«بین المللی سازی»، کلیدواژه گسترش تنش ها در تنگه تایوان

به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، در حالی که تایوان تلاش می کند با تقویت روابط دیپلماتیک خود به ویژه با کشورهای اروپایی، جایگاهش را در صحنه بین المللی ارتقا دهد، چین با حساسیت ویژه ای این اقدامات را دنبال می کند. پکن معتقد است که این تلاش ها در راستای «بین المللی سازی» مساله تایوان بوده و تمامیت ارضی و حاکمیت ملی چین را تهدید می کند. به همین دلیل، واکنش های چین از جمله برگزاری رزمایش های نظامی گسترده در اطراف تایوان، به شکلی بی سابقه افزایش یافته است. در این میان، مفهوم «بین المللی سازی» اکنون به کانون اختلافات دو سوی تنگه تبدیل شده و بر پیچیدگی وضعیت منطقه افزوده است.

تارنمای تحلیلی اوراسیا ریویو، در گزارشی به بررسی چارچوب جدید روابط چین و تایوان و نگرانی پکن از گسترش روابط دیپلماتیک تایپه پرداخت و نوشت: چهار روز پس از روز ملی تایوان در 10 اکتبر 2024 (19 مهر 1403)، ارتش آزادی بخش خلق چین (PLA) رزمایش بزرگی اطراف تنگه تایوان با نام «شمشیر مشترک-2024B» برگزار کرد. مقامات تایوانی و آمریکایی این رزمایش را «تحریکات نظامی» خواندند و آن را محکوم کردند. چین این اقدامات را با عبارتی تعریف کرد که کلیدی برای درک نگرانی پکن از تنش های اخیر در تنگه تایوان است: «بین المللی سازی مسئله تایوان». این اصطلاح اختلاف دیدگاه های پکن و تایپه درباره وضعیت موجود و پیچیدگی روابط دو سوی تنگه را نشان می دهد.

«بین المللی سازی» به چارچوب بندی روابط چین و تایوان به عنوان رابطه ای میان دو دولت و مناقشه ای بین المللی اشاره دارد که امکان مداخله طرف های سوم را فراهم می کند. این اصطلاح که در دهه 1950 شکل گرفت، دوباره زمانی در گفتمان رسمی چین ظاهر شد که پکن مقایسه میان تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه 2022 (بهمن 1400) و احتمال حمله چین به تایوان را رد کرد. چنین موضع گیری هایی نشان دهنده تأکید دیرینه پکن بر این موضوع است که تایوان بخشی از خاک چین است و مساله تایوان باید به عنوان یک مبحث داخلی حل وفصل شود.

چین در توجیه رزمایش هایش متعدد خود، بارها مخالفت خود را با بین المللی سازی این منطقه بیان کرده است که دو مورد بسیار مهم آن اعتراض پکن به مواضع مطرح شده لای چینگ ته، رئیس تایوان در مراسم تحلیف او در مه 2024 (اردیبهشت 1403) و بار در روز ملی تایوان در ماه اکتبر بود.

شی جین پینگ و لای چینگ ته

لای در سخنرانی های خود تلاش کرده است تا روابط دو سوی تنگه را به عنوان رابطه ای میان «دو کشور» نشان دهد، رویکردی که با سیاست محتاطانه رئیس سابق تایوان، تسای اینگ ون، متفاوت است. برخلاف سخنرانی های تحلیف تسای در سال های 2016 و 2020، لای متعهد به مدیریت روابط تنگه بر اساس قانون اساسی جمهوری خلق چین و قانون حاکم بر روابط مناطق تایوان و سرزمین اصلی نشد. این متون قانونی در ظاهر به اتحاد متعهد هستند و روابط تنگه را به عنوان رابطه ای میان مناطق مختلف تحت حاکمیت چین و نه روابط خارجی معمول، توصیف می کنند. رئیس فعلی جزیره تایوان با اشاره به این متون، تلاش داشت اصل «چین واحد» پکن را دور بزند و زمینه ای برای دیپلماسی ایجاد کند.

لای با استناد به قانون اساسی جمهوری چین تلاش کرد تأکید کند تایوان کشوری مستقل و دارای حاکمیت مجزا است و «جمهوری چین و جمهوری خلق چین تابع یکدیگر نیستند». این ادعا که تا حدی ریشه در سخنرانی روز ملی تسای در سال 2021 داشت، از سوی پکن به عنوان یک نظریه جدید دو کشوری و تلاشی پنهانی برای استقلال تایوان محکوم شد.

رویکرد لای در روابط دو سوی تنگه نشان دهنده اولویت او در جلب حمایت داخلی به جای تعامل با پکن است. بیشتر مردم این جزیره خواهان حفظ هویت مستقل تایوانی خود هستند، بدون اینکه استقلال رسمی را اعلام کنند. لای در تلاش است تا تایوانی هایی را که خواهان استقلال هستند با کسانی که به میراث جمهوری چین ارزش می دهند، متحد کند. او استدلال کرده است که جمهوری خلق چین 75 ساله نمی تواند سرزمین مادری جمهوری چین 113 ساله باشد. این ادعا از سوی پکن «مضحک» توصیف شد، اما 57 درصد از مردم تایوان از آن حمایت کردند.

