ایران و آژانس، عبور از برزخ یا ورود به دوزخ؟

به گزارش ایسنا، به نقل از نورنیوز: نشست فصلی شورای حکام آژانس، چهارشنبه 20 نوامبر ( 30 آبان) ساعت 10:30 به وقت محلی وین در حالی برگزار می شود که یکی از مهمترین دستور کارهای آن راستی آزمایی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران ذیل قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل است. این نشست غیرعلنی و با سخنرانی «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس آغاز خواهد شد. گروسی همچنین قرار است، چهارشنبه 20 نوامبر ساعت 13 به وقت محلی وین در نشست خبری پاسخ بسیاری از پرسش هایی را خواهد داد که بخشی از آن به جزییات سفرش به تهران اختصاص دارد. گزارش این نهاد درباره فعالیت های هسته ای ایران شامگاه سه شنبه منتشر شده است. نشست چهارشنبه آژانس را برخی گمانه ها از صدور قطعنامه علیه فعالیت های هسته ای ایران مهم و تبعات این اقدام مهم تر ساخته است. براساس اعلام برخی از دیپلمات های نزدیک به شورای حکام، سه کشور اروپایی با همراهی آمریکا قطعنامه تنبیهی با هدف افزایش فشارهای دیپلماتیک بر ایران برای بازگشت به پایبندی به تعهدات هسته ای خود و رسیدگی به نگرانی های همیشگی آژانس بین المللی انرژی اتمی ارائه می شود.

گزارش تازه آژانس از فعالیت های هسته ای ایران 

تازه ترین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره فعالیت های هسته ای ایران در حالی شامگاه امروز و ساعاتی پیش منتشر شد که به نظر می رسد پیشرفتی در نحوه تعامل این نهاد و ایران روی نداده و همچنان در بر همان پاشنه سیاسی کاری و تکرار ادعاها می چرخد. در این گزارش آژانس مدعی شده است که:

1) ذخایر اورانیوم غنی شده ایران با خلوص تا 60 درصد، در مقایسه با گزارش فصلی پیشین آژانس، با رشدی 17.6 کیلوگرمی، به 182.3 کیلوگرم رسیده است.

2) ذخایر اورانیوم غنی شده ایران در مقایسه با گزارش فصلی پیشین آژانس تا 26 اکتبر، با رشدی 852.6 کیلوگرمی، به 6 هزار و 604.4 کیلوگرم رسیده است.

3)ذخایر تخمینی اورانیوم غنی شده ایران به بیش از 32 برابر حد تعیین شده در توافقنامه سال 2015 بین ایران و قدرت های جهانی، موسوم به برجام رسیده است.

همزمان با انتشار این گزارش که نسخه ای از آن در اختیار خبرگزاری های خاصی چون رویترز قرار گرفته، ادعاهای ضدونقیضی هم درباره تازه ترین توافقات ایران و آژانس مطرح می شود. رویترز مدعی شده است که در طول سفر اخیر «رافائل گروسی» دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران:

الف) مسئله «عدم افزایش میزان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران با خلوص 60 درصد» بررسی شد و ایران اقدامات اولیه برای انجام این پیشنهاد را شروع کرده است.

ب) ایران اعلام کرده که در صورت عدم ارائه قطعنامه پیشنهادی کشورهای غربی علیه خود در نشست آتی شورای حکام، ذخایر اورانیوم غنی شده خود با خلوص 60 درصد را تا مرز 185 کیلوگرم حفظ کند.

پ) ایران همچنین با بررسی انتصاب چهار بازرس جدید آژانس برای بررسی تأسیسات هسته ای خود توافق کرده است.

ایران و آژانس در کجا ایستاده اند؟

احتمال صدور قطعنامه علیه ایران در نشست فردای شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی در حالی مطرح می شود که این نهاد قریب به دو دهه است که نگرانی اصلی خود را دستیابی ایران به سلاح هسته ای اعلام می کند و در تمام این 20 سال یک پاسخ می گیرد: ساخت و استفاده از سلاح هسته ای حرام شرعی بوده و در دکترین نظامی و دفاعی ایران جایگاهی ندارد. از سوی دیگر تهدید به صدور قطعنامه علیه فعالیت های هسته ای ایران در حالی است که مهمترین توافق هسته ای ایران و غرب یعنی برجام اکتبر سال آینده و در سال هشتم خود تحریم ها علیه ایران را لغو خواهد کرد و 6 قطعنامه تحریمی شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی در چارچوب قطعنامه 2231 لغو خواهد شد. درجه اهمیت این موضوع برای تهران به یکی از اهرم های فشار اروپا تبدیل شده است.

