انتصاب بیش از 300 لقب برای امام زمان(عج)

در دعاهای مختلف، القاب متعددی برای امام زمان(عج) ذکر شده است، ضمن بررسی این القاب، تحلیل و تفسیر آنها و همچنین وجه تسمیه آنها، خبرنگار ایکنا از همدان گفت وگویی با حجت الاسلام والمسلمین مرتضی عباسی، متخصص حوزه مهدویت در همدان و عضو هسته علمی موسسه کلامی احیاء همدان کرده است، که مشروح آن را در زیر می خوانیم:

ایکنا _ در رابطه با القاب و صفات امام زمان (عج) توضیح دهید.

برای امام مهدی(عج) بیش از 300 لقب ذکر شده که هر یک بر بُعد خاصی از شخصیت و ویژگی‏ های اخلاقی و روحی آن حضرت دلالت دارد. از جمله آن ها می توان به مهدی، منصور، قائم، حجت‏ الله، صاحب‏ الامر، خلف صالح، بقیة‏الله، منتقم، موعود، خاتم ‏الاوصیا، داعی، باسط، ثائر، صاحب ‏الزّمان، ولی ‏الله، خلیفة ‏الرّحمان، برهان، سیّد و منتظر اشاره کرد.

ایکنا _ معنای مهدی و قائم القاب معروف امام زمان(عج) چیست؟

تمام این عناوین و اوصاف به طور خاص در مورد حضرت مهدی(عج) وارد شده، اگرچه بسیاری از آن ها در مورد سایر امامان بزرگوار اسلام نیز می تواند مصداق داشته باشد.  برخی از این القاب و اوصاف مشهور حضرت عبارتند از مهدی که یکی از مشهورترین نام‏ های حضرت است.

امام باقر(ع) درباره دلیل نام‏گذاری آن حضرت به این اسم، می‏ فرماید «... قائم آل محمد(عج) را به این دلیل، مهدی می نامند که او، مردم را به آن دسته از اموری که برایشان پوشیده است، هدایت خواهد کرد». حضرت صادق(ع) نیز در این باره می فرماید «... به آن حضرت، مهدی گفته‏ اند؛ زیرا او مردم را به امری که آن را گم کرده اند، هدایت می کند.».

یکی دیگر از القاب ایشان قائم است. امام رضا(ع) در تبیین دلیل این نام‏گذاری، می فرماید «... حضرت صاحب الامر(عج) را قائم نامیده ‏اند، چون او، به حقّ، قیام خواهد کرد.» شیخ صدوق در «کمال الدین» نقل می ‏ کند که «صقر بن دلف»، گفت: روزی از حضرت امام محمدتقی(ع) پرسیدم یابن رسول الله، چرا فرزند امام عسکری(ع) را قائم نامیدند؟! آن حضرت فرمود «... برای اینکه او اصل امامت را پس از فراموش شدن و رویگردانی بیشتر مردم از آن، دوباره مطرح خواهد ساخت.»

منتَظَر نیز دیگر لقب انتصابی ایشان است. از امام جواد(ع) روایت شده است که حضرت مهدی(عج) را منتظَر می نامند؛ چون دوران غیبت برای وی، بسیار طولانی خواهد بود. مخلصان امت با وجود طولانی شدن این دوره، ظهور او را انتظار خواهند کشید، ولی شک کنندگان، دچار تردید خواهند شد و او را انکار خواهند کرد. همچنین آن حضرت را منتظِر نیز نامیده اند؛ زیرا وجود مبارک امام زمان(عج) همواره در حال انتظار به سر می برند، تا اجازه قیام و ظهورشان از سوی خداوند متعال صادر شود. آنگاه ستم را از زمین بزدایند و آن را از عدل و داد پُر سازند.

حجت اللّه عنوان دیگر ایشان است، در دسته ای از روایات و ادعیه، امام عصر(عج) را حُجّت یا حجّة اللّه نامیده اند. درباره دلیل این نامگذاری، نظرهای گوناگونی بیان شده است. از جمله گفته اند: خداوند تبارک و تعالی به وسیله آن حضرت بر بندگانش، اتمام حجّت می کند و به همه پرسش ها و شبهه های آنان پاسخ می دهد. به گونه ای که در سرپیچی از حق، برای هیچ کس، بهانه ای باقی نخواهد ماند. برخی نیز گفته اند امام زمان(عج) حجة اللّه است؛ به این معنی که حکومت الهی بر همه خلایق، به دست آن حضرت تحقق خواهد یافت.

ایکنا _ از جمله القاب امام زمان(عج) بقیة اللّه است که در قرآن کریم نیز آمده است، این لقب به چه معناست؟

بقیّة اللّه لقب دیگر ایشان است، از جمله لقب های امام زمان(عج)، بقیّة اللّه است. درباره نامیده شدن آن حضرت به این لقب، دیدگاه های گوناگون، مطرح شده است؛ برای مثال، گفته اند: این تعبیر، واژه جامع و کامل است که شخصیت و عظمت آن حضرت را بیان می کند؛ زیرا آن حضرت، وارث آدم و یادگار کسی است که ملائکه بر او سجده کردند و همه موجودات در برابر او سر تسلیم فرود آوردند.

