لزوم تولید ابزارهای هوش مصنوعی برای قرآن پژوهی

به گزارش ایکنا، حجت الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی؛ رئیس مرکز کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، 14 دی ماه در کارگاه علمی «پژوهش های قرآنی دیجیتال در غرب» که از سوی انجمن قرآن پژوهی حوزه علمیه قم برگزار شد به کاربردهای هوش مصنوعی پرداخت و با بیان اینکه هوش مصنوعی به سرعت در حال فراگیر شدن است و در همه جا صحبت از آن است، گفت: مطالب ارائه شده در این زمینه گاهی اوقات خیلی تئوری و غیرقابل استفاده است در حالی که مدل های جدید و ابزارهای هوش مصنوعی به صورت روزانه در حال تولید هستند گرچه چالش های بزرگی در زمینه تأمین برق برای هوش مصنوعی وجود دارد. وی با بیان اینکه هوش مصنوعی می تواند جایگزین برخی مشاغل شود، اما قدرت درک کلیات را ندارد و نمی تواند جای محققان را بگیرد، اظهار کرد: هوش مصنوعی می تواند مشابه سازی کند و واکنش نشان دهد لذا پیش بینی می شود تا سال 2050، حتی 10 تا 20 درصد ازدواج ها با هوش مصنوعی باشد. هوش مصنوعی می تواند همدمی برای انسان ها باشد و علایق و سطح دانش آنها را بداند. رئیس مرکز نور اظهار کرد: هوش مصنوعی می تواند به صورت صوتی با انسان ها ارتباط برقرار کند یعنی ماشین می تواند درک کند که چه زمانی باید با تعجب صحبت کند و می تواند خطاهای خود را توجیه کند؛ حتی هوش مصنوعی ممکن است به این نتیجه برسد که وجود انسان برای کره زمین مضر است. بهرامی با بیان اینکه برخی می گویند هوش مصنوعی نمی تواند از کنترل خارج شود و در صورت بروز مشکل می توان آن را خاموش کرد، گفت: این در حالی است که پدرخوانده هوش مصنوعی معتقد است که هوش برتر نمی تواند همیشه زیردست هوش ضعیف تر باشد.

لزوم تولید ابزارهای هوش مصنوعی

رئیس مرکز کامپیوتری علوم اسلامی بیان کرد: برای استفاده از هوش مصنوعی در حوزه قرآن پژوهی، باید از ابزارهای موجود استفاده کرد و ابزارهای ویژه تولید کرد و باید ابزار هوشمند تفسیر قرآن متناسب با اطلاعات ساختار یافته و متقن خودمان تولید کنیم و برای تولید ابزار و دانش در علوم انسانی دیجیتال، باید افرادی باشند که هم فناوری و هم علوم انسانی را بشناسند. بهرامی ادامه داد: در غرب رشته علوم انسانی دیجیتال در دانشگاه ها تدریس می شود ولی در ایران هیچ دپارتمان یا بخشی با عنوان علوم انسانی دیجیتال در دانشگاه ها وجود ندارد. غرب در حال رفتن به مسیری به اسم دیجیتال هیومنیتیز است و باید به این مسیر توجه کرد و با شبهات آن مواجه شد. استاد حوزه علمیه با بیان اینکه مراکز مهم شرق شناسی، واحد علوم اسلامی دیجیتال راه اندازی کرده اند، تصریح کرد: موسسه مطالعات تمدن های مسلمانان وابسته به آقاخان، مهم ترین بخش علوم اسلامی دیجیتال را دارد. دانشگاه براون نیز بخشی برای علوم انسانی اسلامی دیجیتال دارد و حتی دانشگاه هاروارد، بخشی به نام منابع فقهی دارد.

ایجاد رشته قرآن پژوهی دیجیتال

رئیس مرکز نور با بیان اینکه پروژه تحلیل دیجیتالی قرآن کریم یک موتور جست وجوی معنایی و هوشمند قرآن است، افزود: پروژه پیکره دیجیتالی قرآن کریم، مفاهیم قرآن را در قالب یک شبکه نشان می دهد. اریک اتول از دانشگاه لیدز، یک متخصص هوش مصنوعی و زبانشناسی است که روی قرآن کار می کند. اریک اتول معتقد است که باید یک ماشین فهم قرآن درست کرد که بتواند به سؤالات قرآنی مسلمانان و غیر مسلمانان پاسخ دهد و بر تفاسیر جانبدارانه مسلمانان نور بتاباند. بهرامی اضافه کرد: باید رشته قرآن پژوهی دیجیتال داشته باشیم و به ابزارهای لازم در این زمینه دست پیدا کنیم زیرا اگر ابزار خوب و به موقع نداشته باشیم، مرجعیت خود را از دست می دهیم. البته هم اکنون ابزارهای هوشمند جستجوی معنایی در احادیث و ابزار گفت وگویی در حوزه قرآن و تفسیر در مرکز نور در حال تولید هستند. استاد حوزه علمیه ادامه داد: محقق ما در حوزه به نظر می رسد دو کار را باید انجام بدهد؛ یک کار استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی و کار دوم تولید ابزارهای هوش مصنوعی که ابزارهای عمومی مانند چت جی پی تی، کلود و جمینی وجود دارند ولی نیاز به ابزارهای ویژه برای قرآن پژوهی وجود دارد. بهرامی با اشاره به توضیح ناپذیری و چالش های تفسیر و اجتهاد، گفت: هوش مصنوعی روش های خود را برای رسیدن به نتیجه دارد که نامشخص است و با روش های انسان متفاوت است. شما فقه و دانش فقه را به او بدهید، بعد جواب یک مسئله فقهی را از او سؤال کنید، خیلی زیبا جواب می دهد. می گوید مستنداتش چیست؟ ولی نمی گوید من چه طوری به این حکم رسیدم. هوش مصنوعی برای رسیدن به یک حکم فقهی، مستندات را جور می کند، نه اینکه واقعا به آنها استناد کند و این موضوع در بحث اجتهاد و تفسیر، چالش برانگیز است. وی با اشاره به پروژه های مرتبط با قرآن در فضای دیجیتال، اظهار کرد: پروژه آنلایزر (Analayzer) به دنبال تحلیل دیجیتالی قرآن است و جست وجوی معنایی انجام می دهد؛ این پروژه، آیات قرآن را با ضمایر آن ها پیدا می کند. پروژه پیکره دیجیتالی قرآن، مفاهیم قرآنی را در قالب یک شبکه نشان می دهد.

چگونگی حفظ مرجعیت علمی

بهرامی با بیان اینکه اگر ابزار خوب و به موقع نداشته باشیم، مرجعیت علمی خود را از دست می دهیم، تصریح کرد: ویکی پدیا یک نمونه از فضایی است که مرجعیت پیدا کرده است. این اتفاق می تواند در عالم تفسیر و فقه نیز رخ دهد. وی در خاتمه تاکید کرد: هوش مصنوعی فرصت ها و چالش های جدیدی برای مطالعات اسلامی به وجود آورده است. لازم است تا با درک عمیق از این فناوری و استفاده هوشمندانه از آن، بتوانیم به تولید دانش و ابزارهای متناسب با نیازهای خود بپردازیم. ایجاد رشته تخصصی علوم انسانی دیجیتال و نیز توسعه ابزارهای ویژه پژوهش های اسلامی از جمله ضروریات این مسیر است همچنین توجه به پژوهش های غربی در این حوزه و مواجهه فعال با آن ها، می تواند راهگشا باشد. انتهای پیام