ناتمام ماندن پروژه پیامبر(ص)؛ علت گریه های مدام حضرت زهرا(س) + فیلم

حضرت زهرا(س) زندگی کوتاه اما پر فراز و نشیبی داشتند. ایشان را می توان در کسوت دخت نبی اکرم(ص) یا همسر علی ابن ابی اطالب(ع) یا مادر حسنین(ع) و زینب(س) و ام کلثوم(ع) معرفی کرد اما فاطمه(س) این ها همه هست و این همه فاطمه نیست؛ در حقیقت «فاطمه، فاطمه است» و باید تاریخ زندگی تأثیرگذار ایشان را بررسی کرد تا به زوایای پنهان شخصیتی چنین زنی با عمری کوتاه اما با تأثیری شگرف پی برد. پیامبر(ص) 1400 سال پیش، منش و روشی پی گذاشت که چه در آن زمان و چه اکنون در بسیاری از جوامع ناملموس بوده و هست. آنان که زن را جنس دوم می دانستند یا هنوز بر این باورند؛ باید بدانند که همانا سیادت از یک زن که فاطمه (س) است به فرزندان پاک و همسر والای خود منتقل و منجر به شکل گیری چنین شجره طیبه ای شده است و این نشانه جایگاه والای «زن» بر تارک یک دین جهان و زمان شمول است. خبرنگار ایکنا به مناسبت ایام فاطمیه(س) گفت و گویی با مهران اسماعیلی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی انجام داده و به شرح تاریخی زندگی حضرت زهرا(س) پرداخته است که در ادامه بخش دوم آن را مطالعه می کنید. بخش اول را می توانید با عنوان «حضرت فاطمه(س)؛ دختر، همسر، مادر و یک کنشگر اجتماعی» بخوانید.

ایکنا ـ اعتراض حضرت زهرا(س) پس از رحلت پیامبر(ص) چگونه بود؟

گویا پیامبر(ص) این شرایط را پیش بینی کرده است؛ اگر پیش بینی نمی کرد صحنه سیاسی واضح بود. صحنه سیاسی این بود که بنی هاشم می خواست قدرت را برای خود کند. طبق گفته های خلیفه دوم، عرب قبول نمی کرد که هم نبوت و هم جانشینی از قبیله بنی هاشم باشد؛ اینکه چنین حرفی درست یا غلط است نمی دانیم اما فکر می کنم منظور این است که مخالفان بسیاری وجود داشت و امکان اینکه این جانشینی رخ دهد کم بود. ولی نه تنها سنت عرب، سنت الهی در قرآن هم اینگونه است که همیشه جانشین از بستگان نزدیک انتخاب می شود مثل موسی و هارون، یعقوب و یوسف، ابراهیم و اسماعیل، داوود و سلیمان، یحیی و زکریا که خیلی منطقی این جایگزینی اتفاق می افتاد؛ بنابراین وقتی بحث از بستگان نزدیک پیش می آید طبیعی است که نباید دیگران یا بستگان دور انتخاب شوند. وقتی که اعتراض پیش می آید کاری که حضرت امیر(ع) می تواند انجام این است که نمی خواهد شمشیر بکشد زیرا بررسی می کنند که اکنون باید چه کار کرد. طبیعتاً سکوت می کنند و می گویند که بیعت نمی کنم و ظاهراً حضرت زهرا(س) هم به قدری می توانستند از حریم ایشان دفاع می کنند تا دیگران نیایند ایشان را ملزم به بیعت کنند. var player = videojs('player_796839_3667932',{ techOrder: [ "html5" , "flash"],poster:'',width:400,height:300}); videojs.addLanguage('en', {"No compatible source was found for this media.": "مشاهده ی ویدیو نیاز به پشتیبانی مرورگر از codec h264 یا نصب فلش پلیر دارد."}); player.one('play', (function(){ $.post('/fa/ajax/news/video/3667932',{},function (data) {}); })); کد ویدیو دانلود فیلم اصلی این موضوع یک نقطه مثبت است که نشان دهنده این است که جایگاه حضرت زهرا(س) به قدری میان مردم مدینه شناخته شده بود که آنها نمی توانستند برای بیعت گرفتن از زور استفاده کنند. با توجه به حدیث شریفه پیامبر(ص) که می فرماید «اگر حضرت زهرا(س) از کسی ناراحت باشد پیامدهای بدی برای او خواهد داشت» بنابراین حضرت امیر فقط بیعت نمی کنند و در کارها مشارکت نمی کنند. حضرت زهرا(س) می تواند اعتراض کند و حرف های خود را بزند که این کار را انجام می دهند و خطبه ای می خوانند که به «خطبه فدکیه» معروف می شود که نوعی اعتراض است. به نظر من بعضی از فرازهای خطبه فدکیه شایسته نیست و نمی توان از ابتدا تا انتها، تماماً این خطبه و سخنرانی را به حضرت زهرا(س) نسبت داد؛ زیرا در آن عبارت هایی آمده است که شاید در شان ایشان نیست که آنها را بیان کنند؛ مثلاً در جایی بین مخاطبان خود از دوره قبل و بعد از اسلام مقایسه ای کرده اند و در این خطبه گفته شده است که «شما قبلاً بدبخت بودید و در دوره پدرم حالتان خوب شد» اینگونه حرف زدن، استدلال های دیگر حضرت را باطل می کند؛ زیرا طرف مقابل می گوید «شما که آنقدر مغرور هستید و اینگونه صحبت می کنید؛ ما هم کار خوبی کردیم این کار را انجام دادیم» یا مثلاً در جایی گفته شده است که «شما آب نداشتید که بخورید و آب هایی که در گودال ها جمع می شد و حیوان ها از آن استفاده می کردند را می خوردید» یا «شما پوست درخت یا حیوانات را می خوردید». این خیلی بد است که فردی به دلیل نوع غذا که دست خود او نیست و طبیعت و فرهنگ در آن دخیل است مورد تحقیر قرار بگیرد؛ اگر فردی فقیر است یا آب مناسبی ندارد گناهی نکرده است. این موضوع اشکال تربیتی دارد زیرا وقتی شما کسی را تحقیر می کنید عملاً آن فرد از شما حرف شنوی نخواهد داشت.

