قبح تصرف در محصولات فرهنگی

«حق الناس» مهم ترین و پربسامدترین موضوع در دین اسلام است تا جایی که طولانی ترین آیه قرآن(سوره بقره آیه 282) نیز به همین موضوع اختصاص دارد و امیرالمؤمنین امام علی(ع) نیز می فرمایند: «خدای متعال رعایت حقوق بندگانش را مقدمه ای بر رعایت حقوق خودش قرار داده است.» 

اوج جلوه گاه توجه به حق الناس در مکتب اسلام و اهل بیت(ع) را می توان در شب عاشورا مشاهده کرد؛ هنگامی که امام حسین(ع) شرط پیکار با ظلم و همراهی با خود را بدهکار نبودن گذاشت و بیعت خود را از افرادی که حقی بر گردن دارند، برداشت، چراکه پرداخت حق مردم را مقدم بر حضور در جهاد با طاغوت می دانستند.  

همین رویداد مهم و درس آموز از واقعه کربلا سبب شد تا ایکنا با آغاز ماه محرم امسال به موضوع مهم «حق الناس» بپردازد و بخش هایی از کتاب «حق الناس، ارتباط متقابل حقوق مردم و اخلاق اسلامی» نوشته آیت الله مظاهری را به نظر مخاطبان خود برساند که در ادامه مشروح بخش هشتادم با عنوان «حق الناس فرهنگی؛ تصرف در محصولات فرهنگی» را می خوانید.

تصرف در محصولات فرهنگی، نظیر سرقتی است که در آثار علمی اتفاق می افتد؛ با این تفاوت که این تصرف، الزاماً به معنای تغییر نام و تصاحب محصولات فرهنگی نیست، بلکه بیشتر اوقات با انتشار و استفاده بدون اجازه به صاحبان آن محصولات، دستبرد می زنند. نظیر اینکه فیلم یا نرم افزار دیگران را بدون پرداخت مبلغ آن منتشر و استفاده کنند. بعضی اوقات افراد یا مؤسسه ها، چندین میلیون یا حتی چند میلیارد برای تولید یک فیلم یا نرم افزار هزینه می کنند که آن هزینه ها با فروش محصول جبران می گردد. اما متأسفانه در آن، بدون اجازه تصرف می شود و صاحبان آن، محصول با زیان و خسارت مواجه می شوند.

این مصداق از حق الناس فرهنگی، با سرقت مالکیت فکری و معنوی اثر و تغییر نام تولید کننده محقق نمی شود، ولی همین مقدار که با انتشار بدون کسب رضایت مانع فروش و بهره برداری از آن شوند، حق الناس و نوعی دزدی است.

شکستن قفل نرم افزار ها، برداشتن رمز فیلم ها و انتشار بدون اجازه صاحب اثر، سرقت است و باید از آن اجتناب شود. تصرف در تولیدات دیگران از جمله تصرف در محصولات فرهنگی مثل تصرف در خانه مردم و دزدی از آن است. یعنی همان طور که رفتن بدون اجازه به خانه مردم و برداشتن اشیا آن، حرام است، تصرف در فیلم و نرم افزار دیگران بدون اجازه یا بدون پرداخت پول آن نیز حرام است. متأسفانه این شکل از حق الناس بین برخی از مردم به ویژه جوانان، عادی و مشهور شده و این شهرت، شهرت بد و خطرناکی است. اگر کسی می خواهد فیلم ببیند یا از نرم افزار استفاده کند، باید آن را بخرد یا از صاحبش اجازه بگیرد و تصرف، بدون کسب رضایت صاحب اثر، مثل سرقت است.

در این مبحث یادآوری یک نکته مفید و لازم است و در خصوص آنچه قبلاً بیان شد یا بعداً ارائه می گردد نیز کاربرد دارد. آن نکته، چیزی جز تأکید بر رعایت «انصاف» و عمل به قانون «عدل و انصاف» نیست. یکی از فضائل بزرگ، انصاف است و اگر همه، انصاف داشته باشند، انواع دزدی و اقسام حق الناس از جامعه رخت برمی بندد. اگر انصاف در اجتماعی حکم فرما شود، غیبت، تهمت، اهانت و شایعه در آن جامعه یافت نمی شود. اگر انصاف، مراعات گردد، جامعه، یکپارچه خدایی خواهد شد و زندگی مردم عاری از فقر، کمبود و نارسایی و نیز منهای دروغ، فریب و حقه بازی می شود. انصاف را خود ائمه طاهرین(ع) در روایاتی معنا کرده اند. از جمله می فرمایند؛ «إِنْصَافَ الْمَرْءِ مِنْ نَفْسِهِ حَتَّی لَا یَرْضَی لِأَخِیهِ مِنْ نَفْسِهِ إِلَّا بمَا یَرْضَی لِنَفْسِهِ مِنْهُ». معنایش این است که هر چه برای خود می پسندی، برای دیگران نیز همان را بپسند و هرچه برای خود نمی پسندی برای دیگران هم نپسند. محتوای این روایت در روایات فراوانی از اهل بیت(ع) آمده است. در برخی از این روایات این فضیلت اخلاقی، حق مؤمنین بر همدیگر شمرده شده و در بعضی، به عنوان علامت مؤمنین بیان شده است، همه آن روایات، حاکی از این است که اگر انسان دوست ندارد به او خیانت شود، پس باید خودش به دیگران خیانت نکند.

اگر نمی خواهد زیان ببیند، باید زیان نرساند و دیگران را فریب ندهد، اگر خواهان ظلم، نیست پس به کسی ظلم نکند. در واقع همه باید در موقع اتخاذ تصمیم یا موضع خود را به جای طرف مقابل بگذارند و ببینند که اگر به جای او بودند و چنین رفتاری با آنها می شد، چه می کردند؟ مثلاً آنکه می خواهد، بدون اجازه و بدون پرداخت پول از یک فیلم یا نرم افزار استفاده کند باید فوراً تصور کند که خودش محصولی تولید کرده، چند میلیارد هم برای آن هزینه نموده و اکنون با تصرف دیگران، تمام سرمایه اش تلف خواهد شد. آیا راضی است که با خودش چنین معامله ای شود یا خیر؟ اگر راضی نیست، دست از حق الناس بردارد.

انتهای پیام