میزان همکاری و همراهی ایران با آژانس قابل قیاس با هیچ کشور دیگری نیست و این نهاد بین المللی هم خود بر گستردگی این همکاری ها همواره تاکید کرده است. در حال حاضر و به صورت کلی پرونده هسته ای جمهوری اسلامی ایران و نحوه تعامل تهران با آژانس زیر سایه فشارهای سیاسی به بهانه های سیاسی چند قدم بیشتر به فروپاشی و رسیدن به دوزخ نمانده است. درباره جزییات این فروپاشی هم می توان بسیار نوشت اما در حال حاضر مهمترین موضوع اختلاف بر سر حضور و انتصاب برخی بازرسان و نیز ادعاهایی است که آژانس مطرح می کند اما سندی مستند درباره درستی آن ارائه نمی دهد. برای مثال آژانس مدعی است ایران درباره ذرات غنی شده در برخی مکان های ادعایی اطلاعات درستی به این نهاد نداده است.

موضوع بازرسی ها و بازرسان آژانس با توجه به اظهارات و زبان بدن گروسی در کنفرانس خبری مشترک با اسلامی، برای آژانس اهمیت ویژه دارد به گونه ای که مدیرکل در پاسخ به پرسشی در این باره با لحن نسبتا تندی گفت: «اینطور نیست که اگر کشورهای عضو ان پی تی به آژانس اجازه بازرسی دهند، آژانس به آن ها جایزه بدهد بازرسی یک فصل از روابط ما را تشکیل می دهد که قابل بحث هم نیست.»

در برابر این ادعاها دیدگاه تهران در موضوع بازرسی ها و بازرسان آژانس را «محمد اسلامی» رئیس سازمان انرژی اتمی اینگونه بیان کرده است: «در خصوص بحث لغو انتصاب بازرسان، طبق ماده ۹ موافقت نامه پادمان از جمله حقوق قانونی و حاکمیتی ایران است؛ هر کشوری می تواند بازرس هایی که از سمت آژانس معرفی می شوند را براساس مصلحت کشور بپذیرد یا نپذیرد. در نشست خبری مشترک با آقای گروسی هم ایشان بر این امر صحه گذاشتند که پذیرش یا عدم پذیرش بازرس حق ایران است اما همزمان نیز می گویند ما به بازرسان خبره نیاز داریم و با ایران مذاکره می کنیم که بتوانیم بازرس خبره داشته باشیم. آژانس بیش از ۱۲۳ بازرس تاییدشده در ایران دارد که به صورت مرتب برنامه هسته ای ایران را بازدید می کنند و این از جمله موضوعاتی است که می توانیم در خصوص آن با آژانس گفت وگو کنیم».

«بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی هم پیش از این درباره ادعای وجود ذرات غنی شده در برخی مکان های ادعایی، تصریح کرده بود: «آژانس معتقد است که آلودگی هایی را مشاهده کرده و از ایران خواسته است درباره این آلودگی ها توضیح دهد. این آلودگی ها در همه جا حتی گمرکات یک کشور و یا جاهای مختلف مانند بخش هایی که در آن ها آهن های غیرقابل استفاده وجود دارد می تواند اتفاق افتد. آلودگی هایی از جنس اتمی مانند هر آلودگی دیگری به راحتی از جایی به جای دیگر منتقل می شود. حتی با فرض وجود آلودگی مواد غنی شده، موضوع اهمیت چندانی ندارد چه اینکه جنس این آلودگی­ها اورانیوم طبیعی است. سازمان انرژی اتمی معتقد است حتی با فرض وجود آلودگی، این موضوع می تواند ساخته و پرداخته شده و حتی نتیجه خرابکاری هم باشد. کما اینکه در کشور خرابکاری هایی از سوی دشمن به ویژه در صنعت هسته ای انجام شده است. به همین دلیل ما معتقد هستیم دلیلی برای باز بودن و باقی ماندن این پرونده ها وجود ندارد».

جزییات اختلافات دیگر مانند درصد غنی سازی، نصب سانتریفیوژها، خاموش کردن بخشی از دوربین ها را هم می توان به همین صورت ابهام و پاسخ نوشت اما مسئله مهمتر آن است که این پاسخ در سایه سنگین سیاست دفن شده و ایران و آژانس را به نقطه ای غیرقابل بازگشت در دوراهی سرنوشت ساز دوزخ یا عبور از برزخ قرار داده است. برای مثال ادعاهای رژیم صهیونیستی مبنی بر بمباران و نابودی سایت هسته ای در ایران در میانه سفر گروسی به سایت های هسته ای ایران، از جنس همان سیاست زدگی است که روابط کنونی و آینده ایران و آژانس قربانی آن شده و خواهد شد.