ایکنا ـ بله؛ اصلاً در سیره نبوی تحقیر افراد جایگاهی ندارد.

به پیامبر(ص) گفته می شود که خوش رویی تو باعث شده که آدم ها جذب تو شوند و اگر تو خود را بالاتر بدانی این اتفاق رخ نمی داد. مثلاً گفته می شود که پیامبر(ص) در مسجد به گونه ای می نشستند که بالا و پایین وجود نداشت و هم در یک سطح بودند؛ اما با این صحبت ها می خواهیم بگوییم که ما بالاتر هستیم و این جملات با سابقه زیست پیامبر(ص) تطابق ندارد. نکته دیگر اینکه مردم انصار آب چاله نمی خوردند و آنها چاه داشتند زیرا در آنجا وضعیت مساعد بوده است حتی مهاجرانی که از مکه آمده بودند نیز چاه داشتند. آیا این جملات به یک فردی گفته می شود که از منظر حضرت، او مسبب مشکلات و ماجراها است و او بوده است که آب چاله می خورده است؟ به نظر با این تعمیم دادن به دنبال دفاع از موضوعی هستیم که قرار بوده فرد دیگری راه پیامبر(ص) را ادامه دهد و بگوییم که چرا او بر سر کار آمده ؛ با این صحبت ها اثر این موضوع از بین می رود. من می گویم اگر هم این صحبت ها درست باشد، این بخش های خطبه نیاز به توضیح دارد یا اینکه می توان گفت نساخ در دوره های بعد یک چیزهایی اضافه کرده اند که دقیقاً نمی توانیم از آن دفاع کنیم. ضمن اینکه ما انصار را می بینیم که بعد از پیامبر(ص)، بعد از 25 سال پشت علی ابن ابیطالب(ع) می ایستند و با او به کوفه می روند و همین اتفاق باعث می شود اموی ها با انصار دشمنی کنند. این ظرفیت را که نمی توان با یک جمله از بین برد.

