تغییر پول آلمان در سال 1923: علل، پیامدها و اصلاحات بنیادین

خبرگزاری تسنیم؛ پرونده "باجِ باجه"؛ بخش 194 ـ شرایط این سال آلمان، که اغلب از آن به عنوان یکی از بدترین نمونه های ابر تورم یاد می شود، ریشه در تعامل پیچیده ای از عوامل داخلی و خارجی داشت. در ادامه، این بحران بررسی می شود.

ریشه ها زمینه سازی ها در جنگ جهانی اول

بحران تورم در آلمان 1923 را نمی توان جدا از تأثیرات جنگ جهانی اول و پیامدهای معاهده ورسای بررسی کرد. شکست آلمان در جنگ و الزام پرداخت غرامت های سنگین جنگی به متفقین (به ویژه فرانسه و بریتانیا) هم اقتصاد این کشور را در وضعیت آسیب پذیری قرار داد، و هم از لحاظ سیاسی موجب تضعیف دولت جمهوری وایمار شد.

پس از پایان جنگ جهانی اول، معاهده ورسای (1919) آلمان را ملزم به پرداخت 132 میلیارد مارک طلا به عنوان غرامت جنگی کرد. این میزان از غرامت، که به مراتب از توان اقتصادی آلمان فراتر بود، دولت را مجبور به استقراض سنگین از بانک مرکزی و چاپ بی رویه اسکناس کرد. این سیاست باعث شد پایه پولی کشور بدون پشتوانه اقتصادی گسترش یابد. همچنین از دست دادن مناطق کلیدی مانند آلزاس و لورن، که از مراکز عمده تولید فولاد و زغال سنگ بودند، باعث کاهش شدید توان تولیدی آلمان شد. علاوه بر این، اشغال روهر توسط نیروهای فرانسوی و بلژیکی در سال 1923 (در واکنش به ناتوانی آلمان در پرداخت غرامت ها) تولید صنعتی را مختل و به تورم دامن زد. در نهایت شکست در جنگ، بروز بحران های سیاسی و اقتصادی، و اختلافات شدید بین جناح های مختلف سیاسی باعث شده بود که مردم آلمان اعتماد خود را به دولت از دست بدهند. این امر موجب افزایش فرار سرمایه، احتکار کالاها، و کاهش ارزش پول ملی شد.

فرایند تورم: از چاپ پول تا ابر تورم

تورم در آلمان 1923 نمونه ای کلاسیک از شکست سیاست های پولی در مواجهه با بحران است. دلایل اصلی این ابر تورم عبارت بودند از:

چاپ بی رویه پول بدون پشتوانه
دولت آلمان برای جبران کمبود منابع مالی و پرداخت غرامت ها به چاپ پول متوسل شد. تا سال 1922، نرخ چاپ پول به شدت افزایش یافت و در سال 1923، شرایط به گونه ای شد که ارزش مارک در عرض چند روز یا حتی چند ساعت سقوط می کرد. برای نمونه، در نوامبر 1923، نرخ تبدیل مارک به دلار به 4.2 تریلیون مارک رسید. بی ارزشی پول و افزایش معاملات تهاتری
کاهش ارزش پول به حدی رسید که مردم دیگر مارک را به عنوان وسیله مبادله معتبر نمی پذیرفتند و به سیستم های غیررسمی مانند مبادله کالا با کالا روی آوردند. این وضعیت باعث شد نظام مالی رسمی تقریباً فلج شود. تأثیرات روانی و اجتماعی
با افزایش مداوم قیمت ها، مردم به سرعت پس اندازهای خود را از دست دادند. برخی از کارمندان مجبور بودند دستمزدهای روزانه خود را در همان روز برای خرید کالاهای اساسی خرج کنند، زیرا قیمت ها تا پایان روز ممکن بود دو یا سه برابر شوند.

