حوزه در خلأهای فرهنگی مطالبه گر و پاسخ گو باشد

به گزارش ایکنا، یازدهمین نشست هم اندیشی مدیران و معاونان مراکز پژوهشی حوزوی با موضوع «بازسازی انقلابی در ساختار فرهنگی کشور»، شامگاه شنبه یکم دی ماه در سالن همایش دفتر مدیریت حوزه های علمیه در قم برگزار شد. آیت الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه های علمیه طی سخنانی در این نشست، با اشاره به اینکه امام خمینی(ره) حوزه علمیه را در جایگاه راهبری فکر و فرهنگ ایران و جهان قرار دادند، گفت: امام راحل سلسله جنبان حرکات بزرگ در عالم بود که امواج فکر و فرهنگ به برکت ایشان پدید آمد و در جهان طنین انداز شد. آیت الله اعرافی با اشاره به اقدامات و طراحی های حوزه پژوهش، افزود: با وجود کارهای فراوان، تمام اینها در برابر جایگاه حوزه علمیه و نیازهای دائما نوشونده و وسیع امروز اندک است اما باید قدردان حجم وسیع کارهای پژوهشی حوزه به شمول تمام موسسات گوناگون آن باشیم. مدیر حوزه های علمیه، نگاه امامین انقلاب به بازسازی فرهنگی را مورد اشاره قرار داد و گفت: امام راحل و رهبر انقلاب اسلامی معماران فرهنگ و فرهنگ سازان بزرگ در عصر ما و جهان معاصر هستند. آیت الله اعرافی با اشاره به اینکه وقتی از امام سخن می گوییم در برابر یک چهره بزرگ و معمار فکر و فرهنگ در جهان قرار داریم، گفت: شاید کمتر چهره ای را بتوان در عصر معاصر به عظمت امام نشان داد که در یک دوره دو سه دهه ای به این اندازه در قلمرو فرهنگ ایران و جهان تولید ادبیات کند و اینگونه امواج فکر و اندیشه ایشان در جهان انتشار یابد. وی با تاکید بر اینکه جای پای موج فکری امام(ره) در تمام دنیا مشاهده می شود، گفت: آنچه امروز مقاومت می نامیم یک نمادی از آن بنیان نرم افزاری است که رهبر انقلاب اسلامی فرمودند. بنیان مقاومت در برابر سلطه و اندیشه جدید، از امام راحل و قم برخاست و جهان را تحت تاثیر قرار داد و به همین دلیل حجم مواجهه و دشمنی با آن نیز وسیع و گسترده است. آیت الله اعرافی با استناد به این رویکرد امامین انقلاب، راهبری فکر و فرهنگ را از ویژگی های حوزه های علمیه برشمرد و گفت: این ویژگی مقوم حوزه است و اگر روزی عالمان دین معمار و راهبر فرهنگ نباشند حوزوی نیستند. مدیر حوزه های علمیه با تاکید بر اینکه راهبری فرهنگ و بازسازی مستمر عناصر گوناگون موثر بر فرهنگ جزء ذات حوزه است، افزود: در عرصه فرهنگ هر خلائی که وجود داشته باشد، حوزه باید هم مطالبه گر و هم پاسخ گو باشد و وجود انواع عوامل دیگر که در اوج و حضیض فرهنگ اثر می گذارند عذری نیست که باعث شود حوزه علمیه از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند. وی با اشاره به اینکه گزاره تأثیر مسائل اقتصادی بر چالش های فرهنگی نیز یک واقعیتی است، گفت: این مطلب هرچند درست است ولی نمی تواند عذری باشد تا ما احساس مسئولیت نکنیم؛ قطعا مسئولیم. البته از حوزه کارهای بزرگی نیز صادر شده و اثرگذار هم بوده است ولی متناسب با روزگار امروز و نیازهای جدید و فراوان، کم است و قصور و تقصیرهایی وجود دارد. آیت الله اعرافی بیان کرد: مطلب اساسی آن است که ما برای تعالی فرهنگ نیازمند تولید اندیشه متناسب هستیم. ما برای نیل به اثرگذاری به نظریه های بنیادین، نظریه های واسط و نظریه های میدانی و عملی نیازمندیم و این وظیفه حوزه است که البته دانشگاه نیز در برخی از بخش های آن نقش دارد.

