلی مواد هسته ای و تجهیزات مرتبط را در اختیار آژانس بگذارد. علاوه بر این، تهران باید اجازه دسترسی به مکان های مورد نظر را برای بازرسان آژانس فراهم کند. بر اساس قطعنامه اخیر، گروسی مأموریت یافته است که در نشست آتی شورای حکام در اسفند ماه، گزارشی درباره «سؤالات بی پاسخ» مربوط به برنامه هسته ای ایران ارائه دهد. این گزارش می تواند بهانه ای برای اقدامات بعدی علیه تهران باشد. با توجه به اینکه گروسی پیش از این مدعی شده است: «توافق هسته ای به رغم حفظ کردن برخی ویژگی های مثبت، دیگر برای رسیدگی به موضوع برنامه هسته ای ایران کارآمد نیست و باید با در نظر گرفتن تحولات ژئوپلیتیکی، جایگزین مناسبی برای آن پیدا کرد.» به احتمال زیاد او در ادامه رویکرد ضد ایرانی آژانس در چند ماه اخیر مطابق میل طرف های غربی بار دیگر ادعاها در مورد عدم دسترسی کافی نظارتی را مطرح کرده و مقدمه ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت را فراهم کند.

ایران پاسخ فنی به رویکردهای سیاسی شورای حکام داد

در واکنش به قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی که علیه برنامه هسته ای ایران صادر شد، تهران اقداماتی را انجام داد که به وضوح نشان دهنده عزم ایران برای پیشبرد برنامه هسته ای خود، در مواجهه با فشارهای بین المللی است. این اقدامات که برخی از آن ها در سطح تکنولوژیکی و برخی دیگر در راستای ارسال پیام های سیاسی به طرف های غربی و آژانس بودند، در نوع خود واکنشی قدرتمند و قاطع به قطعنامه شورای حکام محسوب می شود. یکی از مهم ترین اقدامات ایران، نمایش توانمندی های فنی و تکنولوژیکی خود در حوزه هسته ای بود. از جمله اقداماتی که ایران در این زمینه اجرا کرد، راه اندازی 26 زنجیره سانتریفیوژ بود. این اقدام نه تنها در راستای افزایش ظرفیت غنی سازی ایران است، بلکه ایران همچنین سانتریفیوژهای پیشرفته ای را راه اندازی کرده است که قادر به غنی سازی اورانیوم در حجم بیشتر و با کیفیت بالاترند. این سانتریفیوژها که به طور خاص به خاطر داشتن کارایی بالاتر و خرابی کمتر شناخته می شوند، نشان دهنده پیشرفت قابل توجه ایران در توسعه فناوری هسته ای است. یکی دیگر از اقدامات عمده ایران در پاسخ به فشارهای شورای حکام، تولید اورانیوم فلزی بود. تولید اورانیوم فلزی که قابلیت استفاده در ساخت کلاهک های هسته ای را دارد، اگرچه ایران تأکید دارد که به هیچ عنوان قصد استفاده نظامی از این مواد ندارد، اما این گام نشان دهنده آمادگی ایران برای توسعه فناوری های هسته ای خود در سطوح پیشرفته تر است. در این راستا، ایران همچنین اعلام کرد که رآکتورهای قدیمی خود را احیا می کند. در کنار اقدامات فنی، پیام های سیاسی نیز در اقدامات واکنشی ایران وجود دارد. از آنجایی که داشتن سلاح هسته ای نیازمند سه شرط غنی سازی 90 درصدی، داشتن موشک های دوربرد و نیز قابلیت حمل کلاهک هسته ای است و ایران همه این شرایط را دارد، بنابراین به لحاظ فنی ایران توان ساخت سلاح هسته ای را دارد و تنها چیزی که این توان فنی را مهار کرده، نداشتن اراده سیاسی برای ساخت این سلاح است.