همچنین گفته اند چون آن حضرت قیام کنند، به کعبه تکیه می دهند و نخستین آیه ای که به زبان جاری خواهند ساخت، این است «بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ ۚ وَمَا أَنَا عَلَیْکُمْ بحَفِیظٍ اگر مؤمن باشید، بقیّة اللّه برای شما از هر چیز دیگر، بهتر است»(هود / آیه 86). آن گاه خواهد فرمود منم بقیة اللّه و حجت الهی و خلیفه او برای شما. از آن پس، هرکس که به ایشان سلام کند، از عبارت السّلام علیک یا بقیّة اللّه فی ارضه استفاده می کند.

ایکنا _ یکی دیگر از ویژگی ها و صفات صاحب الزمان(عج) انتقام گرفتن از ظالمان است، در این باره بفرمایید.

«منتقِم» از دیگر لقب های حضرت مهدی(عج) است. حضرت رسول اکرم(ص) در این باره فرمودند: از جمله اوصاف مهدی آل محمّد(عج) این است که انتقام مظلومان را از ستمگران خواهد گرفت. افزون بر این، خود امام عصر(عج) به احمد بن اسحاق نوشتند: من از دشمنان خداوند، انتقام خواهم گرفت.

«موعود» نیز یکی از نام های مشهور آن حضرت است که تقریبا در همه ادیان آسمانی به آن معروف است. امام سجاد(ع) در تفسیر آیه وَ ما تُوعَدُون، دلیل این نام گذاری را چنین بیان می فرمایند: مقصود، قیام قائم آل محمد(ص) است که وعده ظهور او به همه پیامبران و امت های گذشته داده شده است. بنابراین، در زیارت آن حضرت آمده است: سلام بر آن مهدی که خداوند وعده داده است که به واسطه او بین همه مردم، وحدت و یکپارچگی ایجاد کند.

«غائب»، از جمله لقب هایی که برای مهدی موعود(عج) ذکر شده لقب غائب است. غائب یعنی غیرظاهر. آن گاه که ستم پیشه گان ظلمت پرست، نورانیت دوازدهمین حجت بر حق الهی را تاب نیاوردند و با یورش به منزل امام عسکری(ع) در صدد برآمدند تا منجی عالم بشریت را به قتل برسانند، خداوند متعال به قدرت و حکمت لایزال خویش، زمینه غیبت آخرین حجتش را فراهم ساخت تا با حفظ جان باقی مانده سلسله امامت و سلاله نبوت نعمت خود را بر انسان های ستمدیده کامل کند. از آن روز غیبت مصلح بزرگ بشر آغاز شد و امام دوازدهم هم از این رو به امام غائب معروف شد.

ایکنا _ در زمینه لقب «فارس الحجاز» نیز توضیح بفرمایید.

فارس الحجاز نیز از القاب ایشان است. کلمه «فارِس» به کسر حرف «را» و بروزن «فاعِل»، در زبان عربی و نیز در زبان فارسی، اسم صفت است؛ و جمع آن، «فُرْسان» و «فَوارِسْ» است؛ دانشوران لغوی معانی متعددی را برای آن ذکر کرده اند؛ از جمله اسب سوار، سوار بر اسب، دلیر جنگ جو و جنگاور». در طول تاریخ، افراد زیادی نامشان «فارِسْ» (به کسر «را») بوده است.

در میان اصحاب ائمّه علیهم السلام و دانشوران مسلمان أعم از ایرانی و غیر ایرانی، افراد سرشناسی بوده اند که نامشان «فارِس» بوده است. به طور مثال «فارس ابن حاتم بن ماهویه قزوینی»؛ که از اصحاب امام دهم(ع) بود؛ ولی وی بواسطه اظهار غُلُوّ و فساد، مورد لعن و طرد امام(ع) قرار گرفت.

با جست و جوی فراوانی که صورت پذیرفته، مشخص شد که، در هیچ یک از کتب حدیثی و تاریخی معتبری که در بردارنده نام ها، اوصاف، و القاب امام زمان(عج) هستند، از تعبیر وصفی «فارِس»، به عنوان لقب آن بزرگوار یاد نشده است؛  البته در برخی از متون نگارش یافته در باب توسّل به امام زمان(عج)، شاهد نقل تعبیر ترکیبی «فارِسُ الحجاز» (سوارکار حجازی) در خطاب به آن حضرت هستیم.

از جمله برخی به نقل از کتاب «الأمان» تألیف «سید ابن طاووس» آورده اند به وقت متوسل شدن به امام زمان(عج) چنین بگویید «یا فارس الحجاز؛ ادرکنی ادرکنی. یا ابا صالح المهدی؛ ادرکنی ادرکنی. یا ابا الحسن؛ ادرکنی ادرکنی».

«وجه الله» مظهر جمال و جلال خدا، سمت و سوی الهی که اولیای حق رو به او دارند، باب الله:

«دروازه» همه معارف الهی، دری که خدا جویان برای ورود به ساحت قدس الهی، قصدش می کنند، «نورالله» نور خاموشی ناپذیر خدا، ظاهرکننده همه معارف و حقایق توحیدی، مایه هدایت ره جویان، «سلالة النّبوّة» فرزند نبوت، باقیمانده نسل پیامبران، «عین الحیوة» چشمه زندگی، منبع حیات حقیقی، «صاحب الزّمان» اختیاردارِ زمانه، فرمانده کل هستی به اذن حق، «ناموس العصر» نگهدارنده زمان، کیان هستی دوران، «نظام الدین» نظام بخش دین و «یعسوب المتقین» پیشوای متقین نیز از دیگر القاب ایشان است که به صورت مختصر بیان شد.

انتهای پیام