بازخوانی مبانی کلامی و فقهی

مدیر حوزه های علمیه، مبانی مستحکم اعتقادی و کلامی و فلسفی و فقهی و بازخوانی آنها برای دنیای جدید را یک ضرورت دانست و ادامه داد: ما برای اینکه در عرصه فرهنگ بانشاط، قوی و اثرگذار باشیم نیاز به نظریات واسطی داریم که ذهن و ضمیر جامعه آنها را دریافت بکند و گره های ذهنی را بگشاید. کارهایی مثل آثار شهید مطهری که دو سوم آرای ایشان نظریه های برآمده از منطق قدیم دین و علوم اسلامی اما فرآوری شده متناسب با سؤال و نیاز آن روز و روزهای بعد جامعه ایران بود، لذا تولید و فرآوری نظریات متناسب با عمق نیازها و سؤالات موجود ضرورتی است که هرچند امروز کم و بیش وجود دارد ولی برای عرضه فرآوری شده به صورت کامل آماده نیست. وی با تاکید بر اینکه کتاب خدمات متقابل ایران و اسلام، قضیه متناقض نما در رابطه میان ملیت و اسلام را به صورت دلنشین حل می کند و پاسخگوی سؤالات نسل دانشگاهی هم هست، گفت: این نمونه ای از نظریه های واسط است که عمیق و معتبرند و در عین حال زنده و ناظر به واقعیت ها هستند. این کار بزرگی است که بایستی در حوزه علمیه هم استمرار و ارتقا یابد و هم عرضه مناسبی پیدا کند. آیت الله اعرافی با اشاره به اینکه نرم افزار فرهنگی جامعه و گفتمانی که بتواند مخاطب را اقناع کند بایستی بر پایه چنین نظریات جذابی ارائه شود، گفت: نکته مهم بعدی نیاز ما به بازشناسی واقعیت ها و فرهنگ سنجی است که در شکل متعارف آن از طریق انواع نظرسنجی ها و بازشناسی واقعیات ذهن و ضمیر جامعه انجام می شود اما باید مراکزی به صورت عمیق تر در این عرصه کار بکنند. وی با اشاره به اهمیت علوم پایه برای مباحث فرهنگی از قبیل فلسفه فرهنگ و فقه فرهنگ، گفت: ضرورت دیگر ما مطالعات راهبردی فرهنگ و شناخت تحولات ایران و جهان و پیش بینی های لازم برای گزینه های متفاوتی است که ممکن است اتفاق بیفتد. بازخوانی تحقیقات موجود ناظر به فرهنگ و بازآفرینی آنها و تبدیل شان به نسخه های دقیق عملیاتی مسئله دیگری بود که آیت الله اعرافی به آن اشاره کرد و گفت: تولیداتی که در پژوهشگاه ها انجام می شود ارزشمند است اما آن بازخوانی که بتواند موج ایجاد کند وجود ندارد. آیت الله اعرافی بر لزوم آسیب شناسی و نقد نهادها نیز تاکید کرد و گفت: این نقد باید از نهادهای حوزوی شروع شود تا برسد به جایی مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی که در بعضی محورها خوب و موفق بوده است، در بعضی محورها متوسط و در برخی محورها نیز عملکرد ضعیفی داشته است. نکته مهم این است که این انتقادات باید در جایی متمرکز و حساب شده منعکس و پیگیری شود. او با ذکر اهمیت نگاه و رویکرد بین المللی به تحولات فرهنگ در جهان معاصر و شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها افزود: بحث پیوست فرهنگیِ طرح ها نیز بسیار مهم است که در چند جایی انجام شده ولی مجموعه شورای عالی انقلاب فرهنگی تقریبا هیچ کاری نکرده است. بررسی برنامه هفتم که بیش از 60 جلسه شورای نگهبان در مورد آن تشکیل داد و از جمله مباحثی که بنده مکرر گفتم این بود که تمام فصول برنامه هفتم نیاز به پیوست و رویکرد فرهنگی دارد. بازخوانی برنامه هفتم با رویکرد فرهنگی عمیق انقلابی و دینی اقدام بزرگی است که می تواند در برنامه های دیگر و بودجه های سالانه اثر می گذارد.