ایکنا- وضعیت سیاسی و فرهنگی مدینه در سال های آخر عمر حضرت چگونه بوده است؟ آیا شاهد تحولاتی بوده ایم یا خیر؟

ما به این زمان که می رسیم فراموش می کنیم آن چیزهایی که برای تولد پیامبر(ص) می گفتیم چه بود؟ بله؛ یهودی ها، زرتشتی ها و مسیحیان منتظر منجی بودند اما یک چیزی بوده است که مردم از آن رنج می بردند و یک فردی باید می آمده تا مردم را نجات می داده اما سؤال اینجاست که آیا آن شخص قرار بود انسان ها را نجات دهد یا برنامه ای طراحی کرده که انسان ها نجات یابند؟ آیا یک فرد در مدت زمان 10 الی 20 ساله می تواند برنامه ای بریزد و آن را نهادینه کند و برای آن ضمانت اجرا بگذارد یا نه؟ به نظرم عملاً در دوره پیامبر(ص) یک فضاسازی اولیه انجام شده است و بنا بود این پروژه را دیگران تکمیل کنند و اینجا است که گریه های حضرت زهرا(س) معنا پیدا می کند؛ زیرا با اتفاق جانشینی پروژه پیامبر(ص) بر زمین مانده است و مسلمانان دوباره در حال بازگشت به گذشته هستند و فقط جابجایی قدرت اتفاق افتاده است. var player = videojs('player_202246_3667933',{ techOrder: [ "html5" , "flash"],poster:'',width:400,height:300}); videojs.addLanguage('en', {"No compatible source was found for this media.": "مشاهده ی ویدیو نیاز به پشتیبانی مرورگر از codec h264 یا نصب فلش پلیر دارد."}); player.one('play', (function(){ $.post('/fa/ajax/news/video/3667933',{},function (data) {}); })); کد ویدیو دانلود فیلم اصلی هسته پیام پیامبر(ص) یک پروژه جهانی بود که باید اجرا می شد و اکنون پس از رحلت پیامبر(ص) و اتفاقات بعد از آن، حضرت زهرا(س) غصه دارِ جهانی است که در حال محروم شدن از پیام پیامبر(ص) است اما آیا ناراحت است که پدرش رحلت کرده است؟ خیر؛ اصلاً جای مقایسه نیست اما در دوره معاصر بسیاری از علما را می بینیم که وقتی فرزند یا عزیزشان از دنیا می رود چندان گریه نمی کنند مانند امام خمینی(ره) هنگام فوت فرزندشان آقا مصطفی و علمای دیگر نیز به همین صورت یعنی آنهایی که اهل معنا هستند و هسته دینی را درک کردند و ارتباط نزدیکی با خداوند دارند هنگام این اتفاقات خیلی متأثر نمی شود یا ظاهر نمی کنند. مقصود حضرت زهرا(س) از گریه های بی امان بر زمین ماندن پروژه پیامبر(ص) است؛ زیرا معصومین(ع)  نگاه خدایی دارند. قرار بوده است که یک برنامه ای اجرا شود اما این برنامه بعد از رحلت پیامبر(ص) و جانشین نشدن حضرت علی(ع)، بر زمین مانده است. افرادی گریه های حضرت زهرا(س) را برای فدک و به بهانه اقتصادی تعبیر می کنند؛ برخی روانشناختی و دوری از پدر تحلیل می کنند اما من علت این گریه ها را ناتمام ماندن پروژه پیامبر(ص) می دانم. من نمی دانم وقتی خانمی پدر خود را از دست می دهد تا کی بلندبلند گریه می کند؟ ممکن است هنگام تشییع جنازه یا هنگام دفن بلند گریه کند اما تا چند روز می خواهد بلند گریه کند؟ من تصورم این است که این گزارش نیز خیلی قابل اعتماد نیست که انصار می گفتند که یا شب گریه کن یا روز؛ خیلی بعید است، اصلاً بازسازی این صحنه امکان پذیر نیست. احساسی ترین دخترها وقتی مهربان ترین پدرها را از دست می دهند چقدر گریه می کنند؟ در یافتن پاسخ این سؤال کار سختی نیست؛ می توان به یک روانشناس پروژه ای داد که در این رابطه کار کند اما می توان گفت که ایشان عمداً می خواستند بلند گریه کنند تا به آنها کار اشتباهشان را بفهمانند. حضرت زهرا(س) رفتند انصار را ملامت کردند و حضرت علی(ع) را بر اسب یا الاغی سوار کردند و به خانه ها رفتند و حرف خود را زدند و آنها نیز قولی دادند و انجام ندادند با این کار حجت تمام است، نمی توان کار دیگری انجام داد. تعابیری وجود دارد که نمی خواهم از آن استفاده کنم.

ایکنا ـ با توجه به عمر کوتاهی که حضرت زهرا(س) داشتند آیا امکان استخراج سبک زندگی از سیره ایشان وجود دارد یا خیر؟

اگر پروژه پیامبر(ص) را بشناسیم بله این امکان وجود دارد اما اگر آن پروژه را نشناسیم؛ خیر، این امکان وجود ندارد و این موضوعی است که کمتر به آن پرداخته شده است.

