جایگاه ایران در حوزه تولید علم فناوری چاپ سه بعدی و چهار بعدی

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام( ISC)، دکتر علی نایبی گفت: انقلاب صنعتی چهارم و پنجم را می توان یکی از بزرگ ترین اتفاقات در دهه های اخیر قلمداد کرد که می تواند مزایای زیادی را برای کسب و کارها، صنایع و افراد جامعه داشته باشد. این انقلاب های صنعتی مبتنی بر هوشمندسازی است و به همین علت نیز تجهیزات هوشمند و فناوری هایی نظیر هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، چاپ سه بعدی و چهار بعدی، فناوری های ارتباطی نسل جدید(5G)، رباتیک، ربات همکار، کلان داده، بلاک چین ها و فناوری پهپاد و ... حرف اول را در این انقلاب صنعتی می زنند.

نایبی گفت: مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) با مأموریت پایش علم، فناوری و نوآوری در سطح ملی و بین المللی، تلاش می کند تا با ارائه داده ها و اطلاعات دقیق، به سیاست گذاری آگاهانه و تصمیم سازی در حوزه های علمی، فناوری و نوآوری در ایران و کشورهای اسلامی کمک کند.

وی افزود: ارائه گزارش های موضوعی از وضعیت فناوری های کلیدی، به عنوان یکی از راهبردهای اصلی این مؤسسه در مدت اخیر، مورد توجه و استقبال جامعه علمی کشور قرار گرفته است.

بر اساس این گزارش، جایگاه جهانی تولیدات جمهوری اسلامی ایران و کشورهای اسلامی در تولیدات علمی مرتبط با فناوری های چاپ سه بعدی و چهاربعدی مورد بررسی قرار گرفته است. در فناوری پرینت سه بعدی، یک قطعه به صورت لایه به لایه بصورت یک حجم سه بعدی تولید می شود ولی در پرینت چهاربعدی به گونه ای برنامه ریزی شده است که بعد از ساخت محصول به کمک چاپ سه بعدی، به مرور دچار تغییر شکل می گردد و هندسه قطعه و خواص ماده تغییر می کند.

نایبی در ادامه با اشاره به اهمیت فناوری های چاپ سه بعدی و چهاربعدی، گفت: بررسی و تحلیل جایگاه علمی کشورهای پیشرو جهانی و اسلامی در این حوزه ها طی بازه ی زمانی 10 ساله از اهمیت بالایی برخوردار است. بر این اساس، در گزارش حاضر، جایگاه جهانی تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران و کشورهای اسلامی در حوزه ی فناوری های چاپ سه بعدی و چهاربعدی مورد بررسی قرار گرفته است.

وی افزود: نمودار 1، روند کلی انتشارات علمی در حوزه فناوریهای ساخت افزودنی و چاپ سه بعدی را در بازه زمانی 2010 تا 2023 نشان می دهد. بر اساس این نمودار، تولیدات علمی هر دو فناوری در این بازه ی زمانی رشد چشمگیری داشته اند. در سال های ابتدایی، فناوری چاپ سه بعدی سهم بیشتری از انتشارات را به خود اختصاص داده بود، اما از سال 2016 تا 2019، فناوری ساخت افزودنی پیشی گرفته است که می تواند به دلیل کاربردهای فنی گسترده تر این فناوری باشد.

نمودار 1: روند انتشارات حوزه ساخت افزودنی و چاپ سه بعدی براساس پایگاه وب آو ساینس 2023-2010

شکل یک نمای کلی از روندها و نوآوری های برتر حوزه ی ساخت افزودنی را ارائه می کند. این شکل، نقشه ی نوآوری را نشان می دهد که از تحلیل نمونه ای شامل بیش از 1356 استارت آپ و شرکت فعال در زمینه ی فناوری های نوظهور صنعت چاپ سه بعدی استخراج شده است.

در این شکل، 10 گرایش یا روند برتر ساخت افزودنی که بر شرکت های سراسر جهان تأثیرگذار هستند، به همراه 20 استارت آپ پیشرو در توسعه ی فناوری های نوظهور، مشخص شده اند.

شکل یک. 10 روند و نوآوری برتر در حوزه ساخت افزودنی (Source: StartUs Insights 2024)

جدول 1، رتبه و تعداد تولیدات علمی کشورهای پیشرو جهان در فناوریهای چاپ سه بعدی و چهار بعدی در بازه زمانی 10 ساله را نشان می دهد. براساس داده های پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) در فناوری چاپ سه بعدی، کشورهای آمریکا با 13320 مدرک؛ چین با 10859 مدرک و آلمان با 3572 مدرک در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. در فناوری چاپ چهار بعدی، کشورهای چین با 516 مدرک؛ آمریکا با 332 مدرک و انگلستان با 141 مدرک در رتبه های اول تا سوم قرار دارند.