اهمیت فناوری هوش مصنوعی و علوم شناختی

مدیر حوزه های علمیه کشور با تاکید بر اهمیت فناوری هوش مصنوعی و علوم شناختی گفت: در چند سال آینده رونمایی های مهمی در کاربست هوش مصنوعی و تعامل آن با علوم اسلامی خواهیم داشت. آیت الله اعرافی بهره گیری و حمایت از ظرفیت نهادهای متعدد حوزه علمیه در ایجاد یک موج تبیینی و فرهنگی را نیز ضروری برشمرد و گفت: دبیرخانه حمایت از پژوهش ها، ستادهای راهبری، توافقنامه های حوزه با نهادها، طرح های مهم تبلیغ از قبیل هجرت و امین و تبلیغ مجازی، پایان نامه ها، فقه معاصر، کانون های تبلیغ و قلمروهای زیادی که در موسسات عالی حوزه وجود دارد، از محورهای مهمی است که باید مورد توجه باشد. مدیر حوزه های علمیه در بخش دیگری از سخنان خود به مجموعه اقداماتی پرداخت که به ادامه مسیر ارتقای پژوهش های حوزه در مقوله فرهنگ کمک خواهد کرد. وی در این زمینه به اموری از جمله تمهید دبیرخانه، نشست هایی برای موضوعات مرتبط، جمع آوری و بازخوانی و تحلیل کارهای موجود برای بازآفرینی بیشتر، تهیه یک جدول و نقشه جامع و لزوم تقسیم کار اشاره کرد. آیت الله اعرافی با تاکید بر ایجاد یک دبیرخانه و یا اندیشکده ای دور از بروکراسی های مرسوم گفت: حوزه علمیه حداقل در 15 محور با تکیه بر اساتید و محققان ورود خوبی انجام داده است. سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که به زودی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی ابلاغ می شود کاری بود که در حوزه و با استفاده از ظرفیت حدود 200 استاد حوزوی مورد نقد و بررسی قرار گرفت. وی با تاکید بر اینکه پژوهش حوزوی باید حجت مدار باشد، افزود: از ما انتظار می رود که خروجی سخن ما در همه تحقیقات مان حجت مداری باشد. حرف ما باید مبتنی بر حجتی باشد که بر مناهج عقلی و حکمی و اجتهادی اصیل استوار است و نوآوری ما هم باید بر آنها ابتناء پیدا کند. البته این به معنای آن نیست که در مناهج نمی توان نوآوری داشت اما باید در نهایت تحصیل الحجة را ملاک اصلی قرار بدهیم.

توازن بین پژوهش های بنیادی و کاربردی

آیت الله اعرافی با تاکید بر توازن میان پژوهش های بنیادین و پژوهش های میدانی و عملی، گفت: پژوهش تبلیغ مدار و تبیین مدار یک ضرورت است. تقسیم کار میان پژوهشکده ها ضرورت دیگر است. نگاه عمیق به حوزه مجلات، مقالات، انجمن ها و پایان نامه ها نیز از ضروریات مهم در این عرصه است. مدیر حوزه های علمیه کشور به اهمیت توجه مراکز به متون و منابع درختواره رشته ها اشاره کرد و گفت: درختواره گامی در نشان دادن نقشه دانشی حوزه است که نیاز به عمق علمی و تولید محتوا دارد. آیت الله اعرافی با تاکید بر اینکه خروجی همکاری دبیرخانه حمایت از پژوهش ها با پژوهشگران باید به تحقیقات معتبر و اثرگذار بیانجامد، گفت: هرچند کارهای بزرگی انجام شده اما به مرحله تراز نرسیده است تا بتوان با خیالت راحت آن را در بخش های مختلف نظام به عنوان حرف حوزه علمیه ارائه کرد. وی با بیان اینکه در سامانه پژوهش و رتبه بندی محققان تلاش بر این است که محققان آزاد حوزه همانند اساتید آزاد مورد توجه قرار بگیرند، گفت: ما بر جریان آزاد تدریس و تدرس و ارائه تحقیقات و محققان آزاد تاکید داریم. مراکز پژوهشی باید تقویت شوند ولی در کنار آنها سنت پیشین حوزه که محققانی از سر صبر و حوصله کار می کردند را نیز باید احیا کنیم. مدیر حوزه های علمیه افزود: این شاخه در طرح هدفمندی نیز مدنظر است و اولین گام ها برداشته شده است که اگر راه بیفتد به محققان نهادهای حوزوی که ساختارهای هیئت علمی و استخدامی ندارند کمک خواهد کرد و خیلی از مراکز از این اساتید پژوهشگر بهره مند خواهند شد. آیت الله اعرافی در پایان با اشاره به اینکه سامانه تقریر در کنار مدرسه فقاهت از زیرساخت های شکل گیری بازار علم حوزه است، گفت: حوزه علمیه باید مرجع علم سنجی در قلمرو علوم اسلامی و علوم انسانی اسلامی باشد. همچنین درس های تحقیقی در قلمروهای مختلف علوم اسلامی نیز از مباحثی است که باید دنبال شود. انتهای پیام