ایکنا- با این پاسخ لطفاً درباره پروژه پیامبر(ص) بیشتر توضیح دهید.

برخی پروژه پیامبر(ص) را اصلاح باورها تعبیر کردند یعنی گویا مردم داشتند از باورهای غلط رنج می برند. برخی ها پروژه پیامبر(ص) را یکسری کنش ها که عمدتاً فردی است و اجتماعی نیست مثل اینکه اعتقاد به بت ها باطل است و اعتقاد به «الله» درست است و اعتقاد به معدوم شدن باطل است و ما در آخرت ادامه مسیر را می رویم و موضوعات از این دست که «اصلاح باورها» می شود تعبیر می کنند اما من این موضوع را به عنوان پروژه پیامبر(ص) قبول ندارم یعنی پروژه موضوع مهم تری است؛ البته نه اینکه این موارد مهم نیست بلکه به این معنا که در مرکز نیستند و ذیل این پروژه قرار می گیرند. var player = videojs('player_242076_3667937',{ techOrder: [ "html5" , "flash"],poster:'',width:400,height:300}); videojs.addLanguage('en', {"No compatible source was found for this media.": "مشاهده ی ویدیو نیاز به پشتیبانی مرورگر از codec h264 یا نصب فلش پلیر دارد."}); player.one('play', (function(){ $.post('/fa/ajax/news/video/3667937',{},function (data) {}); })); کد ویدیو دانلود فیلم اصلی
عده ای نیز پروژه پیامبر(ص) را انجام مناسک می دانند مانند انجام ثواب و شرعیات دینی که به نظرم این موضوع نیز اصل نیست. یکسری افراد نیز معناگرایی را به عنوان پروژه پیامبر(ص) تعریف می کنند و به سمت عرفان می روند و می گویند که مهم این است که یک رابطه عاشقانه با «الله» برقرار شود اما هر سه گزاره بیشتر شخصی هستند و جهانی نیستند. در حقیقت پیامبر(ص) می خواهد کاری کند که آدم ها شکوفا شوند. ایشان ملاحظه می کنند که علت شکوفا نشدن چیست؟ احادیثی داریم که گفته شده است «باید امروز شما از دیروزتان بهتر باشد» یعنی عملاً ما باید دائماً پیشرفت و رشد کنیم. علت اینکه ما رشد نمی کنیم وجود موانع است؛ این موانع افرادی هستند که به ما اجازه رشد نمی دهند. افرادی که ثروت و قدرت دارند به ما اجازه رشد نمی دهند؛ زیرا این افراد ثروت و قدرت را درون خود انحصاری می کنند که در ادبیات قرآن به آنها «ملع» گفته می شود. اکنون آمار توزیع ثروت در آمریکا و جهان را نگاه کنید که چگونه است؛ در گذشته بیان می شد «شکم گرسنه ایمان ندارد» یعنی تا نیازهای اولیه شما تأمین نشود نمی توانید به شکوفایی، رشد و امنیت خود فکر کنید؛ زیرا هنوز لنگ مسائل اولیه هستید. وقتی تبعیض وجود داشته باشد و پول ها یکجا جمع شود، باقی افرادی که فقیر هستند نمی توانند رشد کنند. نمی خواهم سوسیالیستی یا مارکسیستی تحلیل کنم اما وضعیت باید به گونه ای باشد که قدرت و ثروت یکجا جمع نشود تا نیازهای اولیه انسان ها تأمین شود و به رشد خود فکر کنند اما اکنون افراد باید سه شیفت سرکار بروند تا نیازهای اولیه خود را تأمین کنند. پروژه پیامبر(ص) شکوفایی انسان و رفع موانع بود.

