سریال ناکامی ها و تلخ کامی های کارتر در قبال ایران

خبرگزاری تسنیم- جیمز ارل کارتر جونیور، معروف به جیمی کارتر سی ونهمین رئیس جمهور آمریکا در سن 100 سالگی درگذشت. جیمی کارتر مسن ترین رئیس جمهور سابق آمریکا و آخرین رئیس دولت بازمانده در زمان وقوع انقلاب اسلامی در ایران بود.

در حقیقت یکی از مهم ترین اتفاقات قرن بیستم در زمان ریاست جمهوری وی رخ داد و آمریکا قوی ترین دست نشانده خود در منطقه غرب آسیا را از دست داد. از سوی دیگر، انقلاب اسلامی و حوادث پیرامون آن تأثیر مهمی بر ناکامی کارتر گذاشت تا جایی که وی موفق به استمرار مسئولیت خود در دو دوره نشد و دموکرات ها 12 سال چشم انتظار بازگشت به کاخ سفید تا سال 1992 شدند که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

در شب کریسمس 1978، کارتر در کاخ نیاوران مهمان محمدرضا شاه بود و در عباراتی که بعدها جنجال برانگیز شد، گفت: «ایران به خاطر رهبری فوق العاده شاه، در یکی از پرمخاطره ترین نقاط دنیا، به یک جزیره ثبات تبدیل شده است.»

یک هفته بعد از ادعای کارتر، راهپیمایی های عظیم مردمی علیه رژیم شاه و بعد از انتشار مقاله ارتجاع سرخ و سیاه در روزنامه اطلاعات به راه افتاد؛ قیام 19 دی و سلسله قیام هایی که در چهلم شهدا در شهرها برگزار می شد، حرکت پرشتاب انقلاب را نشان می داد که یک سال بعد به ثمر نشست.

در کنفرانس گوادلوپ که در ژانویه 1979 در جزیره گوادلوپ بین 4 رهبر بلوک غرب (جیمی کارتر، جیمز کالاهان نخست وزیر انگلستان، هلموت اشمیت صدراعظم آلمان غربی و ژیسکار دستن رئیس جمهور فرانسه) برگزار شد، کارتر و سایر سران متفق القول بودند که محمدرضا شاه ایران را ترک کند.

آن ها در این فکر بودند که در صورت استمرار حکومت وی ایران به سلطه شوروی در بیاید و یا دچار تجزیه شود و برای جانشینی شاه فکری کنند اما حرکت پرشتاب انقلاب و تمایل مردم به جمهوری اسلامی، موجب شد پیش بینی های آن ها رنگ ببازد.

کارتر در یک ماه پایانی حکومت شاه تمام تلاش خود را به کار بست تا از وقوع انقلاب اسلامی جلوگیری کند. بر اساس خاطرات منتشرشده از جیمی کارتر، سایروس ونس و برژینسکی، ژنرال رابرت هایزر آمریکایی به ایران آمد و کار اصلی وی ارزیابی این بود که ببیند آمریکا باید در ایران چه کار کند.

در زمان اقامت امام خمینی(ره) در نوفل لوشاتو، کارتر از طریق نمایندگان دولت فرانسه پیامی را به امام فرستاد که حاوی دو نکته بود؛ یکی راجع به موافقت کردن با دولت شاپور بختیار و یا حداقل سکوت در این شرایط، و حفظ آرامش و دیگری راجع به احتمال کودتای نظامی و یا پیش‏ بینی کودتای نظامی و کشتار وسیع مردم تا از این طریق امام را بترساند.

امام خمینی(ره) در این دیدار با نمایندگان ژیسکار دستن(رئیس جمهور فرانسه) در تاریخ 18 دی ماه 57، درباره دولت بختیار فرمودند که اگر من هم چنین اشتباهی بکنم، ملت ما حاضر نخواهد بود: «ملت ما حاضر نیست که تمام خونها هدر برود و شاه به سلطنت باقی باشد، یا برود و بدتر از اول برگردد؛ و نه حاضر است که شورای سلطنت را قبول کند و آن هم بر خلاف قانون اساسی است که من مکرر تشریح کرده ام... آقای کارتر اگر حُسن نیت پیدا کرده‏ اند و می‏ خواهند آرامش باشد و خون ها ریخته نشوند، خوب است که شاه را ببرند و دولت [بختیار] را هم پشتیبانی نکنند؛ و به میل ملت که یک امر مشروعی هست و خواسته است؛ از میل ملت جلوگیری نکنند.»