لحن تند لای برای جدا کردن تایوان از چین، هم نشان دهنده رویکرد عمل گرایانه او در مسیر استقلال تایوان است و هم بیانگر محدودیت هایی است که سیاستمداران تایوانی در مواجهه با ترجیحات مردمی با آن مواجه اند. بیشتر مردم تایوان خواهان حفظ استقلال عملی زیر پرچم جمهوری چین هستند و بازتعریف روابط دو سوی تنگه تحت مفاهیمی مبهم مانند اجماع 1992 چندان محبوب نیست.

برداشت تایوان از وضعیت موجود با برداشت پکن متفاوت است؛ پکن وضعیت موجود را بر این اساس تعریف می کند که اکثر کشورها برای ایجاد روابط رسمی با جمهوری خلق چین، جمهوری چین را به رسمیت نمی شناسند. بنابراین، پکن حمایت دیپلماتیک سایر کشورها از تایپه را غیرقابل قبول می داند، به ویژه زمانی که تایپه به دنبال مقاومت در برابر اتحاد با پکن است.

اوراسیا ریویو همچنین تحلیل کرد: انزوای دیپلماتیک تایوان به سود پکن است و به این کشور اجازه می دهد از ابزارهای مختلفی برای اعمال فشار بر تایپه و مجبور کردن آن به اتحاد استفاده کند. این ابزارها، رد وضعیت بین المللی آب های تنگه تایوان، افزایش گشت زنی های دریایی چین نزدیک به قلمرو تایوان و تلاش های جدید برای تفسیر مجدد قطعنامه 2758 سازمان ملل متحد را شامل می شود.

در دوران رهبری شی جین پینگ، پکن پیشنهاد تعامل تسای درباره روابط دو سوی تنگه را که اشاره ای مستقیم به اجماع 1992 نداشت، رد کرد و به طور یکجانبه تلاش کرده است اتحاد تحت جمهوری خلق چین را به پیش ببرد. این وضعیت چرخه ای از اقدام و واکنش ایجاد کرده که در آن هر دو طرف از ابهام می ترسند، زیرا ممکن است جدایی مستمر را رسمی کند یا به اتحاد اجباری منجر شود.

برای پکن دشوار است که همزمان با بین المللی سازی مقابله کرده و از طریق ابزارهای نظامی استقلال تایوان را متوقف کند. از یک سو، پکن تلاش می کند از اتهامات غرب مبنی بر اینکه چین یک رقیب سیستماتیک یا نیروی تجدیدنظرطلب است، اجتناب کند. از سوی دیگر، مانورهای عظیم ارتش چین توجه جهانی را به تایوان جلب می کند.

تهدید چین به جنگ، تاکنون تایپه را از کنار گذاشتن نام جمهوری خلق چین و تأسیس یک جمهوری تایوانی بازداشته است. با این حال، این تهدید نمی تواند اشتیاق تایوانی ها برای مشارکت بین المللی را کاهش دهد یا هویت چینی را به شهروندان تایوانی تحمیل کند.

لین چیا لونگ، وزیر امور خارجه تایوان، در روزهای اخیر پس از دیدار با قانون گذاران اروپایی در بروکسل و نظارت بر تلاش ها برای تعمیق همکاری های دوجانبه در توسعه فناوری هواپیماهای بدون سرنشین بین تایوان و لیتوانی، سفر یک هفته ای خود به اروپا را به پایان رساند.

تحلیلگران می گویند این سفر بخشی از تلاش های مداوم تایوان برای تعمیق تعامل با کشورهای اروپایی و نشان دهنده تلاش دولت فعلی برای تمرکز بر تسهیل همکاری عملی و ملموس با تک تک کشورها بود.

پیش از آن نیز تسای اینگ ون، رئیس سابق جزیره تایوان به منظور جلب حمایت بین المللی و ایجاد ائتلاف هایی جدید در برابر آنچه تهدیدات از سوی دولت مرکزی چین می نامد، به جمهوری چک سفر کرد.

اگرچه اختلافات دو سوی تنگه عمیق تر شده است، وقوع بحران دیگری در تنگه تایوان به اقدامات آمریکا بستگی دارد. پکن، بیشتر نگران این است که واشنگتن به روند بین المللی سازی تنگه دامن بزند. در زمان ریاست جمهوری جو بایدن، سفر نانسی پلوسی، رئیس سابق مجلس نمایندگان آمریکا، به تایوان در اوت 2022 (مرداد 1401) ارتش چین را به برگزار کردن رزمایش های گسترده واداشت اما هم زمان توجه بین المللی به تایوان را هم افزایش داد.

با بازگشت دونالد ترامپ با سبک انزواگرایانه و معامله محورش به کاخ سفید، مشخص نیست که رویکرد بایدن نسبت به تایوان ادامه یابد. تاکنون واشنگتن با کمک های نظامی و اقداماتی نمادین فضا را به سمت بروز یک بحران نظامی برده است.