ایکنا ـ با این تعریف چگونه می توان از 18 سال زندگی حضرت زهرا(س) سبک زندگی ای استخراج کرد که به شکوفایی انسان و رفع موانع منجر شود؟

موانع وقتی برطرف می شوند که بینش ها حل شده باشند و خودخواهی ها از بین رفته باشند؛ سؤال خیلی سختی پرسیدید که برای من قابل پیش بینی نبود؛ مثلاً من نگاه می کنم ایشان الگو هستند و می گویند شما در زندگی خود در طبقه فقیر باش ولی راضی باش؛ در انتخاب همسر، فردی را انتخاب کن که در باورها و پروژه ات با یکدیگر همسو باشید ولو اینکه شرایط مالی بدی داشته باشید؛ در فضای اجتماعی حاضر باشد و برای گسترش آن کمک کند؛ مثلاً چطور گفته می شود که در تبریز گدا وجود ندارد باید کاری کرد که دیگر گدا وجود نداشته باشد. وقتی در شهر گدایی هست آن افراد نمی توانند به معنا فکر کنند. var player = videojs('player_497969_3667938',{ techOrder: [ "html5" , "flash"],poster:'',width:400,height:300}); videojs.addLanguage('en', {"No compatible source was found for this media.": "مشاهده ی ویدیو نیاز به پشتیبانی مرورگر از codec h264 یا نصب فلش پلیر دارد."}); player.one('play', (function(){ $.post('/fa/ajax/news/video/3667938',{},function (data) {}); })); کد ویدیو دانلود فیلم اصلی

ایکنا ـ ما به بخش های مختلف زندگی حضرت زهرا(س) پرداختیم اما به بخش مادرانگی آن حضرت اشاره ای نشد؛ ایشان شجره طیبه ای را بنیان نهادند که دوازده معصوم(ع) را دارا است به این بخش هم توجهی داشته باشیم.

منظومه یکی است و هرکدام از افراد نقش های خود را در این مسیر ایفا می کنند؛ مثلاً ما در اطراف خود یک مشرک می بینیم؛ دو نگاه وجود دارد، می توان او را یک دشمن یا قربانی دید؛ اگر او را قربانی ببینیم با رفتار خوب با او برخورد می کنیم مثل کاری که امام حسن(ع) با آن مرد شامی انجام داد که او را دشنام می داد. این کار به این معنا است که در حال فکر کردن به بشریت هستی و صرف اینکه او یک مسلمان شامی از حزب اموی است یا تحت تأثیر رسانه های اموی است او را «غیر» تلقی نمی کنند که این نکته مهمی است. var player = videojs('player_820682_3667939',{ techOrder: [ "html5" , "flash"],poster:'',width:400,height:300}); videojs.addLanguage('en', {"No compatible source was found for this media.": "مشاهده ی ویدیو نیاز به پشتیبانی مرورگر از codec h264 یا نصب فلش پلیر دارد."}); player.one('play', (function(){ $.post('/fa/ajax/news/video/3667939',{},function (data) {}); })); کد ویدیو دانلود فیلم اصلی بنابراین «غیریت سازی» رخ نمی دهد و سعی می شود که ببینیم انسان ها از کجا در حال رنج بردن هستند و سعی می کنیم که آن رنج ها را برطرف کنیم؛ ولی در جایی می بینیم این رنج ها از جای دیگری می آید و افرادی این رنج را با قدرت اعمال می کنند. امامان در این مواقع یاد داده اند که شجاع باشیم و بجنگیم یعنی همزمان با رحمتی که داریم و به نجات دیگران فکر می کنیم باید به قدری دلیر باشیم که در صحنه نبرد ایستادگی کنیم. این موضوع را در حضرت زهرا(س) می بینیم که تا صبح برای همسایه ها دعا می کنند و بعد هم می روند خطبه می خوانند از طرفی هم در منزل دفاع می کنند، زخمی می شوند و آسیب می بینند. این همان الگوی «أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ» است. منظور از کفار این نیست که فردی کافر است و باور ندارد بلکه منظور این است که این افراد، سیستم و پروژه را از «الله» نپذیرفتند و پروژه آنها نابرابری است که لات و هبل و عزی آن را تایید و مشروع می دانند. این خداها هستند که می گویند اشکالی ندارد و این فشار را بر بردگان بیاورید یا سهم الارث خواهران و برادرانتان را بردارید؛ بنابراین اگر دیندار باشند رحمت در کنار قدرت مواجهه، مطرح است. افراد معمولاً دو دسته هستند؛ یا وقتی درگیر هستند خشونت از آنها دیده می شود یا همیشه مهربان هستند و توان دعوا کردن ندارند اینکه شما بتوانید هر دو را به جا و بر اثر یک بینش تشخیص دهی که کجا باید با رحمت برخورد کنی و آدم ها را به سمت پروژه جذب کنی و کجا در برابر آنهایی که می خواهند پروژه را بر زمین بزنند قوی ایستادگی کنی یک الگوی تربیتی از حضرت زهرا(ع) است. انتهای پیام