درباره قطعنامه چه می دانیم؟

گمانه زنی ها درباره قطعنامه احتمالی شورای حکام علیه ایران از اوایل هفته گذشته و پیش از سفر گروسی به تهران و در پی توییت «لارنس نورمن» خبرنگار نشریه آمریکایی وال استریت ژورنال جدی تر شد. نورمن در توییت خود نوشته بود: «در حال حاضر تروئیکای اروپایی (انگلیس، آلمان و فرانسه) قطعنامه خود علیه ایران را در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی پیش می برند». این اقدامات درحالی جریان داشت که اواخرهمان هفته ایران میزبان مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی بود و رافائل گروسی در نخستین سفر خود به تهران در دولت جدید، برای حل و فصل مسائل با مقامات ایرانی از رئیس جمهور و وزیر امورخارجه تا رئیس سازمان انرژی اتمی گفت وگو می کرد. جزییات پیش نویس غیررسمی قطعنامه مشخص نیست اما به گفته اسلامی حجم آن بیشتر از قطعنامه های پیشین بوده و طراح اصلی آن انگلیس است. تحلیلگران لحن قطعنامه احتمالی را تند ارزیابی می کنند و شماری حتی آن را محرک ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت نیز می دانند.

واکنش ایران به قطعنامه چه خواهد بود؟

هرگونه قطعنامه صادره از سوی شورای حکام، با پاسخ قاطع تهران روبرو خواهد شد، این جمله را اسلامی در نشست خبری مشترک با گروسی بار دیگر تکرار کرد تا مشخص شود، صدور هرگونه قطعنامه سیاسی علیه ایران به معنای پایان روابط کجدار و مریز و گام نهادن در تنش های غیرقابل کنترل در روابط جمهوری اسلامی ایران با این نهاد خواهد بود.

این موضع قاطعانه در حالی از سوی ایران اعلام می شود که تهران بر تعامل تاکید ویژه دارد. گرچه از مفاد توافقات و رایزنی های گروسی با مقامات ایران جزییاتی در دسترس نیست اما بازدید مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی از دو سایت هسته ای مهم ایران یعنی نطنز و فردو(نخستین بار است که مقام خارجی از فردو بازدید می کند)، حکایت از آن دارد که تهران در پی تقابل با این نهاد نیست. این تعامل خواهی اما اگر از سوی آژانس به باج دهی تعبیر شده و قطعنامه ای علیه ایران صادر شود، تهران هم قطعا و قاطعانه رویکرد خود را تغییر خواهد داد و شاید این تغییر از سانتریفیوژهایِ جدید آغاز شود.

اروپا و خصومتی توهم محور علیه ایران

میدان دار صدور احتمالی قطعنامه علیه ایران، سه کشور اروپایی هستند و این تقلا را باید در پروژه ای گسترده تر مورد ارزیابی قرار داد. روابط کجدار و مریز جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اروپا، به ویژه سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه به سردی آشکار و یا حتی تنشی خود خواسته از سوی آن ها گرفتار شده است. اروپا از فوریه 2024 (اسفند 1400) یعنی آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین، ایران را با اتهامات واهی ارسال سلاح به مسکو در سیبل خصومت خود قرار داد. اگرچه بی اعتنایی به تعهدات برجامی پیش از این تاریخ هم به عنوان یکی از مهمترین چالش های ایران و تروییکای اروپا مطرح بود، پس از این تاریخ اما به نوعی تعاملات و مذاکرات خود با تهران را به تدریج کاهش داد. در اعتراضات سال 1401 بسیاری از پایتخت های اروپایی اتهاماتی را علیه تهران وارد کردند و به فاصله چندماه بعد، پرونده ارسال پهپاد ایران به روسیه باز شد و ماه ها در ابعاد مختلف مانند ارسال موشک دوربرد و کوتاه برد و ساخت پهپاد و آموزش تکنسین ادامه یافت. مقامات اروپایی تحریم هایی علیه خطوط دریایی و هوایی جمهوری اسلامی ایران وضع کردند و اکنون هم پرچمدار صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی ایران در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی هستند. به نظر می رسد مسئولان قاره سبز تعارفات پیشین در خصومت با مردم ایران را کنار گذاشته و دست آهنین خود را از دستکش مخملین بیرون آورده اند.

توپ در میدان آژانس

بازی آغاز شده از سوی تروییکای اروپا که با چراغ سبز واشنگتن هم روبرو شده است، پیش از این و به اشکال مختلف و حتی نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران اجرا شده است؛ از ارسال سلاح های شیمیایی به دیکتاتور بعث تا از فراخواندن سفرای خود از ایران به بهانه های واهی. تداوم تنش ها علیه ایران رویکرد تعاملی تهران را دستخوش تغییر خواهد کرد و تبعات این دور از خصومت ها قابل پیش بینی نیست اما قابل پیشگیری است. عبور آژانس از پروژه سیاسی قطعنامه و ورود به گفت وگوهای فنی می تواند هر دو سمت این داستان را دوزخ دور کرده و حتی از برزخ به سوی آرامشی پایدار گذر دهد.

انتهای پیام