پیامدهای اقتصادی و اجتماعی تورم

بحران تورم اقتصاد آلمان، و ساختارهای اجتماعی و سیاسی این کشور را به شدت تحت تأثیر قرار داد. افراد طبقه متوسط، که پس اندازهای خود را در قالب پول نقد یا حساب های بانکی نگه داشته بودند، بیشترین آسیب را متحمل شدند. ارزش پس اندازهای آنها به صفر رسید، در حالی که مالکان زمین و سرمایه گذاران در دارایی های فیزیکی از تورم در امان ماندند. بسیاری از کارخانه ها و صنایع تولیدی به دلیل افزایش شدید هزینه ها و کاهش قدرت خرید مردم تعطیل شدند. این وضعیت نرخ بیکاری را به شدت افزایش داد و فشارهای اجتماعی بیشتری را بر دولت وایمار وارد کرد. ناامیدی اقتصادی و اجتماعی، زمینه را برای رشد جریان های افراطی سیاسی فراهم کرد. در این میان، حزب نازی به رهبری آدولف هیتلر توانست با استفاده از این نارضایتی ها، حمایت عمومی را جلب کند. بحران 1923 بطور مستقیم در شکل گیری بستر اجتماعی برای به قدرت رسیدن نازی ها در دهه 1930 نقش داشت.

اصلاحات اقتصادی: معرفی رنتن مارک و برنامه های بازسازی

در پاسخ به بحران، دولت آلمان اقداماتی فوری و اساسی را برای کنترل تورم و بازسازی اقتصاد اجرا کرد:

معرفی رنتن مارک
در نوامبر 1923، واحد پولی جدیدی به نام رنتن مارک معرفی شد که پشتوانه آن دارایی های واقعی مانند زمین و املاک بود. این اقدام باعث شد ارزش پول تثبیت شود و اعتماد عمومی به سیستم مالی بازگردد. کاهش هزینه های دولتی
دولت برنامه های کاهش هزینه های عمومی را اجرا کرد و حقوق کارکنان دولتی را کاهش داد تا از چاپ پول بیشتر جلوگیری کند. طرح داوز (Dawes Plan)
در سال 1924، طرح داوز که با حمایت جامعه بین المللی ارائه شد، شرایط پرداخت غرامت های آلمان را تسهیل کرد و وام های خارجی را برای بازسازی اقتصادی این کشور فراهم ساخت. این طرح، هرچند موقت، باعث کاهش فشارهای اقتصادی شد و تولید صنعتی را احیا کرد.

تأثیرات بلندمدت بحران تورم

بحران تورم 1923 بر ساختارهای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی آلمان، تأثیرات بلندمدتی داشت. از جمله این تأثیرات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تغییرات در سیاست پولی جهانی
تجربیات آلمان در کنترل تورم، به ویژه موفقیت در معرفی رنتن مارک، به عنوان یکی از نمونه های موفق اصلاحات پولی در تاریخ شناخته می شود. ظهور رژیم های اقتدارگرا
ناتوانی جمهوری وایمار در مدیریت بحران های اقتصادی، مشروعیت این نظام سیاسی را تضعیف کرد و باعث شد بسیاری از مردم به رژیم های اقتدارگرا مانند نازی ها روی بیاورند. افزایش مطالعات اقتصادی
این بحران باعث شد اقتصاددانان به طور جدی تری به مسئله تورم، سیاست های پولی و سازوکارهای تثبیت اقتصادی بپردازند. کارهای پژوهشی بسیاری در دهه های بعد بر اساس تجربیات آلمان 1923 انجام شد.

جمع بندی

بحران تورم آلمان در سال 1923 نمونه ای هشداردهنده از خطرات سیاست های مالی نادرست، فشارهای خارجی، و بحران های اعتماد عمومی است. اگرچه اصلاحات موفق دولت وایمار توانست اقتصاد را تا حدی تثبیت کند، اما پیامدهای اجتماعی و سیاسی این بحران زمینه ساز رویدادهای بزرگ تری در تاریخ قرن بیستم شد.

انتهای پیام/