اولویت یافتن فرهنگ؛ بنای اصلی دولت وفاق ملی

به گزارش ایکنا، محمدرضا عارف، معاون اول رئیس جمهور در آیین تکریم و معارفه رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی که صبح امروز، سه شنبه 29 آبان ماه، در سالن مرکز همایش های این سازمان برگزار شد، ضمن تشکر از فعالیت ها و اقدمات رئیس سابق این سازمان، گفت: به برادر خود که از سابقین و کلیدداران این کتابخانه هستم، تبریک می گویم. دکتر امیرخانی دارای سابقه درخشان در کتابخانه ملی هستند، به ویژه در زمان های گذشته با تلاش و زحمات همکاران بود که کتابخانه و مرکز اسناد به این روز رسید. از پذیرفتن این مسئولیت توسط ایشان تشکر می کنم. چند ماهی درباره انتخاب شخصیت برجسته و نخبه بحث بود که باصدور حکم ایشان هم همکاران را در کتابخانه و هم اندیشمندان و فرهنگیان را خوشحال کردیم. خداوند عنایت فرمود و دولت به نتیجه خوبی رسید. مطمئن هستیم با شناخت از این سازمان و تعصب و علاقه ایشان قطعاً دوره درخشان فعالیت های سازمان را شاهد خواهیم بود.

وی با ذکر خاطره ای از برنامه سوم توسعه گفت: برنامه سوم توسعه در نیمه اول دهه 80 تدوین شد و در آن برنامه اصلاح ساختارهای کشور را با هدف افزایش بهره وری و کاهش هزینه ها و حواشی مد نظر قرار دادیم. یکی از موارد آن نیز بحث ادغام سازمان اسناد و کتابخانه ملی بود. قرار بود در این مکان ارزشمند کتابخانه ملی قرار گیرد البته بخشی از تپه عباس آباد که قرار بود مؤسسات فرهنگی در آن حضور داشته باشند امروز در اختیار برخی از نهادهای اقتصادی است. ادغام این دو به عنوان دو بخش یک مجموعه جداناپذیر مخالفان جدی داشت و بخشی از نگرانی ها در ارتباط با حفاظت از اسناد بود چرا که کتابخانه و کتاب به عنوان جنبه نمایشی و دیده بانی و دیداری تلقی می شود و اسناد نیازمند حفاظت با ساز و کار ویژه است. در نهایت دولت آقای خاتمی گوش به نظر کارشناسان داد با وجود مخالفان در دولت وقت و نگرانی هایی که در بخش اسناد بود، این دو ادغام شدند.

عارف تصریح کرد: در دو سه روز اخیر، گزارش های گذشته را نگاه می کردم، فکر کنم اگر کار خوبی  در آن دولت انجام داده باشیم، ادغام این دو بخش است. یعنی جایگاه کتاب و کتابخوانی را در فرهنگ غنی ایرانی و در شعارهای انقلاب غنی ساختیم. انقلاب ما انقلاب فرهنگی بود و قاعدتاً باید ساماندهی فرهنگ جز اولویت ها باشد و احساس می کنم کار درستی انجام شد و در عین حال سابقه کتابخانه نیز محو نشد.

معاون اول رئیس جمهور با اشاره به سابقه قریب به 87 ساله کتابخانه ملی، گفت: این سابقه تقریباً یک قرن است و وضعیت درخشانی را کتابخانه ملی در تاریخ یک قرن اخیر کشور داشته است. نگاهی که ما به کتابخانه ملی و بخش اسناد داریم، نگاه رهبری و راهنمایی و نظارت علمی بر همه مجموعه های اسناد علمی و فرهنگی کشور است.

وی با بیان اینکه کتابخانه های خوب در کشور زیاد است اما صاحب معنوی ندارند تا از نظر فرهنگی به آن نهاد علمی بپردازند، تأکید کرد: اشکالات، نیازها و کمبودهایی در این زمینه داریم اما بر این باوریم که جایگاه کتابخانه ملی صرفا در ایران دارای نقش نیست و حداقل در حوزه تمدنی ایران با سفر به کشورهای منطقه به خصوص با برخورد با مؤسسات فرهنگی یا چهره های فرهنگی هیچ احساس غربت و دوگانگی نمی کنید و این نشانه عظمت فرهنگ ایران است.