ادعا های پادمانی؛ ابزار فشار سیاسی علیه ایران

یکی از مهم ترین چالش های اخیر در تعاملات ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA)، موضوع پرونده های پادمانی است. در 6 سال گذشته دو مورد از پرونده های پادمانی ایران حل وفصل شد و آژانس به صورت رسمی تأیید کرد که ایران همکاری های لازم را انجام داده است. اما در سال های اخیر، دو موضوع باقی مانده که در مورد آن ها نیز تهران بار ها توضیحات لازم را ارائه کرده است. روی میز قرار گرفته و غربی ها و آژانس تلاش می کنند تا از این مسائل به عنوان ابزاری برای فشار بر ایران استفاده کنند. ایران استدلال می کند اگر مسائل مهمی در این پرونده ها وجود داشت، دو موضوع قبلی نیز بسته نمی شدند. این درحالی است که آژانس بر موضع خود پافشاری و اعلام می کند حتی وجود چند گرم مواد هسته ای اظهارنشده نیز دارای اهمیت است. ایران در پاسخ، این استدلال را مطرح می کند که وقتی کشور هزاران کیلوگرم مواد هسته ای تحت نظارت دارد، چند گرم مواد مربوط به دهه های گذشته نمی تواند دلیلی برای تداوم فشار ها باشد. یکی از دو موضوع باقی مانده از پرونده های پادمانی قبلاً حل شده بود، اما پس از سفر گروسی به وین، این موضع تغییر کرد و مجدداً در دستور کار قرار گرفت. این مسئله نشان می دهد کشور های غربی بر آژانس فشار وارد کرده اند تا موضوعات پادمانی را زنده نگه دارد. آژانس به جای برخورد فنی و حرفه ای، تحت تأثیر ملاحظات سیاسی قرار گرفته و درنتیجه، رفتار آن تابعی از خواسته های کشور های غربی شده است. آژانس در اسفند سال گذشته بیانیه ای داد مبنی بر اینکه نظارت ها باید اعمال شود و ایران باید همکاری کند. این درحالی است که در چهارچوب برجام، ایران نظارت هایی را پذیرفته بود که حتی فراتر از پروتکل الحاقی بود. این نظارت ها تا مدت ها پس از خروج آمریکا از برجام ادامه داشت. اما پس از تصویب قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها که به دلیل خروج یکجانبه آمریکا از برجام و نقض تعهدات اروپایی ها تصویب شد، ایران تصمیم گرفت تنها به تعهدات خود در قالب NPT پایبند بماند و همکاری های فراتر از آن را متوقف کند. طبق این قانون، دوربین های نظارتی آژانس ابتدا به صورت ضبط اطلاعات بدون ارسال داده ها به آژانس فعال بودند. اما در ادامه با شدت گرفتن فشار های غرب و عدم پایبندی طرف های مقابل به تعهداتشان، ایران تصمیم گرفت دوربین ها را به طور کامل خاموش کند. ایران بار ها اعلام کرده همکاری با آژانس باید در چهارچوب توافقات بین المللی و بدون رویکرد های سیاسی باشد. آژانس نباید فراتر از NPT مطالباتی از ایران داشته باشد؛ چراکه اساس همکاری های ایران و آژانس بر پایه تعهدات تعریف شده در این پیمان است. در این راستا مدل همکاری داوطلبانه برای حل مسائل پادمانی قابل قبول است، اما فشار های سیاسی و درخواست های غیرمنطقی از سوی آژانس و غربی ها در چهارچوب های فراپادمانی غیرقابل پذیرش خواهد بود.