جمهوری اسلامی ایران در چاپ چهار بعدی رتبه نسبتا خوبی دارد. ایران در این فناوری رتبه یازدهم جهانی را به خود اختصاص داده است و در چاپ سه بعدی در رتبه 22در بین کشورهای جهان قرار دارد.

جدول 1. جایگاه تولیدات علمی فناوریهای سه بعدی و چهار بعدی کشورهای پیشرو جهان در بازه زمانی 2023-2014

رتبه

فناوری

2014-2023

چاپ سه بعدی (3D Printing)

چاپ چهار بعدی (4D Printing)

1

آمریکا

13320 مدرک

چین

516 مدرک

2

چین

10859 مدرک

آمریکا

332 مدرک

3

آلمان

3572 مدرک

انگلستان

141 مدرک

4

انگلستان

3405 مدرک

هند

128 مدرک

5

کره جنوبی

2678 مدرک

استرالیا

98 مدرک

6

ایتالیا

2372 مدرک

سنگاپور

97 مدرک

7

استرالیا

2250 مدرک

فرانسه

82 مدرک

8

هند

2035 مدرک

آلمان

80 مدرک

9

کانادا

1879 مدرک

ایتالیا

77 مدرک

10

اسپانیا

1723 مدرک

کره جنوبی

77 مدرک

نایبی خاطرنشان کرد: جدول 2، رتبه و تعداد تولیدات علمی کشورهای پیشرو اسلامی در حوزه ی فناوری های چاپ سه بعدی و چاپ چهاربعدی را نشان می دهد. بر اساس داده های استخراج شده از پایگاه وب آو ساینس (Web of Science)، در حوزه ی فناوری چاپ سه بعدی، کشورهای ترکیه با 779 مدرک، جمهوری اسلامی ایران با 606 مدرک و مالزی با 543 مدرک به ترتیب در رتبه های اول تا سوم قرار گرفته اند.

همچنین، در حوزه ی فناوری چاپ چهاربعدی، جمهوری اسلامی ایران با 65 مدرک در رتبه ی نخست، مالزی با 20 مدرک در رتبه ی دوم و مصر با 14 مدرک در رتبه ی سوم جای دارند.

جدول 2. جایگاه تولیدات علمی مرتبط با فناوریهای سه بعدی و چهار بعدی توسط کشورهای پیشرو اسلامی در بازه زمانی 2023-2014

رتبه

فناوری

2014-2023

چاپ سه بعدی (3D Printing)

چاپ چهار بعدی (4D Printing)

1

ترکیه

779 مدرک

جمهوری اسلامی ایران

65 مدرک

2

جمهوری اسلامی ایران

606 مدرک

مالزی

20 مدرک

3

مالزی

543 مدرک

مصر

14 مدرک

4

عربستان سعودی

503 مدرک

امارات متحده عربی

14 مدرک

5

امارات متحده عربی

268 مدرک

پاکستان

13 مدرک

6

مصر

252 مدرک

ترکیه

9 مدرک

7

پاکستان

173 مدرک

اندونزی

7 مدرک

8

اندونزی

138 مدرک

نیجریه

3 مدرک

9

عراق

75 مدرک

عراق

2 مدرک

10

نیجریه

63 مدرک

کویت

2 مدرک

براساس جدول 3، بیشترین تولیدات علمی در بازه زمانی 10 ساله در فناوری چاپ سه بعدی، مربوط به دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانشگاه تربیت مدرس و در چاپ چهار بعدی، مربوط به دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه تبریز بوده است.

جدول 3. وضعیت و تولیدات علمی دانشگاههای کشور در فناوریهای سه بعدی و چهار بعدی

رتبه

فناوری

2014-2023

چاپ سه بعدی

چاپ چهار بعدی

1

دانشگاه تهران

83 مدرک

دانشگاه تهران

27 مدرک

2

دانشگاه صنعتی امیرکبیر

83 مدرک

دانشگاه تربیت مدرس

5 مدرک

3

دانشگاه تربیت مدرس

40 مدرک

دانشگاه تبریز

4 مدرک

4

دانشگاه علوم پزشکی تهران

37 مدرک

دانشگاه صنعتی اصفهان

4 مدرک

5

دانشگاه علم و صنعت ایران

36 مدرک

دانشگاه صنعتی امیرکبیر

3 مدرک

6

دانشگاه صنعتی شریف

36 مدرک

دانشگاه علم و صنعت ایران

3 مدرک

7

دانشگاه علوم پزشکی ایران

32 مدرک

دانشگاه صنعتی شریف

3 مدرک

8

دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

28 مدرک

دانشگاه ارومیه

3 مدرک

9

دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

24 مدرک

دانشگاه صنعتی بیرجند

3 مدرک

10

دانشگاه صنعتی اصفهان

23 مدرک

دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

3 مدرک

برای اطلاع از گزارش جایگاه جهانی تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران و کشورهای اسلامی: فناوری های چاپ سه بعدی و چهار بعدی به این آدرس مراجعه کنید.