عارف اظهار کرد: گاهی در وهله اول در بحث گردشگری و حضور در کشورهای دیگر اسم شعرا و اندیشمندان ایرانی را می بینیم که در کشوری آنها را شاعر خود در مرزهای قراردادی خود تلقی می کنند، به ما بر می خورد. هنگامی از یکی از کشورها بازدید داشتم در طول بازدید، به شکل تعمدی یا با نگاه فرهنگی، تصاویری از 20 دانشمند و شاعر برجسته گذاشته بودند که 12 یا 13 نفر از آنها ایرانی بودند. در ابتدا به من برخورد که چرا از آنها به عنوان شاعر و اندیشمند ما نام برده اند اما بعد خود را قانع کردم که مراد از ما، ایران و حوزه تمدنی ماست و این سرمایه ای است که باید از آن مواظبت کنیم.

معاون اول رئیس جمهور تصریح کرد: واقعیت این است به دلیل گرفتاری ها و مشغله ها در طی چهار دهه گذشته از پیام اصلی انقلاب و آنچه انقلاب را به پیروزی رساند، غافل مانده ایم که آن هم فرهنگ و دانش است. البته در چهار دهه گذشته پیشرفت های بسیار در عرصه فرهنگ و دانش داشته ایم اما از پتانسیل و فرهنگی بودن انقلاب، توانسته ایم بهره مناسب، نه کامل، را ببریم، به طوری که نهادهای فرهنگی حداقل در حوزه تمدنی ایران تأثیرگذار باشند؟ نمی دانم جواب چیست اما فکر می کم اگر جواب مثبت باشد بهتر از این می توانستیم کار کنیم. همیشه ذهن مدیران ارشد کشور متوجه مسائل روز بوده که یا برای آنها این موضوع را ساخته و یا آنها را درگیر آن کرده اند.

عارف تصریح کرد: مردم قبول نمی کنند امروز مشکل روزمره شان حل نشده باشد و بگوییم برای 10 سال آینده شما کار می کنیم. باید در جامعه هم در میان مسئولان و هم نخبگان کسانی باشند که خودشان را مسئول پاسداری از ارزش های معنوی و فرهنگی بدانند و درگیر مسائل جاری نشوند و با کمال معذرت می بینیم اتفاقاً نهادهایی که ذاتشان مسئولیت های فرهنگی است در بخش های اداری و اقتصادی و سایر قرار گرفته اند.