بازگشت قطعنامه ها، تعهد به NPT و نظارت های 10 برابری را بلاموضوع می کند

درمقابل فشار های بین المللی و ادعا های آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران به ویژه درخصوص عملکرد های اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس واکنش های جدی نشان داده است. آژانس که به طور رسمی مسئول نظارت بر اجرای توافقات هسته ای ایران و اجرای تعهدات ایران تحت پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) است، در سال های اخیر به ویژه بعد از خروج ایالات متحده از برجام، تبدیل به یکی از ابزار های سیاسی در دست کشور های غربی برای اعمال فشار بر ایران شده است. این فشار ها، نه تنها از سوی کشور های غربی، بلکه از داخل آژانس نیز با برخی اقدامات غیرمتعارف ازجمله اظهارات رافائل گروسی به شدت تقویت شده است. گروسی اخیراً در بیانات خود اعلام کرده با وجود برخی ویژگی های مثبت توافق هسته ای، دیگر برجام نمی تواند به عنوان ابزار کافی برای نظارت بر برنامه هسته ای ایران عمل کند. این اظهارات به ویژه به دنبال گزارش های اخیر آژانس که در آن ایران متهم به عدم همکاری کافی با این نهاد درخصوص فعالیت های هسته ای خود شد، شدت یافته است. گروسی همچنین اشاره کرده ایران نتوانسته توضیحات معتبر درخصوص برخی ذرات اورانیوم با منشاء انسانی که در دو مکان اعلام نشده یافته شده اند، ارائه دهد. ایران در پاسخ به این اتهامات اعلام کرده از نظر فنی هیچ ابهامی در برنامه هسته ای اش وجود ندارد. نظارت های آژانس از تأسیسات هسته ای این کشور در مقایسه با سایر کشور های عضو NPT، حدود 10 برابر بیشتر است. آنچه دبیرکل آژانس برای اجرای آن تحت فشار اروپا و آمریکا قرار دارد نظارت های آژانس مطابق برجام است که ایران بعد از قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها به دلیل خروج آمریکا از برجام و همچنین عدم پایبندی دولت های اروپایی به تعهدات خود از اجرای آن سر باز زده است؛ چراکه وقتی طرف های مقابل به مسئولیت خود پایبند نبوده اند توجیهی برای اجرای یکجانبه برجام توسط ایران وجود نداشته است. همچنین این موضوع بین ایران و اعضای 1+5 است و آژانس حق مطالبه چیزی فراتر از NPT را از ایران ندارد.

ایران همچنین اعلام کرده در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه خروج از NPT را در دستور کار قرار می دهد؛ چراکه این معاهده اساساً برای راستی آزمایی صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران پذیرفته شده و زمانی که کشور های غربی و آژانس از این موضوع به عنوان ابزار سیاسی برای تقابل با ایران استفاده می کنند و هیچ زمانی در اینباره قانع نمی شوند پس دلیلی وجود ندارد که ایران بخواهد مجموعی از بازرسی های پرهزینه و بی نتیجه را بر خود تحمیل کرده و درنهایت نیز یا تحریم شود یا درز اطلاعات آژانس منجر به ترور دانشمندانش شود. تعهد ایران به NPT درحالی است که رژیم صهیونیستی به عنوان دولتی که بیشترین اتهام را علیه برنامه هسته ای ایران مطرح کرده و باب بهانه جویی را توسط شورای حکام آژانس باز می کند خود به این پیمان متعهد نشده و همزمان زرادخانه هسته ای نیز دارد.

مسیر های غرب برای مقابله با غروب قطعنامه ها

با نزدیک شدن به تاریخ پایان اعتبار قطعنامه های ضدایرانی شورای امنیت در سال 2025، غربی ها دو مسیر اصلی را درپیش گرفته اند تا از وقوع این اتفاق جلوگیری کنند و همچنان فشار های خود را بر ایران حفظ کنند. یکی از این مسیر ها فعال سازی مجدد مکانیسم ماشه است که طبق برجام به اعضای شورای امنیت این امکان را می دهد تا تحریم ها را بازگردانند. این اقدام می تواند منجر به ادامه تحریم های سازمان ملل علیه ایران شود و حتی قطعنامه های شورای امنیت که طبق برجام قرار بود در سال 2025 منقضی شوند، تمدید شوند. علاوه بر این، غربی ها درحال تلاش برای تصویب قطعنامه های جدید ضد ایرانی در شورای امنیتند. این قطعنامه ها، به ویژه در صورتی که مکانیسم ماشه به نتیجه نرسد، می تواند به طور مستقیم به تحریم های اقتصادی و سیاسی علیه ایران منجر شود. بااین حال یکی از چالش های اصلی در این مسیر، احتمال وتوی این قطعنامه ها توسط اعضای دائمی شورای امنیت، مانند چین و روسیه است. این دو کشور که به طور مداوم از سیاست های ضدایرانی غربی ها انتقاد کرده اند، می توانند با استفاده از حق وتو، مانع از تصویب قطعنامه های جدید شوند. که البته در این صورت نیز ارائه قطعنامه های ضدایرانی جدید حداقل انرژی سیاسی این دو کشور را تا حدی تحلیل برده و فضای سیاسی را برای فعال سازی مکانیسم ماشه بازتر می کند.

منبع: رونامه فرهیختگان

انتهای پیام/