تاثیرگذاری عرفان و جغرافیا بر تفسیر مفسران کُرد

به گزارش ایکنا، جهانگیر ولدبیگی؛ قرآن پژوه معاصر کُرد، شامگاه 28 آذرماه در یکصد و پنجمین جلسه انجمن مباحثات قرآنی به موضوع «مفسران معاصر قوم کورد و عوامل مؤثر بر تفسیر و منهج تفسیری آن ها» پرداخت. گزارش ایکنا از این نشست را در ادامه می خوانیم؛ ولدبیگی پس از ارائه اطلاعات تاریخی و جغرافیایی درباره قوم کرد مانند میزان جمعیت و شرایط آب و هوایی محل سکونت آنان در چهار کشور ایران، عراق، سوریه و ترکیه، نشان داد شرایط جغرافیایی و اقلیمی و همچنین تحت ستم بودن و محدودشدن این قوم توسط برخی مراکز قدرت، چطور بر تفاسیر این قوم اثر گذاشته است. توجهات طبیعت گرایانه یک وجه و مملو بودن بعضی از آن ها از مبارزه علیه ستم و تلاش برای حکومت اسلامی وجهی دیگر از این تأثیر است. گزارش و تحلیل ولدبیگی از تفاسیر معاصر کرد دو وجه داشت. وجه نخست بررسی فرد فرد این تفاسیر و بیان ویژگی های تفسیر و منهج آن ها و وجه دوم پیگیری مؤلفه هایی خاص در این تفاسیر بود مثلا اینکه پرداختن به فقه، کلام یا اهل بیت در این تفاسیر به چه صورت و تا چه حد است. وی در این گزارش و تحلیل، رویکردهای وفاق جویانه و مسامحه گرایانه این تفاسیر با شیعه را کشف و آشکار کرده است و به دنبال ایجاد همدلی و تقریب میان مفسران کرد اهل سنت با مذهب فقهی شافعی و حنبلی و مکتب کلامی اشعری، با شیعه و مفسران آن ها بود. ولدبیگی از رویکرد صوفیانه کردها تا پیش از راه یافتن دیدگاه های سلفی و به تبع آن پاره ای گرایشات بنیادگرایانه به اقلیم های کردنشین، سخن گفت. حسب اظهار او تفاسیر کرد عمدتاً بر بافت و بستر عرفان جریان دارد. با این توضیح که اینجا مراد از عرفان وجوه نظری دقیق آنطور که در تفسیر امثال ابن عربی وجود دارد نیست و این تفاسیر برای عموم نگاشته شده و صرفاً روحی معنوی و عرفانی در آن ها جاری است که اهداف و آثار عملی دارد. حساسیت به امور سیاسی و اجتماعی و مسائل تاریخی قوم کرد از مشخصات برجسته دیگر این تفاسیر است و برای همین است که تشکیل حکومت اسلامی و ردپای افکار سیدقطب و حسن البناء در پاره ای از این تفاسیر آشکار است.

نقد بر تفاسیر کرد

وی بر تفاسیر کرد دو نقد عمده وارد کرد؛ نخست آنکه این تفاسیر روایات تفسیری را آنطور که باید مورد رسیدگی و مداقه قرار نداده اند. دوم آنکه علوم روز در این تفاسیر انعکاس دقیق و درستی ندارد. ولدبیگی از میان تفاسیر معاصر کرد، تفسیر مواهب الرحمن ملاعبدالکریم محمدمدرس و تفسیر حسن البیان محمد الشیخ طه البالیسانی و تفسیر ناصر سبحانی را به عنوان بهترین تفاسیر کرد معرفی کرد. از نکات علمی قابل توجه این سخنرانی تبیین تغییر تعریف صحابه از نظر بعضی از مفسران کرد بود. حسب اظهارات او ناصر سبحانی تعریف صحابه را تغییر داده، ترتیب آثار صحابی بودن را فقط منحصر به دسته ای از اطرافیان پیامبر دانسته است برمبنای تعریف مشهور هر کس که پیامبر(ص) را در حال اسلام درک کرده باشد صحابه است و حسب نظریه عدالت صحابه، هر کس چنین باشد احتمال کذب بر پیامبر در موردش منتفی است و اصل بر پذیرش حدیث او است. وی این تعریف را رد کرده است و صحابه را به السابقون الاولون من المهاجرین و الانصار؛ منحصر می داند چرا که خداوند در قرآن کریم از آن ها اعلام رضایت کرده است. تازه نسبت به همان افراد هم چیزی که بی نیاز از بررسی است تقوی است نه علم؛ چرا که همان ها هم باید از نظر علمی بررسی شوند. تازه پس از این بررسی، باز هم حدیث شان پذیرفته نیست مگر پس از آن که به قرآن کریم عرضه شود و مخالفت نداشته باشد. از جمله ادله او برای عدول از تعریف مشهور صحابه این است که تذکر «الله الله فی اصحابیِ...» پیامبر در روایت معروف، به همراهان و اطرافیانی مثل خالدبن ولید بوده است که با تلقی مشهور صحابه بوده اند و پس معنا نداشته است که آنها را نسبت به اصحاب توبیخ یا سفارش کنند. توضیح آن که این روایت خطاب به خالدبن ولید در درگیری او با عبدالرحمان بن عوف بوده است و حضرت می خواستند به این مهم اشاره کنند که ای خالد، عبدالرحمان از اصحاب ماست و تو اصحاب ما نیستی. بنابراین روایت تاییدی برای تعریف ایشان از صحابه است و مخالف تعریف مشهور است. ایشان شواهدی لغوی، عقلی و نقلی برای تعریف خود از صحابه ارائه می کند و نتیجه می گیرد که فقط برخی از اطرافیان پیامبر صحابه و بقیه به آنها توصیه شده اند.

تفاوت نقشبندیه و قادریه

ولدبیگی بنا به تمایل حضار، بخشی از نشست را به بیان تفاوت های نقشبندیه و قادریه و تفکیک نامگذاری این دو گروه به صوفی و درویش سخن گفت و اینکه قادریه در جلسات خود بعد از پذیرایی برخاسته به وجد و سماع می پردازند در حالی که نقشبندیه در جلسات به ذکر و تأمل و خلوت می پردازند بدون آن که وجد و سماع در بین باشد و درباره یارسانان کرد نیز توضیحاتی ارائه کرد. این قرآن پژوه در پایان، اثر خود را که اولین قرآن مترجم به فارسی به شکل زیرنویس توسط اکراد است، به رسم یادبود به مؤسسه معارف اسلامی امام رضا (ع)، به عنوان مرکز میزبان جلسات انجمن مباحثات قرآنی و نیز کتاب مفسران معاصر کُرد را به این انجمن هدیه کرد. انتهای پیام