معاون اول رئیس جمهور با ابراز گلایه از انتصاب افراد دارای مسئولیت تولید علم و فرهنگ در عرصه اقتصاد، گفت: ما همیشه فکر می کنیم کشور در حالت خاص است به همین دلیل نیروها را در جای مناسب قرار نمی دهیم و آنچه قربانی شده و می شود، علم و فرهنگ است. درست است که شاخص های علمی ما خوب است و ما اگر صادقانه با انگیزه های معنوی بین جوانان و با ویژگی های فرهنگی و با توجه به هوش، استعدادها و توانمندی ها این موضوع را ببینم آیا امروز در این وضعیت قرار می گرفتیم؟! وی ادامه داد: به چه دلیل یک جوان به هر دلیل به خارج از کشور می رود و بعد از دو یا سه سال، چهره شاخص می شود و اما دوست او که در کلاس نیز از او بهتر بوده، در ایران می ماند اما بعد از مدتی معلم ساده می شود؟! علت چیست؟ باید صادقانه به علت آن بپردازیم. این مسائل را اینجا مطرح می کنم چرا که گفت وگو در ذات این نهاد مقدس است. البته منظور گفت وگوی کانالیزه و اینکه مسیر آن را مشخص کنیم نیست بلکه گفت و گویی است که اجازه دهیم هر فرد شایسته به صورت آزادانه صحبت کند. این گفت وگو برای ما مفید است. وی تأکید کرد: علی رغم نقش فرهنگ و معنویت در انقلاب و با وجود اینکه رهبر این انقلاب، امام راحل، یک مرجع دینی و چهره معنوی بود نه سیاسی و نه نظامی، پرهیز می کرد از اینکه به عنوان چهره سیاسی مطرح باشد، باید ببینیم ما چه میزان توانستیم در آن مسیر حرکت کنیم؛ البته که نخبگان باید در این مسیر نقش آفرینی کنند. عارف اظهار کرد: بنای دولت وفاق ملی بر این است که اولویت یافتن فرهنگ را به طور جدی دنبال کند. می دانیم مشکل داریم و شرایط را می دانیم. به محض اینکه بحثی مطرح می شود، مقدمه نگاه به آن مسئله منابع مالی است، شرایط کشور را می دانیم و نمی خواهم وارد بحث های اقتصادی شوم اما علی رغم مشکلات، اولویت علم و فرهنگ و تعالی فرهنگ جامعه باید در نظر گرفته شود. ریشه بخش مهمی از چالش های اجتماعی بی اعتنایی به فرهنگ یا کانالیزه کردن فرهنگ است. بنای دولت بر این است که در این زمینه تلاش کند و تعالی و رشد فرهنگ جزو اولویت های اوست. طبیعتاً در این راهبرد نیز نگاه ما به منابع و ظرفیت های مردمی است. با پول دولت نمی توان در جامعه ارتقای معنوی و فرهنگی ایجاد کرد. وظیفه دولت بسترسازی و عدم مانع تراشی است. متأسفانه همّ و غم برخی از دولت ها در برخورد با کوچکترین زاویه با ذائقه و سلیقه دولت، نگاه حذفی است نه اصلاحی. وی با تأکید بر اینکه فرهنگ نباید فرمایشی باشد، ادامه داد: فرهنگ فرمایشی نه در شأن انقلاب و نه در شأن مردم است. بنا و راهبرد جدی این دولت بر این است که بدون اینکه حرف بزند، کار کند و سپس به مردم بگوید. یعنی وعده ندهیم و عمل نکنیم؛ وعده های بیخودی که به دنبال آن مطالبه جدی در سطح مردم ایجاد می کند و هیچ گاه دولت ها هم پاسخگو نیستند، زیبنده نیست. راهبرد دولت این است که به اصولی که باور دارد و براساس اسناد بالادستی، با اولویت جلو برود و کار کند و بعد نتیجه را به مردم اعلام کند. عارف با اشاره به اینکه طی این روزها بحث عملکرد 100 روزه دولت مطرح است، تصریح کرد: از اول بنا نداشتیم گزارش 100روزه بدهیم. راهبردمان این است که به هیچ وجه، به سرعت هیچ یک از اشخاص و مسئولان دولت های گذشته را تغییر ندهیم بلکه تغییرات به طور طبیعی صورت گیرد. می دانیم سه ماه از کار دولت گذشته و هنوز 10 استاندار تکلیف قطعی نشده اند اما هزینه این نگاه کمتر از هزینه تعدیل و تغییر یکباره است. بحث مفصلی چند ماه بین هیئت امنای این سازمان این بود که با اختیاری که رئیس جمهور به آنها داده است، خودشان تلاش کرده و فردی را انتخاب کنند تا منویات دولت را در این مکان و سازمان عزیز پیاده کند. هیچ ذهنیت قبلی و هیچ جهتی نیز داده نشد اما بهترین تصمیم گرفته شد. معاون اول رئیس جمهور با گلایه از اینکه چرا به دنبال فضاسازی های کاذب و وارونه جلوه دادن هستیم و یکبار هم عذرخواهی نمی کنیم؟ گفت: در انتصابات در بدنه دولت، درباره مخالفت ها و موافقت های من مطالبی گفته شده است. من معاون اول هستم و با قاطعیت باید نظرات رئیس جمهور را مطرح کنم. ما کسی را می گذاریم که بتواند برنامه های دولت را اجرا کند و خوشحال هستیم که تا به حال دولت در این مسیر حرکت کرده است. البته نمی گویم حرکت دولت بی نقص بوده است. بنای ما بر این است که با تشخیص ناقصمان خیر الموجودین را انتخاب کنیم. وی تأکید کرد: این راهبرد را رفته ایم و به همین دلیل در بسیاری از جاها هنوز تصمیم قطعی نگرفته ایم و از روز اول قرار شد مسئولان و مدیران دولت گذشته تا هنگامی که در مسئولیت هستند، به طور جدی کار کنند و محکم جلو بروند. عارف با تأکید براینکه سازمان اسناد ملی و کتابخانه ملی باید خانه امن محققان و متفکران باشد، اظهار کرد: اینجا باید بحث گفت وگو 24 ساعته باشد. زمانی که رئیس دانشگاه تهران بودم تلاش کردم کتابخانه مرکزی دانشگاه را شبانه روزی کنم اما صرفاً سالن مطالعه 24 ساعته شد. کتابخانه ملی که مرجع است توقع نیست عین سایر کتاب خانه ها شبانه روزی باشد اما باید مأمن محققان و چهره های فرهنگی باشد. این کتابخانه باید جایی باشد که بتوان در آن حرف زد و کتابخانه و سازمان اسناد ملی بانی این سیاست شده و این موضوع را نهادینه کنند که سلیقه ای نباشد. وی ادامه داد: یکی از مشکلات کشور این است که در دوره های مختلف کار خوبی انجام می شود اما به محض اینکه مسئول بخش، تغییر می کند، همه چیز تغییر می کند. بنابراین تصمیمات را نهادینه کنید تا بتوان بیشتر از آن استفاده کرد. یکی از رسالت های این سازمان تقویت دیلپماسی فرهنگی است. با کمال معذرت در این چهار دهه بر دیپلماسی سیاسی تأکید کرده ایم که مزیت ما نبوده است. مزیت ما دیپلماسی فرهنگی با هر گروه و تشکیلات است. این مزیت می تواند ما را به سایر دیلپماسی ها از جمله دیپلماسی اقتصادی برساند و ما اشتباه می کنیم که روابط خود با کشورها را بخواهیم از طریق دیپلماسی اقتصادی شروع کنیم. اگر از دیپلماسی فرهنگی شروع کنیم قطعا آنها برای توسعه روابط از بخش های دیگر به سراغ ما می آیند. عارف تصریح کرد: اسناد برجسته در کشورهای مختلف متعلق به فرهنگ ما است و ما باید با ساز و کارهایی آنها را به کشور بازگردانیم. می فهمیم چقدر مشکل است و چقدر بودجه میخواهد اما این راهبرد را در برنامه خود بگذارید تا قطعا با یک ساز و کار بتوانیم اسناد ملی را در داخل کشور جمع آوری کنیم؛ به خصوص اسنادی که در خارج از کشور است باید به سازمان اسناد منتقل شود. معاون اول رئیس جمهور گفت: نمی دانم درباره اینکه مردم ما چه میزان کتابخانه ملی و مرکز اسناد را می شناسند نظرسنجی شده است یا خیر. اگر نظرسنجی شود احساس من این است به این نتیجه می رسیم کوتاهی کردیم و بخش خاصی با ما در ارتباط هستند، اگر این هست سیاست ترویج را در نظر داشته باشید. وی با تبریک مجدد و قدردانی از اعضای هیئت امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی که از چهره های شاخص فرهنگی و علمی کشور هستند، تأکید کرد: اگر با برنامه حرکت کنید، قطعا روبه جلو حرکت خواهیم کرد. پیشنهادم این است که برنامه 10 ساله در چارچوب اسناد بالادستی تهیه شود و به تأیید هیئت امنا برسد و اجرایی شود. تجربه من این است که اگر برنامه ای مصوب باشد بهتر جلو می روید. عارف در پایان با اشاره به اینکه قرار بود در افق چشم انداز 20 ساله قرار بود کشور اول منطقه باشیم، گفت: در بخش هایی این شاخص را نداریم. جایگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی بالاست، بنابراین ارتقای جایگاه و سهم و نقش این سازمان در اشاعه فرهنگ ملی مهم است. از سوی دیگر بحث های حفاظت از اسناد نگرانی هایی دارد. اگر چه تضمین داده شده اما مرمت، حفاظت و نگهداری اسناد باید در اولویت باشد. این اسناد امانتی متعلق به نسل های آینده است. افتخار ملی ما همین اسناد است و وظیفه ما حفظ، مرمت و نگهداری آنهاست. انتهای پیام