امام خمینی درباره احتمال وقوع کودتا نیز تصریح می کنند اگر چنین کودتایی بشود از چشم آمریکا می‏ بینند؛ «اگر (کودتا) بشود از چشم شما می‏ دانیم. من نمی‏ دانم ملت آمریکا بعدها چه خواهد کرد؛ و من به حکم اینکه یک شخص روحانی هستم و مصلحت بشر را همیشه در نظر دارم و مصلحت ملت خودم را در نظر دارم، به شما توصیه می‏ کنم که جلوی این خون ریزی ها را بگیرید و نگذارید این خون ریزی ها تحقق پیدا کند؛ و ایران را به حال خود واگذارید؛ که اگر بکنید نه گرایش کمونیستی خواهد داشت و نه سایر مکاتب انحرافی؛ نه تسلیم شرق و نه تسلیم غرب خواهد شد.»

یکی از سناریوهای مطرح آن زمان برای آمریکایی ها که بیش از همه برژینسکی مشاور امنیت ملی کارتر بر آن تأکید داشت، کودتا بود اما اختلاف نظر سران ارتش در انجام کودتا و پیچیدگی اوضاع و همچنین اختلافات دولت بختیار تصمیم گیری را برای هایزر سخت و ناممکن می کند.

هایزر در خاطرات خود می نویسد که روز 22 بهمن 57، دانکن (معاون وزیر دفاع آمریکا) از من پرسید آیا مایلم دوباره به تهران بروم و رهبری کودتا را به عهده بگیرم، گفتم «قبلاً بارها گفته ام که اگر رهبری ارتش ایران از صحنه کنار برود، تمامی سیستم ارتش سقوط خواهد کرد. در شرایط کنونی که رهبری ارتش در زندان است، اوضاع وخیم تر است، لذا طرح هایی که در مدت اقامت من در تهران تهیه شده بود، دیگر عملی نیست.»

بعد از پیروزی انقلاب، دومین ضربه به کارتر تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران بود؛ به گروگان گرفته شدن عوامل سفارت آمریکا در تهران، رئیس جمهور آمریکا را در مخمصه بدی قرار داد و وی تحت فشار افکار عمومی مردم کشورش قرار گرفت و نتوانست تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری این مسئله را حل و فصل کند.

کارتر در نظر داشت تا از طریق نظامی، گروگان ها را آزاد کند؛ تفنگداران ارتش آمریکا در عملیاتی که بعد ها فاش شد نام آن «دلتا» بوده است، با هدف آزاد کردن گروگان های در محل سفارت آمریکا، در صحرای طبس پیاده شدند.

روز 5 اردیبهشت 1359 نقشه آمریکا برای انجام عملیات نظامی مخفی در ایران براثر طوفان شن در صحرای طبس با شکست مواجه شد.

در پی حادثه صحرای طبس و فرار باقی مانده هواپیما ها و هلی کوپتر های آمریکایی به سوی ناو «نیمیتس»، جیمی کار تر، رئیس جمهوری آمریکا شکست این عملیات مداخله جویانه را اعلام کرد و «سایروس ونس» وزیر امور خارجه آمریکا که از ابتدا با عملیات دلتا مخالفت کرده بود از سمت خود استعفا داد.

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 1980 زمانی از راه رسید که کارتر به دلیل عدم موفقیت در حل و فصل مسئله گروگان های آمریکایی در تهران و هم چنین مشکلات داخلی این کشور مثل تورم و نرخ پایین اشتغال، عرصه را به رقیب جمهوری خواه خود یعنی دونالد ریگان واگذار کند و جزو روسای جمهور تک دوره ای باشد.

انتهای پیام/